IBHS: Η ακτινογραφία του ελληνικού τουρισμού

Tο 2015 επιφύλασσε επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών, καθώς η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών τον Ιανουάριο και οι πολύμηνες διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των δανειστών της χώρας για το πρόγραμμα χρηματοδότησης προκάλεσαν ανησυχία για πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη και κλίμα έντονης αβεβαιότητας.

Επιπλέον, η τραπεζική αργία, οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων και η διενέργεια του δημοψηφίσματος τον Ιούλιο επηρέασαν αρνητικά την τουριστική αγορά, δυσχεραίνοντας τις συναλλαγές στην πραγματική οικονομία, ενώ αρκετοί αλλοδαποί ταξιδιώτες προχώρησαν σε ακύρωση των κρατήσεών τους προς τις αεροπορικές εταιρείες. Παράλληλα, η είσοδος χιλιάδων προσφύγων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου προκάλεσε προβλήματα στην τουριστική δραστηριότητα των εν λόγω περιοχών.

Εν τέλει, η επίτευξη συμφωνίας επανέφερε άμεσα τους ρυθμούς κρατήσεων και τις αφίξεις σε ανοδική τροχιά, αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητα του ελληνικού τουρισμού στις προαναφερθείσες δυσμενείς συνθήκες.

Παράλληλα, η Τουρκία (ο βασικότερος ανταγωνιστής της Ελλάδας) υπέστη μείωση αφίξεων λόγω της μεγάλης πτώσης των Ρώσων τουριστών και των εμφυλίων πολέμων σε Συρία και Ιράκ. Οι συνθήκες αυτές, σε συνδυασμό με τις τρομοκρατικές επιθέσεις σε χώρες της Βορείου Αφρικής, τόνωσαν την ελκυστικότητα της χώρας μας, τη στιγμή που Ισπανία και Κύπρος εμφάνισαν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Αντιθέτως, Αίγυπτος και Κροατία εμφάνισαν σημαντική άνοδο, βελτιώνοντας την ανταγωνιστική τους θέση.

Πιο αναλυτικά, οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών τους πρώτους 9 μήνες του έτους αυξήθηκαν κατά 8,4% σε ετήσια βάση, στις 20,6 εκ. αφίξεις, αριθμός που διαμορφώθηκε στα 22,6 εκ. περιλαμβανομένων των τουριστών κρουαζιέρας.

Παράλληλα, οι εισπράξεις εξακολούθησαν να αυξάνονται με χαμηλότερο σε σχέση με τις αφίξεις ρυθμό: +6,2%, στα €12,42 δισ., ενώ αν ληφθούν υπόψη και οι κρουαζιέρες, το εν λόγω μέγεθος διαμορφώθηκε στα €12,79 δισ.

Η χαμηλότερη αύξηση των εισπράξεων αποτυπώνει τη διαφοροποίηση της φυσιογνωμίας του τουριστικού προϊόντος το τελευταίο έτος, όπως εκφράστηκε με τη σημαντική ενίσχυση της εισερχόμενης κίνησης στην Αθήνα. Σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ, οι διακοπές «city break» είναι μικρότερης διάρκειας σε σχέση με τις διακοπές στους νησιωτικούς προορισμούς, επομένως ενέχουν χαμηλότερη μέση δαπάνη ανά τουρίστα. Μάλιστα, κάθε τουρίστας δαπανά κατά μέσο όρο €520 κατά τη διάρκεια παραμονής του στην πρωτεύουσα, ποσό χαμηλότερο σε σχέση με τον αντίστοιχο δείκτη στο σύνολο της χώρας.

Αρνητικό στοιχείο –παρά τη συνεχιζόμενη άνοδο των αφίξεων- αποτέλεσε η περαιτέρω κάμψη της κατά κεφαλή δαπάνης κατά 2,3% σε ετήσια βάση, στα €602. Η επίδοση αυτή σχηματίστηκε στα €566 περιλαμβανομένου του τομέα της κρουαζιέρας.

Η τάση αυτή συνδέεται με τη συνεχή υποχώρηση της μέσης διάρκειας παραμονής τουριστών στη χώρα από 9,6 ημέρες το 2008 σε 7,7 ημέρες το 2014.

