Marsha Ivins: Η 11η Αμερικανίδα αστροναύτης μιλάει για τα ταξίδια της

Όταν τον Μάιο του 1961 ο Alan Shepard γινόταν ο πρώτος Αμερικανός, που ταξίδεψε στο Διάστημα, η Marsha Ivins ήταν μόλις 10 ετών και οι εικόνες, που κατέκλυζαν τους τηλεοπτικούς δέκτες της εποχής, ασκούσαν πάνω της μια ακατανίκητη γοητεία, τέτοια ώστε τα παιδικά της χείλη να ξεστομίσουν αυτό που έμελλε να γίνει απόφαση ζωής.

Τα χρόνια πέρασαν, το νεαρό κορίτσι έγινε γυναίκα και το παιδικό όνειρο, πραγματικότητα. Η Marsha Ivins έγινε η 11η Αμερικανίδα που ταξίδεψε στο Διάστημα, συμμετέχοντας σε συνολικά πέντε αποστολές (1990, 1992, 1994, 1997, 2001), προτού «κρεμάσει» τη στολή της, στις 31 Δεκεμβρίου 2010.

Αυτές τις ημέρες η βετεράνος αστροναύτης βρίσκεται στην Ελλάδα και μοιράζεται με κοινό, δημοσιογράφους, αλλά κυρίως με παιδιά, τα «μυστικά του Διαστήματος». Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνάντησε την Αμερικανίδα αστροναύτη, με την ασκητική -θα έλεγε κανείς- φιγούρα, το ηλιόλουστο μεσημέρι της Κυριακής, στον Πύργο του ΟΤΕ.

Με φόντο τον Λευκό Πύργο και τον Θερμαϊκό, απάντησε σε μια σειρά ερωτήσεων, από τα «παιχνίδια» με τη βαρύτητα στον ελεύθερο χρόνο της στον Διαστημικό σταθμό και το αν έχει δει εξωγήινο (μια αγαπημένη ερώτηση όλων!), ως το αν είναι χρήσιμα τα ποσά που δαπανώνται στα διαστημικά ταξίδια, σε έναν κόσμο που «παλεύει» με τη φτώχεια και τους πολέμους, αλλά και αν το να βρεθεί στο Διάστημα άλλαξε τα «πιστεύω» και τη θεώρησή της για τον κόσμο.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της Marsha Ivins στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στη Σ. Παπαδοπούλου

-Πώς είναι το ταξίδι στο Διάστημα; Τι αισθάνεσαι σωματικά και ψυχικά όταν βρίσκεσαι μέσα στο διαστημόπλοιο;

Μου κάνουν αρκετά συχνά αυτή την ερώτηση και είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς. Εκπαιδεύεσαι γι’ αυτή την αποστολή (στο Διάστημα) για ένα-δυο χρόνια στο διαστημικό λεωφορείο, τέσσερα στον διαστημικό σταθμό και το μυαλό σου είναι συγκεντρωμένο σε αυτά που θα κάνεις, σε αυτά που χρειάζεται να κάνεις, ως υποστηρικτικά της εκτόξευσης, σε αυτά που πρέπει να γίνουν όταν είσαι στο Διάστημα και για το χρονικό διάστημα που θα είσαι εκεί. Και δεν σταματάς, παρά μόνο όταν όντως φτάσεις στο Διάστημα, για να σκεφτείς τι αισθάνεσαι. Πολλούς τούς παίρνει μερικές ημέρες, ώσπου να συνειδητοποιήσουν ότι δεν βρίσκονται πλέον στη Γη. Αυτό είναι ένα συναίσθημα που δεν ξέρω πώς να το περιγράψω, ή να το συγκρίνω με οτιδήποτε άλλο στον κόσμο!

-Ποιο είναι το αγαπημένο σας πράγμα στο Διάστημα;

Νομίζω πως το αγαπημένο μου πράγμα είναι η έλλειψη βαρύτητας και το γεγονός ότι μπορείς να «επιπλέεις», γεμάτος χάρη, να γίνεις ακροβάτης και να είσαι ο πιο δυνατός άνθρωπος στον κόσμο. Γιατί, ξέρετε, χωρίς βαρύτητα είναι εύκολο να τα κάνεις αυτά. Ανυπομονείς για όλα αυτά την επόμενη φορά που θα πετάξεις. Ξέρετε, η ιδέα να πάω στο Διάστημα ήταν ένα όνειρο που είχα από 10 ετών. Η συνειδητοποίηση αυτού ήταν μια από τις μεγάλες στιγμές (στη ζωή μου). Πιθανώς το να μπορέσω να δουλέψω στο Διάστημα, να πω «αυτή είναι η δουλειά μου», να πηγαίνω στο Διάστημα, δεν θα μπορέσω ποτέ να το ξεπεράσω (να το νικήσω) αυτό.

