Οι παράγοντες που θα κρίνουν το μέλλον του Κυπριακού

Politics is often characterised by unexpected consequences, sensitivity to small changes, non-equilibrium dynamics, the emergence of patterns, and sudden changes in outcomes. These are all attributes of nonlinear processes.

Diana Richards

Το ότι σήμερα συζητάμε για λύση του Κυπριακού το οφείλουμε κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι η Κύπρος είναι μέλος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην Κυπριακή Δημοκρατία για το σχέδιο Ανάν ήταν ένα σημάδι προς την διεθνή κοινότητα, αρνητικό ως προς τις προθέσεις της Κύπρου για τον μετασχηματισμό της σε ομόσπονδο ενιαίο κράτος. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι Ελληνοκύπριοι είχαν το δίκιο με το μέρος τους όταν κατήγγειλαν το σχέδιο ως μη λειτουργικό και εκτός του λεγόμενου Ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Παρά την αισιοδοξία και αποφασιστικότητα του διεθνούς παράγοντα και της Ελληνοκυπριακής ηγεσίας, σήμερα η αυξημένη πολυπλοκότητα των διεθνών ισορροπιών καθιστά τη λύση δυσκολότερη. Για να καταλάβουμε θα ήταν χρήσιμο να καταγράψουμε, όσο μπορούμε πιο αντικειμενικά, μερικούς από τους παράγοντες πολυπλοκότητας:

ΤΟΥΡΚΙΑ

Η οικονομική κατάσταση είναι δραματική. Μετά την επιτυχή έξοδο από το μνημόνιο του ΔΝΤ, η τουρκική οικονομία για πολλά χρόνια πέτυχε ζηλευτή ανάπτυξη που την οδήγησε στη συμμετοχή της στο κλαμπ των ισχυρών G20. Οι ξένες επενδύσεις ξεπέρασαν κάθε ιστορικό προηγούμενο, η λίρα υπήρξε σταθερή και τα επιτόκια δανεισμού χαμηλά.

Ο Ερντογάν παρέλαβε μια περιφερειακή οικονομική δύναμη, που του έδωσε την δυνατότητα να αυξήσει τις παροχές προς τον τουρκικό λαό και να συνεχίσει την προσπάθεια για πλήρη ένταξη στην Ε.Ε., καθιστώντας τη χώρα του υπόδειγμα σύγχρονης ισλαμικής δημοκρατίας. Όμως η ιδεολογία Νταβούτογλου οδήγησε σταδιακά την ισχυρή και ζηλευτή για την στρατηγική της διπλωματία σε μια ακατανόητη και αντιφατική διαδρομή.

Πρώτοι οι ξένοι επενδυτές εδώ και δυο-τρία χρόνια κατάλαβαν ότι η αξιοπιστία και η σταθερότητα, βασικοί παράμετροι για τους ίδιους, σταδιακά εκλείπουν. Και έχουν δίκιο. Σήμερα η Τουρκία μοιάζει με ζαλισμένο κοτόπουλο. Τη μία στηρίζει το Ισλαμικό κράτος, επιδιώκοντας να ηγηθεί του σουνιτικού τόξου, την άλλη συμμαχεί με το Ιράν και τη Ρωσία, της οποίας λίγους μήνες νωρίτερα κατέρριπτε αεροπλάνο. Μετά προσπαθεί να εκβιάσει τους Ευρωπαίους με το μεταναστευτικό απειλώντας διακοπή της προενταξιακής πορείας και στροφή προς συμμαχία με την ασιατική αγορά. Πόλεμος με τους Κούρδους, απειλές για μονομερή καταγγελία διεθνών συμφωνιών και ρητορική επιστροφής σε εποχές οθωμανικής κυριαρχίας και συνόρων. Όλα αυτά είχαν δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία, με κύριο σύμπτωμα την καταβύθιση της λίρας. Και έτσι δεν είναι περίεργο να φτάσει σε σημείο ο ίδιος ο Ερντογάν να καλεί τους πολίτες σε συναλλαγματικό πατριωτισμό, με δραματικούς τόνους.

ΕΥΡΩΠΗ

Το όραμα για πτώση του τελευταίου τείχους στην Ένωση τροφοδότησε ιδεολογικά -και τροφοδοτεί ακόμη- τη βούληση ιδίως της Γερμανίας για λύση εδώ και τώρα του Κυπριακού. Όμως η ευρωπαϊκή πραγματικότητα είναι διαφορετική από αυτήν που ζήσαμε τα μεταπολεμικά χρόνια. Ήδη, το τείχος υψώθηκε ξανά με το Brexit. Η Βρετανία αποφάσισε, και το τείχος μεταξύ της Ένωσης και μιας από τις σημαντικότερες από κάθε άποψη χώρας-μέλους, υψώνεται. Το μεταναστευτικό προκάλεσε κύμα αντιτουρκισμού. Πρώτη η Αυστρία ζήτησε την διακοπή της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Η Γαλλία μετά τις εκλογές θα έχει Πρόεδρο που έχει εκφράσει την αντίθεσή του με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, και στην ίδια ρότα οδηγείται και η Ολλανδία.