Ο αριθμός των διανυκτερεύσεων εμφάνισε σημαντική επιβράδυνση στο ρυθμό αύξησης, σημειώνοντας άνοδο μόλις 1,8%, στις 167,39 εκ. διανυκτερεύσεις. Αν υπολογιστεί όμως και η κρουαζιέρα, ο αριθμός αυτός ξεπέρασε τα 170 εκ.

Αεροπορικές αφίξεις
Η τόνωση του τουριστικού ρεύματος από το εξωτερικό και η ανθεκτικότητα του κλάδου κατά το 2015 αποτυπώνεται και στις διεθνείς αεροπορικές αφίξεις στα κυριότερα αεροδρόμια της χώρας, όπου στο σύνολο του έτους σημειώθηκε άνοδος 5,8%, στους 15,5 εκ. ταξιδιώτες, δηλαδή 846.400 επιπλέον τουρίστες. Επομένως, σημειώθηκε επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης συγκριτικά με το 2014, όταν και οι αφίξεις είχαν ενισχυθεί κατά περίπου 15%.

Η μεταβολή αυτή προήλθε κυρίως από την Αθήνα, καθώς η εισερχόμενη κίνηση στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» αυξήθηκε περαιτέρω κατά 22,6% (767.000 επιπλέον ταξιδιώτες), στις 4,16 εκ. αφίξεις, ενώ οι αθροιστικές αφίξεις των υπόλοιπων προορισμών παρέμειναν σταθερές.
Σημαντική άνοδος των αφίξεων εντοπίστηκε σε Σαντορίνη (+17,8%), Μύκονο (+11,6%) και Ζάκυνθο (+6%). Αντιθέτως, σε Ηράκλειο και Ρόδο σημειώθηκε υποχώρηση κατά 1,4%, με τις απώλειες των περιοχών αυτών να οφείλονται στη μείωση του αριθμού των Ρώσων τουριστών λόγω της ύφεσης στη χώρα τους και της υποτίμησης του ρουβλίου. Επίσης, η Κως εμφάνισε μείωση 4% λόγω του προσφυγικού κύματος από τη Συρία.
ΦΠΑ στον τουρισμό

Η αύξηση του ΦΠΑ στις τουριστικές υπηρεσίες από το 6% στο 13% τον Οκτώβριο -στα πλαίσια του νέου προγράμματος αναχρηματοδότησης της χώρας- καθιστά πλέον τον εγχώριο τουρισμό αρκετά ακριβότερο σε σχέση με τους βασικούς ανταγωνιστές στη Μεσόγειο. Σύμφωνα με την KPMG, στις υπόλοιπες χώρες ο ΦΠΑ κυμαίνεται από 6% έως 10% (Μάλτα: 7%, Τουρκία: 8%, Κύπρο και Βουλγαρία: 9%, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία: 10%).

Σε νησιά του Αιγαίου πάντως οι αυξήσεις είναι αρκετά μεγαλύτερες, καθώς δεν ισχύουν πλέον οι μειωμένοι κατά 30% συντελεστές ΦΠΑ.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η αύξηση του κόστους του τουριστικού πακέτου τη νέα χρονιά θα φτάσει το 5%-7%, μεγάλο μέρος της οποίας θα καλυφθεί με άνοδο τιμών έως και 5%, όπως αποτυπώνεται στις συμφωνίες που έχουν καταρτίσει μέχρι σήμερα οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις με τους tour operators. Πάντως, μέρος της αύξησης θα απορροφηθεί από τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, γεγονός που θα επιβαρύνει τα αποτελέσματά τους από το 2016.

Αφίξεις και έσοδα ανά χώρα
Η Έρευνα Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος για το πρώτο εννιάμηνο του 2015, δίνει μια σαφή εικόνα για την εξέλιξη των αφίξεων ανά χώρα προέλευσης. Όπως φαίνεται στον επόμενο πίνακα, οι αφιχθέντες τουρίστες στην Ελλάδα (χωρίς να περιλαμβάνεται ο τομέας της κρουαζιέρας) κατά το διάστημα αυτό αυξήθηκαν κατά 8,6% σε ετήσια βάση, στους 20,6 εκ. τουρίστες.