-Πώς αντέδρασε το περιβάλλον σας, όταν εκδηλώσατε για πρώτη φορά την επιθυμία σας να γίνετε αστροναύτης;

Ήμουν η 11η Αμερικανίδα που πήγε στο Διάστημα. Η 13η συνολικά. Όταν ανακοίνωσα στο σχολείο μου ότι θέλω να πάω στο Διάστημα και να γίνω αστροναύτης μού είπαν: «δεν γίνεται, δεν μπορείς, είσαι γυναίκα!». Τους είπα: «κοιτάξτε με, λοιπόν!», και φτάσαμε ως εδώ. Ήταν η πρώτη φορά που στείλαμε κάποιον στο Διάστημα στις ΗΠΑ. Παρακολουθούσαμε κάθε εκτόξευση, κάθε προσγείωση, όταν φτάσαμε τελικά στο φεγγάρι, κάθε φορά που κάποιος προσγειωνόταν στο φεγγάρι. Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη ήταν επικεντρωμένο στο να το παρακολουθεί αυτό και σίγουρα εμείς, στις ΗΠΑ, ήμασταν. Πολλοί αστροναύτες της γενιάς μου εμπνεύστηκαν από το να το παρακολουθούν απλώς όλο αυτό.

-Πόσο τρομακτικό είναι να ξέρεις πως η ζωή σου στο Διάστημα μπορεί να βρεθεί σε σοβαρό κίνδυνο ανά πάσα στιγμή, αν κάτι πάει στραβά;

Νομίζω ότι ήταν πολύ πιο τρομακτικό για τη μητέρα μου απ’ ότι για μένα. Ήξερα ακριβώς τι επρόκειτο να συμβεί με εμένα. Κάθε φορά που πήγαινα στο Διάστημα. Και ήμουν πρόθυμη να το αποδεχθώ όλο αυτό, γιατί ήταν η δουλειά που ήθελα να κάνω.

-Υπάρχει καθόλου αυτό που λέμε «ελεύθερος χρόνος» στο Διάστημα;

Έχεις κάποιο ελεύθερο χρόνο. Στο διαστημικό λεωφορείο κοιτάμε έξω από το παράθυρο ή παίζουμε με την έλλειψη της βαρύτητας. «Πετάμε» από το ένα μέρος του διαστημόπλοιου στο άλλο, παίζουμε με το φαγητό, κάνουμε μπάλες με το νερό… Φαντάσου να είσαι σε ένα περιβάλλον χωρίς βαρύτητα. Θα βρεις χίλια πράγματα, με τα οποία να παίξεις. Από το διαστημικό λεωφορείο μπορείς να δεις έξω από το παράθυρο περίπου το 1/3 της Γης. Μπορείς να δεις ότι όντως είναι στρόγγυλη. Μπορώ μετά βεβαιότητας να σας πω ότι η Γη δεν είναι επίπεδη, σε περίπτωση που σκεφτόσασταν να με ρωτήσετε! Και περιστρεφόμαστε γύρω από τη Γη σε 90 λεπτά, 16 φορές την ημέρα περιστρεφόμαστε γύρω από τη Γη. Δεκαέξι φορές βλέπουμε τον ήλιο να ανατέλλει και να δύει, οπότε δεν βαριέσαι ποτέ!

-Είδατε ποτέ κάτι στο Διάστημα που δεν μπορείτε να το εξηγήσετε;

Όχι, δεν είδα ποτέ κάτι που να μην μπορώ να το εξηγήσω. Θα σας έλεγα αν είχα δει. Με ρωτούν όλοι αν έχω δει εξωγήινο και λυπάμαι που θα σας απογοητεύσω, αλλά όχι!

-Επηρέασε καθόλου η εμπειρία σας στο Διάστημα τα «πιστεύω» σας; Σας βοήθησε να έχετε μεγαλύτερη πίστη, ή να αρχίσετε να θέτετε πράγματα εν αμφιβόλω;

Δεν είχε καμία επίδραση σε ό,τι πίστευα. Άλλαξε κατά κάποιον τρόπο το πώς βλέπω τον εαυτό μου. Η εμπειρία του να είσαι στο Διάστημα -και νομίζω πως κάθε αστροναύτης θα έλεγε το ίδιο- σου δίνει την αίσθηση του πόσο μικροί είμαστε μέσα στο σύμπαν των πραγμάτων. Παρά το γεγονός ότι δεν είμαστε πολύ μακριά μέσα στο Διάστημα. Μοιάζει σαν τα καθημερινά πράγματα της ζωής -οι θυμοί, τα μίση και οι απέχθειες- να είναι τόσο ασήμαντα.

