Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών είναι ο λόγος που υπάρχει σήμερα το Game of Thrones

του Tom Shippey*

Όταν το βιβλίο The Hobbit του J.R.R. Tolkien εκδόθηκε πριν από 80 χρόνια, κανένας δεν είχε ιδέα για το τι επρόκειτο να επακολουθήσει. Ένας καθηγητής της Οξφόρδης μόλις είχε γράψει ένα βιβλίο για παιδιά, ένα παραμύθι – οκ, δεν ήταν και καμιά κοσμοϊστορική εξέλιξη.

Το βιβλίο τα πήγε καλά, και οι εκδότες ζήτησαν απ’ τον συγγραφέα να γράψει και μια συνέχεια, η οποία προέκυψε 17 χρόνια μετά με τον τίτλο The Lord of the Rings. Κι αυτό το βιβλίο αναδείχθηκε τελικά στο δημοφιλέστερο μυθιστόρημα του 20ου αιώνα.

Για την ακρίβεια, το βιβλίο αυτό άλλαξε την ιστορία των εκδόσεων, αναδεικνύοντας σε τεράστιο πεδίο επιχειρηματικής δραστηριοποίησης τη λογοτεχνία ηρωικής φαντασίας. Υπάρχει περίπτωση συγγραφείς όπως οι J.K. Rowling, Terry Pratchett και άλλοι να έβρισκαν εκδότες να εκδώσουν τα έργα τους δίχως το προηγούμενο παράδειγμα του Tolkien;

Ο George R.R. Martin, συγγραφέας της σειράς βιβλίων A Song of Ice and Fire πάνω στην οποία βασίστηκε η τηλεοπτική επιτυχία του Game of Thrones, τονίζει: «Βαδίζουμε όλοι πάνω στα χνάρια του Bilbo».

Ναι, καλά διαβάσατε, αναφέρεται στον Bilbo από το The Hobbit, και όχι στο Frodo από το Lord of the Rings.

Γιατί υπήρξε πραγματικά πρωτοποριακό το βιβλίο για την εποχή του, το 1937, και γιατί ο αντίκτυπός του παραμένει ισχυρός το 2017, 80 χρόνια μετά;

Εκείνη την εποχή, οι ήρωες είχαν τεθεί εκτός μόδας. Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, 254 συμμαθητές του Tolkien σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων και δύο από τους καλύτερους φίλους του, κι ο ίδιος σώθηκε μόνο και μόνο επειδή αρρώστησε βαριά με πυρετό των χαρακωμάτων. Η μεταπολεμική ατμόσφαιρα δεν είχε χώρο για ήρωες.

Αυτό που έκανε, όμως, ο Tolkien ήταν να εφεύρει ένα νέο είδος ήρωα: τα χόμπιτς. Τα χόμπιτς είναι μικρά και διόλου πολεμοχαρή, δίχως ενδιαφέρον για τη δόξα. Αλλά μπροστά στις προκλήσεις βγάζουν τον καλύτερο εαυτό τους.

Οι σκληροί και άπληστοι νάνοι βλέπουν με υπεροψία τον Bilbo και ετοιμάζονται να κλέψουν και να σκοτώσουν έναν δράκο. Ο Bilbo προσπαθεί να βοηθήσει και σταδιακά βελτιώνεται. Κερδίζει τον Gollum στα αινίγματα, δίνει μάχες με τεράστιες αράχνες, ξεγελά τα ξωτικά.

Ο Bilbo έχει θάρρος – όχι μόνο θάρρος έναντι του κινδύνου αλλά και ηθικό θάρρος. Τον θησαυρό των νάνων τον δίνει στον Gandalf, και μετά επιστρέφει στους νάνους από αφοσίωση. Γενιές και γενιές παιδιών έμαθαν από τον Bilbo ότι για να είσαι ήρωας δεν αρκεί να κουνάς ένα σπαθί πάνω κάτω.

Και η κοινωνία των χόμπιτ αποπνέει νοσταλγία για έναν κόσμο που δεν υπήρξε ποτέ, καθώς τα χόμπιτ ξέρουν πώς να συμβιώνουν μεταξύ τους, αλλά και με άλλους. Κάποιοι παρατηρητές θεωρούν τη συμβίωση αυτή σαν μια συνηγορία υπέρ των αρετών της παραδοσιακής κουλτούρας, μέσα σ’ έναν λογοτεχνικό κόσμο που συνήθισε να σνομπάρει την κουλτούρα αυτή

Για παιδικό βιβλίο, το The Hobbit έχει ένα εκπληκτικό συναισθηματικό βάθος, μαζί με χιούμορ αλλά και με ψυχρή λογική. Είναι φαντασία; Ή μήπως μια καλή ψυχολογική προετοιμασία για τον πραγματικό κόσμο, όπως πρέπει να είναι πραγματικά τα παιδικά βιβλία;

Ένα είναι σίγουρο: από τότε, οι δράκοντες δεν θα ήταν ποτέ ίδιοι. Ούτε και οι ήρωες, βεβαίως.

* Ο Tom Shippey είναι συγγραφέας του The Road to Middle-Earth: How J.R.R. Tolkien Created a New Mythology.