Το μεγαλύτερο μέρος της ανόδου προήλθε από τις χώρες της Ε.Ε.-28, καθώς η εισερχόμενη κίνηση διαμορφώθηκε σε 13,1 εκ. ταξιδιώτες, αυξημένη κατά 17% σε σχέση με το εννιάμηνο του 2014. Αντιθέτως, από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές (εκτός Ε.Ε.) χώρες προέκυψε κάμψη 10,3%, στους 5,1 εκ. τουρίστες. Επισημαίνεται ακόμα η σημαντική άνοδος από την αμερικανική ήπειρο κατά 31%, στους 958.800 τουρίστες.

Η ευρωπαϊκή αγορά αποτελεί το σημαντικότερο τροφοδότη του ελληνικού τουρισμού, καθώς το 64% των αλλοδαπών τουριστών προήλθε από την Ε.Ε., ενώ το 25% από άλλες χώρες της Ευρώπης (αθροιστικό μερίδιο: 88,4%). Μικρότερες αγορές αποτελούν η Ασία και η Αμερική με 6% και 4,7% αντίστοιχα επί του συνόλου.

Κατά το προαναφερόμενο διάστημα, μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτα μεγέθη παρατηρήθηκε από τις γειτονικές Βουλγαρία (+56,8%) και Π.Γ.Δ.Μ. (+26,1%), στους 1,6 εκ. και 2,7 εκ. τουρίστες αντίστοιχα. Ακολούθως, σημαντική άνοδος επισημάνθηκε στην κίνηση από Γερμανία με 17,8% (στους 2,4 εκ. τουρίστες), Ηνωμένο Βασίλειο με 17,5% (2,1 εκ. τουρίστες), Ιταλία με 26,1% (1,2 εκ. τουρίστες) και Πολωνία με 27,1% (696.200 τουρίστες). Αντιθέτως, παρατηρήθηκε σημαντική υποχώρηση από Ρωσία κατά 62,1% στους 441.350 ταξιδιώτες, λόγω της οικονομικής ύφεσης που διέπει τη χώρα, αλλά και τη Σερβία (-26,5%, στους 702.200 τουρίστες), γεγονός που μετρίασε τη συνολική άνοδο.

Αναφορικά με τις χώρες από άλλες ηπείρους, τονίζεται η αύξηση των τουριστών από ΗΠΑ (+35,3%, στους 658.600) και Τουρκία (+16,5%, στους 919.900).

Βάσει των ανωτέρω μεγεθών, οι τουρίστες από την Π.Γ.Δ.Μ. το πρώτο εννιάμηνο του 2015 αποτέλεσαν το 13,2% των αφίξεων, ενώ ακολούθησε η Γερμανία με 11,6%, το Ηνωμένο Βασίλειο με 10,3%, η Βουλγαρία με 7,8%, η Γαλλία με 6,5%, η Ιταλία με 6% κ.λπ. Η πρώτη δεκάδα συμπληρώνεται από Τουρκία, Σερβία, Πολωνία και ΗΠΑ. Αθροιστικά, οι top-5 χώρες προέλευσης τουριστών συγκέντρωσαν το 49,4% των συνολικών αφίξεων, ενώ το τμήμα top-10 κατέλαβε το 70%.

Αναφορικά με τη γεωγραφική κατανομή των συναλλαγματικών εισπράξεων για το πρώτο εννιάμηνο του 2015, το 70% του συνόλου ή €8,63 δισ. προήλθε από τουρίστες της Ε.Ε. γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία της ευρωπαϊκής αγοράς στη διαμόρφωση των τουριστικών εσόδων της χώρας. Συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του 2014, το εν λόγω μέγεθος εμφάνισε σημαντική άνοδο 16,7%.

Οι εισπράξεις από τουρίστες τρίτων χωρών διαμορφώθηκαν σε €3,79 δισ., έχοντας υποχωρήσει κατά 11,7% σε ετήσια βάση λόγω της μεγάλης πτώσης που εμφάνισε η αγορά της Ρωσίας.

Αναλυτικά, οι εισπράξεις από τη Γερμανία αυξήθηκαν κατά 16%, υπερβαίνοντας τα €2 δισ., ενώ τα έσοδα από το Ηνωμένο Βασίλειο σημείωσαν αρκετά μεγαλύτερη άνοδο κατά 33,7%, στα €1,87 δισ. Επιπλέον, οι εισπράξεις από τη Γαλλία ενισχύθηκαν κατά 7,2%, σχηματιζόμενες στα €1,11 δισ., ενώ αξιοσημείωτη ήταν και η μεταβολή του αντίστοιχου μεγέθους από την Ιταλία: +21,7%, στα €793 εκ. Οι χώρες αυτές τροφοδότησαν και το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής ανόδου τους πρώτους 9 μήνες του 2015.