-Με όλα αυτά τα προβλήματα και τη φτώχεια στον πλανήτη, θεωρείτε ότι είναι σημαντικό να δαπανώνται χρήματα για τα ταξίδια στο Διάστημα;

Το ποσό που δαπανούμε για τα ταξίδια στο Διάστημα -σε κάθε χώρα- είναι ένα πολύ μικρό μέρος των κονδυλίων που δαπανώνται. Στις ΗΠΑ είναι 4/10 του 1% του μεγέθους του χαρτονομίσματος ενός δολαρίου. Αυτό σημαίνει πως αν κρατήσεις στο χέρι ένα χαρτονόμισμα δεν θα φτάσεις καν στο σημείο όπου αρχίζει η μελάνη. Είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό απ’ ό,τι δαπανάται γενικά. Νομίζω πως και σε άλλες χώρες είναι παρόμοια η κατάσταση. Αν σκεφτείς αυτά που κάνουμε στο Διάστημα και αυτά που θέλουμε να κάνουμε, απαιτείται η ανάπτυξη μιας κάποιας τεχνολογίας για να τα κάνεις. Το να πας στο Διάστημα, να πας στο φεγγάρι, στον Άρη. Κι όταν αναπτύσσεις αυτή την τεχνολογία που καθιστά δυνατές αυτές τις αποστολές, αυτό που παίρνεις πίσω είναι τεράστιο. Το γεγονός ότι μπορείτε τώρα να χρησιμοποιείτε κάμερες και άλλες μικρές ηλεκτρονικές συσκευές, όλα αυτά ξεκίνησαν επειδή έπρεπε να κάνουμε τα πράγματα αρκετά μικρά, ώστε να πάμε στο φεγγάρι. Θεωρώ πως κάθε ποσό που δαπανούμε για διαστημικές αποστολές σε όλες τις χώρες, πάντα θα έχει μια κάποια ανταπόδοση στη Γη.

-Ο λεγόμενος διαστημικός τουρισμός παίρνει τα διαστημικά ταξίδια από τα «χέρια» των κυβερνήσεων. Θεωρείτε πως υπάρχει λόγος ανησυχίας για το άνοιγμα αυτό στον ιδιωτικό τομέα;

Όταν θέλεις να επισκεφθείς κάποιο μέρος εδώ, στη Γη, έχεις όλο τον πλανήτη να αποφασίσεις πού θέλεις να πας. Σκεφτείτε μόνο τα μέρη που θα ήθελε κάποιος να πάει στην Ελλάδα. Είναι δεκάδες, χιλιάδες… Πού μπορούμε να πάμε στο Διάστημα; Δεν υπάρχει κανένας προορισμός. Ο μόνος προορισμός είναι να μην είσαι στη Γη, να γυρνάς γύρω- γύρω από αυτή. Και το κόστος για έναν πολίτη είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι οι περισσότεροι από εμάς θα βγάλουμε σε δέκα ζωές. Επομένως, το να ανοίξουμε αυτό το κομμάτι σε ιδιώτες είναι το να δώσουμε τη δυνατότητα σε πολύ λίγους πλούσιους ανθρώπους να μπουν σε τροχιά γύρω από τη Γη για μερικές ημέρες. Δεν είναι σαν να μπορεί κάποιος να πει: «πάμε στο φεγγάρι αυτό το Σαββατοκύριακο;». Και να απαντά ο άλλος: «Όχι, ήμουν εκεί το περασμένο Σαββατοκύριακο. Ας πάμε στον Άρη!». Δεν είμαστε σε καμιά περίπτωση κοντά σε κάτι τέτοιο. Τα παιδιά σας ίσως και να έχουν την ευκαιρία να το δουν αυτό.

