Το πετρέλαιο σε τροχιά εκτόξευσης: Οι αγορές «τιμολογούν» τον φόβο για τα Στενά του Ορμούζ
Η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο των αγορών, καθώς η γεωπολιτική ένταση στη Μέση Ανατολή ανεβάζει θεαματικά το λεγόμενο «geopolitical premium». Ο Ed Yardeni θέτει το ερώτημα που απασχολεί πλέον όλη τη Wall Street: «Θα συνεχίσει η τιμή του πετρελαίου να εκτοξεύεται, οδηγώντας σε παγκόσμια ύφεση και νέα έκρηξη πληθωρισμού;»
Όπως σημειώνει, ιστορικά κάθε απότομη άνοδος στις τιμές του πετρελαίου έχει σχετιστεί με ύφεση στις ΗΠΑ. Στο πιο ακραίο σενάριο, ένα κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει σοκ στην αγορά. Παρ’ όλα αυτά, εκτιμά πως η αντίδραση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους θα ήταν άμεση και καταλυτική, με στόχο την ανακατάληψη των Στενών και την εξουδετέρωση των ιρανικών ναυτικών δυνάμεων.
Τα σενάρια τιμών: Από $90 έως $140
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, σε περίπτωση πλήρους διακοπής της ιρανικής προσφοράς πετρελαίου και αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ, η τιμή του πετρελαίου θα μπορούσε να υπερβεί τα $120 το βαρέλι. Αντίθετα, σε ένα πιο ήπιο σενάριο – με μείωση 50% των ιρανικών εξαγωγών χωρίς περαιτέρω αναταράξεις – η τιμή εκτιμάται ότι θα κινηθεί κοντά στα τρέχοντα επίπεδα, καθώς η αγορά φαίνεται να έχει προεξοφλήσει ήδη αυτό το ενδεχόμενο.
Η Christyan Malek της JPMorgan εκτιμά ότι το γεωπολιτικό premium αυτή τη στιγμή ανέρχεται σε περίπου $10 ανά βαρέλι, έναντι της τιμής που θα δικαιολογούσε το μοντέλο προσφοράς και ζήτησης. Αυτό μεταφράζεται σε πιθανότητα 17% για το «χειρότερο σενάριο», δηλαδή όχι μόνο μείωση ιρανικών εξαγωγών, αλλά και εκθετική, και όχι γραμμική, αντίδραση της αγοράς.
Η BNP Paribas τονίζει ότι κάθε πιθανή κλιμάκωση – και ειδικά μια ευθεία στρατιωτική σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν – θα μπορούσε να οδηγήσει το πετρέλαιο ακόμα και στα $140/βαρέλι, με τις επιπτώσεις να είναι σοβαρότερες στο φυσικό αέριο, λόγω πιθανής διακοπής της παραγωγής του Ισραήλ και του κοιτάσματος Leviathan.
Από την πλευρά της Goldman Sachs, ο Adam Wijaya εκτιμά ότι μια πλήρης διακοπή στις εξαγωγές από τα Στενά του Ορμούζ θα μπορούσε να ωθήσει το Brent πάνω από τα $100, ενώ ακόμα και μια μερική ζημιά στην ιρανική ενεργειακή υποδομή θα οδηγούσε τις τιμές στα $90. Όπως γράφει χαρακτηριστικά: «Η απλή απάντησή μου στο αν πρέπει να μετακινηθεί το γεωπολιτικό premium του Brent διαρθρωτικά ψηλότερα είναι “ναι”».
Ο Charles Young, trader της Morgan Stanley, κάνει λόγο για το «μεγαλύτερο γεωπολιτικό γεγονός των τελευταίων τριών ετών», περιγράφοντας ένα «πολύπλοκο δέντρο αποφάσεων» με τρία πιθανά σενάρια: Καταστροφή της ιρανικής πετρελαϊκής υποδομής, πλήγμα στην πετρελαϊκή υποδομή της Σαουδικής Αραβίας, κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν
Αν και οι δύο τελευταίες επιλογές δεν θεωρούνται άμεσες λόγω της ουδετερότητας των κρατών του Κόλπου, ο Charles σημειώνει ότι ακόμα και μια ορατά «ανοιχτή» διέλευση από τον Περσικό Κόλπο θα συνοδευτεί από μεγάλη αύξηση στα ασφάλιστρα πλοίων, γεγονός που θα μεταφραστεί σε πρόσθετη επιβάρυνση στις τιμές του πετρελαίου.
Τοποθετήσεις και ρίσκο: Τα hedge funds και τα CTAs
Στο μεταξύ, τα hedge funds είχαν αυξήσει τις θέσεις long σε πετρέλαιο ήδη πριν από την έξαρση της κρίσης, προβλέποντας την άνοδο. Τα CTAs (Commodity Trading Advisors), δηλαδή τα αυτοματοποιημένα funds, βρέθηκαν απροετοίμαστα, καθώς διατηρούσαν μεγάλες short θέσεις. Η BofA αναφέρει ότι 5 από τα 12 μοντέλα τάσης ενεργοποιήθηκαν στα μέσα της εβδομάδας, με πιθανότητα σταδιακής στροφής προς long θέσεις τις επόμενες ημέρες.
Ωστόσο, όπως προειδοποιεί η τράπεζα, οι CTAs συνήθως αλλάζουν στρατηγική με καθυστέρηση και με λιγότερο βίαιη επίδραση σε σχέση με το απότομο «ξετύλιγμα» των short θέσεων, που μπορεί να οδηγήσει σε εκρηκτικές κινήσεις.
Μεταβλητότητα και πανικός στην αγορά παραγώγων
Η εκτίναξη της μεταβλητότητας ήταν εντυπωσιακή: ο «VIX» του πετρελαίου σημείωσε θεαματική άνοδο, ενσωματώνοντας πια πιθανές ημερήσιες διακυμάνσεις της τάξης του 3,6%. Η ένταση αποτυπώνεται και στην αγορά παραγώγων, με μαζικές αγορές calls (δικαιωμάτων αγοράς) την Παρασκευή να εκτοξεύουν την αναλογία put/call σε επίπεδα που πλησιάζουν ρεκόρ 25ετίας.
Όπως επισημαίνουν αναλυτές, η ένταση στα call options ήταν πολύ εντονότερη από την ίδια την κίνηση της υποκείμενης τιμής, κάτι που συμβαίνει μόνο σε φάσεις έντονου πανικού ή αλλαγής καθεστώτος κινδύνου στην αγορά.
Σε αυτό το περιβάλλον, η αγορά πετρελαίου μοιάζει να έχει προεξοφλήσει μια σύγκρουση μέτριας έντασης, αλλά η αβεβαιότητα παραμένει κυρίαρχη. Αν οι γεωπολιτικές εξελίξεις ξεφύγουν από τον έλεγχο, οι τιμές θα μπορούσαν να κινηθούν εκθετικά – και μαζί τους και οι προσδοκίες για πληθωρισμό και ύφεση.
