Τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την παιδεία

Του Παναγιώτη Αλεβαντή*

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ούτε αποκλειστική ούτε συντρέχουσα αρμοδιότητα στον τομέα της παιδείας. Σύμφωνα με τη Συνθήκη μπορεί απλώς «να αναλαμβάνει δράσεις για να υποστηρίζει, να συντονίζει ή να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών». Ωστόσο, η δράση αυτή πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου στοχεύοντας στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής διάστασης της παιδείας, ιδίως μέσω της εκμάθησης και της διάδοσης των γλωσσών των κρατών μελών, στη στήριξη της κινητικότητας φοιτητών και εκπαιδευτικών, και τέλος στην ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών για τα κοινά προβλήματα των εκπαιδευτικών συστημάτων των κρατών μελών.

Πολυγλωσσία το κλειδί για μια πετυχημένη σταδιοδρομία

Μια θεμελιώδης αρχή της Ένωσης είναι η ελεύθερη διακίνηση αγαθών, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Γι’ αυτό και η γνώση ξένων γλωσσών αποτελεί απαραίτητο εφόδιο αν κάποιος σχεδιάζει να ψάξει για δουλειά στο εξωτερικό. Πράγματι, με κάθε επιπλέον γλώσσα που γνωρίζει κάποιος η αγορά εργασίας στην οποία μπορεί να απασχοληθεί διευρύνεται. Ταυτόχρονα όμως διευρύνονται και οι επαγγελματικές προοπτικές στην ίδια του τη χώρα.

Και φυσικά δεν μιλούμε μόνο για τον τουρισμό, που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως την βαριά βιομηχανία της Ελλάδας. Όλες οι επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό ή οι εταιρείες που προσφέρουν υπηρεσίες στο εξωτερικό ενώ είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα χρειάζονται πολύγλωσσους υπαλλήλους. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από μια έρευνα που διεξήγαγε πέρσι το Πανεπιστήμιο Πειραιώς με αφορμή το Συνέδριο για «Το μέλλον των γλωσσικών επαγγελμάτων» που διοργανώθηκε στον Πειραιά τον περασμένο Νοέμβριο σε συνεργασία με το Γραφείο Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Βέβαια, το 55% των επιχειρήσεων που απάντησαν στην έρευνα δήλωσαν ότι θέλουν οι υπάλληλοι τους να μιλούν, να διαβάζουν και να γράφουν αγγλικά. Αλλά 18% δήλωσαν ότι θέλουν αγγλικά και γαλλικά, 17% αγγλικά και γερμανικά ενώ άλλοι επιθυμούν οι υπάλληλοι τους να γνωρίζουν αγγλικά και αραβικά (3%), αγγλικά και τουρκικά (3%), αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά (3%) αλλά και άλλες «εξωτικές» γλώσσες όπως ρουμανικά ή κορεατικά.

Για να συμβάλλει στην βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων των νέων η Ένωση προωθεί στο πλαίσιο του γνωστού προγράμματος Erasmus+ τις ανταλλαγές φοιτητών και σπουδαστών που επιθυμούν να παρακολουθήσουν μιαν ολόκληρη ακαδημαϊκή χρονιά σε πανεπιστήμιο μιας άλλης ευρωπαϊκής χώρας. Προωθεί επίσης την πρακτική άσκηση νέων εργαζόμενων σε άλλες χώρες της Ένωσης στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος. Και παρόλο που δεν αποτελεί μέρος του ενωσιακού κεκτημένου, η Ένωση υποστηρίζει την διαδικασία της Μπολόνια στο πλαίσιο της οποίας τα συμμετέχοντα κράτη αναγνωρίζουν τα μαθήματα που διδάσκονται για ένα εξάμηνο ή έναν χρόνο όσοι φοιτούν σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού.

Η στρατηγική Ευρώπη 2020 και η παιδεία

Όμως η Ένωση δεν σταματά εκεί. Το Μάρτιο του 2010 η Επιτροπή κατ’ επιταγή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ανακοίνωσε την «Στρατηγική Ευρώπη 2020» που αποβλέπει στη μετατροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η στρατηγική αυτή υλοποιείται έκτοτε με μια σειρά από εμβληματικές πρωτοβουλίες αλλά και με στενή παρακολούθηση των επιδόσεων των κρατών μελών στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Μάλιστα, στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας «Νεολαία σε κίνηση» τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν α) να διασφαλίσουν επαρκείς επενδύσεις σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης και κατάρτισης (από το προσχολικό ως το τριτοβάθμιο), β) να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα με στόχο να περιορίσουν την πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο, και γ) να θεσπίσουν εθνικά πλαίσια δεξιοτήτων προσαρμόζοντας καλύτερα τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα στις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

Το 2012 η Επιτροπή δημοσίευσε μια ανακοίνωση με τίτλο «Ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης: επενδύοντας στις δεξιότητες για καλύτερα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα». Οι κυριότερες προβλέψεις της εν λόγω ανακοίνωσης περιλαμβάνουν α) την απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων με στόχο την απασχόληση, β) την προώθηση νέων τρόπων διδασκαλίας και μάθησης και τέλος γ) την διερεύνηση νέων προσεγγίσεων όσον αφορά τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης και την ανάπτυξη συνεργασιών με τον ιδιωτικό τομέα.

Προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι οι δάσκαλοι και αλλά και οι μαθητές θα πρέπει να αποκτήσουν εγκάρσιες δεξιότητες. δηλαδή να γνωρίζουν την χρήση των εργαλείων πληροφορικής αλλά να μπορούν επίσης να στήσουν και να διαχειριστούν ένα έργο – να έχουν δηλαδή και επιχειρηματικές δεξιότητες (προγραμματισμός, κοστολόγηση και προϋπολογισμός, διαχείριση έργου, έλεγχος ποιότητας, συντονισμός προσωπικού, σύνταξη παρουσιάσεων και εκθέσεων, κλπ.).

Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθούν οι δεξιότητες που σχετίζονται με τις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά. Πρόκειται για δεξιότητες απαραίτητες για την έξυπνη οικονομία υψηλής τεχνολογίας που είναι ο στόχος της Ευρώπης 2020. Επίσης, θα πρέπει να ενισχυθεί και η εκμάθηση ξένων γλωσσών. Σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί, το 2020 σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης το 50% των μαθητών 15 ετών θα πρέπει να γνωρίζει καλά μια πρώτη ξένη γλώσσα (αντί για το 42% που ήταν το 2012) και το 75% των μαθητών γυμνασίου θα πρέπει να διδάσκεται και μια δεύτερη ξένη γλώσσα (αντί για το 61% το 2012).

Τέλος, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και πρακτικής άσκησης καθώς και συστήματα αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων και των δεξιοτήτων. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί επίσης στην πρόσβαση σε ανοικτούς εκπαιδευτικούς πόρους μέσω διαδικτύου αλλά και στην ενίσχυση της μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών. Στόχος είναι το 2020 οι εκπαιδευτικοί να είναι καλά καταρτισμένοι, δραστήριοι και να εμφορούνται από με επιχειρηματικό πνεύμα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να ξεκινήσουν έναν ευρύ διάλογο για τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης προβλέποντας ενδεχομένως και την σύναψη εταιρικών σχέσεων με τη μορφή συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, ιδίως την συνεργασία των ανώτατων και ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με επιχειρήσεις.

Πόσα από αυτά θα υλοποιηθούν άραγε και στην Ελλάδα;

* Φυσικός, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com