-Είναι κάτι που μπορεί να γίνει στο προσεχές μέλλον;

Προσωπικά, θα ήθελα να το δω αυτό. Ήλπιζα σε κάτι τέτοιο από τότε που ήμουν 10 ετών. Ήλπιζα πως όταν θα έφτανα σε ηλικία να μπορέσω να συμμετάσχω στο διαστημικό πρόγραμμα, θα είχαμε προχωρήσει πέρα από τον Άρη και θα πηγαίναμε προς τον Δία και τον Κρόνο. Αλλά δεν ήμασταν πουθενά κοντά σε κάτι τέτοιο. Δεν είναι ζήτημα του αν μπορούμε, αλλά αν θα το κάνουμε.

-Θεωρείτε πως μικρότερες χώρες, όπως π.χ. η Ελλάδα, θα μπορούσαν να συμμετάσχουν ενεργά στο «κομμάτι» του Διαστήματος;

Είναι κάτι ακριβό, αλλά δεν έχει νόημα κάθε χώρα να αναπτύσσει όλο το πλαίσιο των (διαθέσιμων) δυνατοτήτων –όχημα εκτόξευσης, διαστημόπλοιο, όχημα προσγείωσης, δορυφόρους. Νομίζω πως αν θέλουμε να πάμε και να εξερευνήσουμε κάποιο μέρος στο Διάστημα, θα πρέπει να το κάνουμε σε συνεργασία. Αναπτύσσεις εσύ ένα κομμάτι, ο άλλος κάποιο άλλο, ώστε όλες οι χώρες να έχουν κάποιον ρόλο, που θα εξαρτάται από το πού έγκειται το ενδιαφέρον έκαστης και τι τεχνολογικές δεξιότητες διαθέτει.

-Βοήθησε η αντιπαλότητα ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης στα πρώτα «βήματα» προς το Διάστημα; Ώστε, δηλαδή, να προχωρήσει πιο γρήγορα η διαδικασία;

Σίγουρα κατά την πρώτη δεκαετία που αρχίσαμε να πηγαίνουμε στο φεγγάρι, ήταν ένα μεγάλο κίνητρο για την ανάπτυξη της τεχνολογίας από την πλευρά των ΗΠΑ, που θα βοηθούσε να επικρατήσουν των Ρώσων στα ταξίδια στο Διάστημα. Δεν νομίζω πως υπάρχει τέτοιου είδους αντιπαλότητα πλέον πουθενά στον κόσμο.

-Θεωρείτε, δηλαδή, ότι η συνεργασία είναι εφικτή;

Πετάμε με πλήρωμα που προέρχεται από 4-5 χώρες, είναι 15 χώρες-εταίροι στον διαστημικό σταθμό. Το κάνουμε στο Διάστημα. Γιατί να μην μπορούμε να το κάνουμε στη Γη;

-Αν ξαναρχίζατε από την αρχή, θα γινόσασταν και πάλι αστροναύτης;

Απολύτως. Θα το έκανα και πάλι από την αρχή.

-Με τον ίδιο τρόπο;

Θα προσπαθούσα να επιλεγώ νωρίτερα, ώστε να πετάω πιο συχνά. Έχω πετάξει πέντε φορές στο Διάστημα, αλλά χρειάστηκε να υποβάλω τρεις φορές αίτηση, για να επιλεγώ. Αν το ξαναέκανα θα προσπαθούσα να επιλεγώ με την πρώτη!

-Σας έλειπε κάτι όταν βρισκόσασταν στο Διάστημα;

Η μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής μου στο Διάστημα ήταν 14 ημέρες. Ήταν σαν διακοπές. Στην πραγματικότητα, υπέροχες διακοπές! Οπότε, όχι, δεν μου έλειπε κάτι. Οι άνθρωποι που μένουν έξι μήνες στον διαστημικό σταθμό ή περισσότερο, αισθάνονται να τους λείπουν πράγματα που έχουν ενδιαφέρον, όπως η αίσθηση του ήλιου στο πρόσωπό τους, η αίσθηση του ανέμου ή της βροχής. Σε ποιον λείπει (εδώ στη Γη) η βροχή; Σε κανέναν…

-Όταν βρίσκεστε στο Διάστημα μαθαίνετε τι γίνεται στον πλανήτη μας; Ενημερώνεστε;

Παίρνουμε τις ειδήσεις κάθε μέρα, λαμβάνουμε email από την πατρίδα, υπάρχει ακόμα και τηλέφωνο. Είναι σε έναν φορητό υπολογιστή, υπάρχουν 9 νούμερα πάνω. Πατάς το 9 και μπορείς να τηλεφωνήσεις οπουδήποτε θέλεις στον κόσμο. Μπορείς να μιλάς όσο θέλεις, και το καλύτερο είναι πως μπορείς μόνο να πάρεις, όχι να σε πάρουν!