Λάουρα Κοβέσι: Η Ευρωπαία εισαγγελέας που έφερε στο φως το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ
Στη σκηνή της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης, λίγα πρόσωπα έχουν κατορθώσει να κερδίσουν τόσο μεγάλο σεβασμό και ταυτόχρονα να προκαλέσουν τόσους κραδασμούς όσο η Λάουρα Κοντρούτσα Κοβέσι. Από τον αγώνα κατά της διαφθοράς στη Ρουμανία, έως τον νευραλγικό ρόλο της ως η πρώτη επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (European Public Prosecutor’s Office) -ενός νέου θεσμού που ξεκίνησε τη λειτουργία του το καλοκαίρι του 2021- η άτεγκτη εισαγγελέας ενσαρκώνει το πρόσωπο μιας δικαιοσύνης που δεν γνωρίζει συμβιβασμούς. Η διερεύνηση, δε, του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, φέρνει για ακόμη μια φορά στο προσκήνιο το όνομά της, καθώς από τη θέση που κατέχει επισήμως τα τελευταία δύο χρόνια (είχε επιλεχθεί ωστόσο από το 2019) διερευνά υποθέσεις κατά τη διαφθοράς, της απάτης και της κατάχρησης κονδυλίων σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Αυτή τη περίοδο, η ομάδα της «ξεσκονίζει» το σκάνδαλο με τους «εικονικούς βοσκοτόπους» στην Ελλάδα και τη μαύρη τρύπα εκατομμυρίων από τα κοινοτικά ταμεία, ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που συναντά το ελληνικό στοιχείο στις υποθέσεις της καθώς έχει ασχοληθεί με την περίφημη σύμβαση 717, έπειτα από το δυστύχημα των Τεμπών, την υπόθεση για ενδεχόμενες εγκληματικές ενέργειες με εμβόλιο του κορωνοϊού κατά την περίοδο της πανδημίας και πλήθος άλλων υποθέσεων.
Στο μικροσκόπιο και η Ελλάδα
Από το καλοκαίρι του 2021 έως σήμερα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει «ανοίξει» χιλιάδες υποθέσεις σε διάφορες χώρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στους πρώτους τέσσερις μήνες της θητείας της, η ομάδα της EPPO διαχειρίστηκε περισσότερες από 2.000 αναφορές εγκληματών και 350 έρευνες. Σε κοινοτικά κονδύλια, μόνο αυτές οι υποθέσεις ξεπέρασαν τα 4,5 δισ. ευρώ, τα οποία έκαναν φτερά από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. Όπως, άλλωστε, έχει δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξή της: «δεν υπάρχει καθαρή χώρα. Έχουμε εγκληματίες στην Ανατολική και τη Δυτική Ευρώπη. Έχουμε οργανωμένο έγκλημα παντού στην Ευρώπη. Ο ρόλος μου είναι να διασφαλίσω ότι ο νόμος είναι ίσος για όλους». Ενώ, όσον αφορά το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ η ίδια έχει ξεκαθαρίσει ότι οι έρευνες δεν θα σταματήσουν παρά τις παρεμβάσεις και τις πιέσεις που δέχονται οι εισαγγελείς.
Σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, η υπόθεση ΟΠΕΚΕΠΕ είναι το πρώτο μεγάλο «stress test» για την EPPO, με την ενεργή εμπλοκή της Κοβέσι -παρά τις παρεμποδίσεις- να ανοίγει τον δρόμο για λογοδοσία και ουσιαστική δικαιοσύνη, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Ε.Ε. Για αυτό και οι ίδιες πηγές εκτιμούν ότι η ελληνική υπόθεση θα εξεταστεί ενδελεχώς επισημαίνοντας ότι: «Σε μια Ευρώπη που δοκιμάζεται από σκάνδαλα, ανισότητες και κρίση εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς, η παρουσία της Κοβέσι υπενθυμίζει ότι ο έλεγχος της εξουσίας είναι θεμέλιο της Δημοκρατίας. Και η υπόθεση με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ αποδεικνύει ακριβώς αυτό. Πώς η Κοβέσι παρεμβαίνει με εργαλεία το δίκαιο και τη διαφάνεια σε ένα πεδίο όπου η πολιτική εξουσία και η οικονομική διαπλοκή συχνά συναντώνται». Σημειωτέον, ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ιδρύθηκε το 2017 με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Το 2019 εκλέγεται η Λάουρα Κοβέσι ως η πρώτη επικεφαλής της EPPO, ενώ επίσημα η λειτουργία του νέου θεσμού ξεκίνησε και το καλοκαίρι του 2021.
Από τη Ρουμανία στη μάχη κατά της διαφθοράς στην Ε.Ε.
Η Λάουρα Κοβέσι γεννήθηκε το 1973 στο Σφίντου Γκεόργκε, μια πόλη της κεντρικής Ρουμανίας. Η νεαρά Κοβέσι είχε από νωρίς δείξει πειθαρχία και αποφασιστικότητα, στοιχεία που ανέπτυξε και ως αθλήτρια μπάσκετ σε εθνικό επίπεδο. Αποφοίτησε από τη Νομική σχολή και απέκτησε διδακτορικό με ειδίκευση στην οργανωμένη εγκληματικότητα. Το 2006 έγινε η πρώτη γυναίκα και ταυτόχρονα η νεότερη Γενική Εισαγγελέας της Ρουμανίας. Το πραγματικό της, όμως, αποτύπωμα άρχισε να διαμορφώνεται από το 2013, όταν ανέλαβε την Εθνική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA). Στη διάρκεια της θητείας της, η υπηρεσία κατηγόρησε και πέτυχε καταδίκες πολιτικών, υπουργών, δημάρχων και επιχειρηματιών, με ποσοστά επιτυχίας που ξεπερνούσαν το 90%. Στη δικαιοσύνη οδηγήθηκε και ο πρώην πρωθυπουργός, Αντριάν Ναστάζε. Ωστόσο, η αποφασιστικότητα της Κοβέσι προκάλεσε ενόχληση. Το 2018 αποπέμφθηκε από την κυβέρνηση, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων, όχι μόνο στη ρουμανική κοινωνία, αλλά και την ευρωπαϊκή κοινότητα. Υπενθυμίζεται ότι η απομάκρυνσή της κρίθηκε αργότερα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως παράνομη και αντίθετη στο δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης.
Ένα νέο πρότυπο στην ευρωπαϊκή δικαιοσύνη
Η μεγάλη επιστροφή της ήρθε το 2019, όταν επελέγη ως η πρώτη Ευρωπαία Εισαγγελέας. Για τους γνώστες του νομικού μηχανισμού της Ε.Ε., η παρουσία της Κοβέσι λειτουργεί ως φάρος σε μια εποχή που η εμπιστοσύνη στους θεσμούς δοκιμάζεται και για αυτό -όπως λένε οι ίδιες πηγές- η Ευρωπαία Εισαγγελέας δεν είναι απλώς μια ικανή νομικός αλλά ένα σύμβολο. Άλλωστε δεν είναι λίγοι που τη χαρακτηρίζουν ως «ο φόβος των διεφθαρμένων, ή «η ανεξάρτητη δύναμη της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης» και όσο η Ευρώπη παλεύει για καθαρή διακυβέρνηση, η Κοβέσι δείχνει έτοιμη να βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή.