Όσον αφορά τις χώρες εκτός Ε.Ε., ξεχωρίζει η αύξηση των εισπράξεων από τους τουρίστες των ΗΠΑ (+47,4%, στα €856,2 εκ.), ενώ αντιθέτως τα έσοδα από τη ρωσική αγορά εμφάνισαν απότομη μείωση 65%, στα €389 εκ., φυσικό επακόλουθο της κάμψης της εισερχόμενης κίνησης από τη χώρα αυτή.

Όπως φαίνεται στο επόμενο γράφημα, το 16,2% των εισπράξεων προήλθε από τη Γερμανία, το 15% από το Ηνωμένο Βασίλειο, το 9% από τη Γαλλία, ενώ ακολούθησαν οι ΗΠΑ με 7%, η Ιταλία με 6,4%, η Ολλανδία με 3,3% κ.λπ.

Μέση δαπάνη
Όπως ήδη αναφέρθηκε, η κατά κεφαλή δαπάνη των αλλοδαπών τουριστών εμφανίζει διαχρονική μείωση, φτάνοντας το 2014 τα €552 για κάθε ταξίδι (έναντι €604 το 2013 και €616 το 2012), περιλαμβανομένου του τομέα της κρουαζιέρας. Έτσι, την τελευταία διετία παρατηρήθηκε σωρευτική κάμψη της τάξης του 10,5%.

Η μέση δαπάνη των τουριστών της Ε.Ε. είναι σαφώς υψηλότερη σε σχέση με ταξιδιώτες από τρίτες χώρες (€622 και €542 αντίστοιχα το 2014). Επίσης, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών η μέση είσπραξη από την Ε.Ε. μειώθηκε σε μικρότερο βαθμό (-7,2%) σε σχέση με τις εξωκοινοτικές αγορές (-10,3%).

Αναφορικά με τις χώρες που εμφανίζουν την υψηλότερη μέση δαπάνη, στις 3 πρώτες θέσεις κατατάσσονται οι τουρίστες από Αυστραλία (€1.305), Καναδά (€1.125) και ΗΠΑ (€1.107) λόγω του μεγάλου κόστους ταξιδιού (ταυτόχρονα, επιδεικνύουν και τη μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής). Στη συνέχεια, οι Ρώσοι τουρίστες διαθέτουν κατά μέσο όρο €925, οι Ελβετοί €896, οι Αυστριακοί €861, οι Γερμανοί €811 κ.λπ.

Σύμφωνα με την κα Μαρία Μεταξογένη, Διευθύνουσα Σύμβουλο της IBHS, «Οι φορείς του κλάδου εκτιμούν ότι το τρέχον έτος η αγορά θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία, με σαφώς χαμηλότερους ρυθμούς ανόδου σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, η Ελλάδα ενδέχεται να υποδεχτεί περίπου 500.000 περισσότερους αλλοδαπούς τουρίστες, καθώς οι αεροπορικές εταιρείες θα προσφέρουν 5% περισσότερες πτήσεις προς την Ελλάδα. Πάντως, η επαλήθευση αυτών των προβλέψεων εξαρτάται από τη διαμόρφωση του πολιτικού και οικονομικού σκηνικού της χώρας το επόμενο διάστημα. καθώς και των συνθηκών που θα διαμορφωθούν στις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Σε περίπτωση αποκλιμάκωσης της έντασης μεταξύ των δύο χωρών, οι τούρκικες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις θα παράσχουν εκπτώσεις σε ευρωπαϊκές αγορές και ιδίως στη Γερμανία, ώστε να καλύψουν τις απώλειες από τη ρωσική αγορά. Το γεγονός αυτό θα μεταφραστεί σε απώλειες για τις ελληνικές μονάδες, οι οποίες είναι ήδη ακριβότερες λόγω του αυξημένου ΦΠΑ».

Διαβάστε ακόμη την αποκλειστική συνέντευξη του Ανδρέα Ανδρεάδη στο Fortune ΕΔΩ

Διαβάστε επίσης: Do it yourself: H τάση που αλλάζει για πάντα τα ταξίδια μας!