Σχετικά με τη λύση του κυπριακού ακούγονται όλο και περισσότερες ενστάσεις. Θεωρούν, ότι αν ο τουρκοκυπριακός παράγων αποκτήσει φωνή μέσω της ομοσπονδίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, υπάρχει κίνδυνος -ή και βεβαιότητα- ότι η Τουρκία θα μπορεί να εμποδίζει την λειτουργία της εκβιαστικά. Το παράδειγμα της Βαλονίας, ενός από τα ομόσπονδα κράτη του Βελγίου που παραλίγο να τινάξει στον αέρα την εμπορική συμφωνία Ε.Ε. – Καναδά, παραμένει στα χείλη κάποιων παραγόντων της Ευρώπης. Αλλά και το κόστος της Ομοσπονδίας είναι τεράστιο. Ποιος θα το πληρώσει; Η χώρα βγήκε με το σπαθί της από το μνημόνιο και μπήκε σε κανονικότητα γρηγορότερα από κάθε άλλη χώρα σε πρόγραμμα. Αλλά οι πόροι της είναι ισχνοί.

ΚΥΠΡΟΣ

Η σταθερότητα των δυο μεγάλων κομμάτων του νησιού στο να δοθεί λύση είναι η δύναμή της. Έχουν συνειδητοποιήσει, φαίνεται, ότι αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία. Όμως, ακόμη και αν λυθούν τα μεγάλα προβλήματα -στρατός κατοχής, εδαφικό , αποζημιώσεις κλπ -, έπεται δημοψήφισμα. Όσο και αν οι δημοσκοπήσεις έχουν χάσει το κύρος τους, η τελευταία δημοσκόπηση για λογαριασμό του τηλεοπτικού σταθμού Άλφα είναι αποθαρρυντική. Το ζήτημα της υιοθέτησης του ευρώ στο σύνολο του νησιού είναι και αυτό ένα πρόβλημα. Τυχόν υιοθέτηση με ισοτιμία 1:1, όπως συνέβη με την επανένωση των δυο Γερμανιών, θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από το ομόσπονδο Κράτος. Αν πάλι αποφασιστεί διαφορετική ισοτιμία, τα αποτελέσματα για τους Τουρκοκύπριους θα είναι τραγικά.

ΕΛΛΑΔΑ

Η πάγια θέση της χώρας μας «Οι Κύπριοι αποφασίζουν εμείς στηρίζουμε», απαλλάσσει τον Πρωθυπουργό από το βάρος αποφάσεων, ενώ τυχόν λύση θα του δώσει πολιτικούς πόντους. Ωστόσο, διάχυτη είναι η υποψία, ότι ισχυροί παράγοντες της συγκυβέρνησής του έχουν διαφορετική άποψη. Ο ίδιος φαίνεται ότι θεωρεί πως τους ελέγχει.

ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ είναι σταθερά υπέρ της λύσης της Ομοσπονδίας. Η νέα διοίκηση μοιάζει να ανατρέπει πολλά δεδομένα στην παγκόσμια ισορροπία. Με άλλα λόγια είναι γενικώς απρόβλεπτη. Η ΡΩΣΙΑ, με ισχυρά συμφέροντα γεωπολιτικά και οικονομικά στο νησί, βρίσκεται κι αυτή σε κατάσταση ανασχεδιασμού της πολιτικής της, ενόψει του Τραμπ. Δεν φαίνεται όμως να αλλάζει πολιτική, αρκεί να διατηρήσει το νησί την ουδέτερη γεωπολιτική στάση του. Το ίδιο και η ΒΡΕΤΑΝΙΑ. Παρά την απόλυτη σύγχυση που επικρατεί ενόψει του Brexit, η ίδια ενδιαφέρεται για την διατήρηση της Δεκέλειας και την ευημερία των χιλιάδων υπηκόων της που έχουν εγκατασταθεί στον τουρκοκυπριακό τομέα.

Αν υποθέσουμε ότι η λογική θα επικρατήσει σε όλες τις παραμέτρους, είναι βέβαιο ότι η πάγια πορεία του Κυπριακού προς όλο και χειρότερα αποτελέσματα κάθε διαπραγμάτευσης για τους Κυπρίους, Έλληνες και Τούρκους, θα ισορροπήσει σε έναν κοινό παρονομαστή. Αν όχι, τότε θα δημιουργηθούν καταστάσεις εκτός πλαισίου με προφανείς επιπτώσεις, ενδεχομένως ανεξέλεγκτες από την διεθνή κοινότητα.

*Ο Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.