Εθνικό Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο: Ριζικές παρεμβάσεις στον κτιριακό τομέα με «κουμπαρά» 3 δισ. ευρώ
Ο κτιριακός τομέας βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ριζικής μεταρρυθμιστικής ατζέντας που προωθεί η κυβέρνηση, καθώς η ανάγκη για ενεργειακή απόδοση, κλιματική ανθεκτικότητα και κοινωνική ισότητα οδηγεί σε αλλαγές πολιτικής, στρατηγικής και επενδυτικών προτεραιοτήτων. Με φόντο τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για κλιματική ουδετερότητα και αντιμετώπιση της «ενεργειακής» φτώχειας, η κυβέρνηση προχωρά στην υιοθέτηση ενός νέου, πολυεπίπεδου μοντέλου -όπως χαρακτηρίζει το νέο Εθνικό Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο- με στόχο να στηριχθούν τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά αλλά και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις για να μεταβούν πιο ομαλά προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ουσιαστικά το νέο σχέδιο, το οποίο ετέθη σε δημόσια διαβούλευση έως και τις 18 Ιουλίου αποτελεί το «κοινωνικό αντίβαρο» στη νέα ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική και ειδικά στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ 2), που επεκτείνεται και στους τομείς των οδικών μεταφορών και των κτιρίων, και αναμένεται να αυξήσει το κόστος ενέργειας από το 2027. Με σκοπό, λοιπόν, να μετριαστούν οι κοινωνικές επιπτώσεις αυτής της αλλαγής, το Εθνικό ΚΚΣ, με συνολικό προϋπολογισμό 4,7 δισ. ευρώ, προβλέπει επενδύσεις ύψους 3 δισ. ευρώ αποκλειστικά για παρεμβάσεις στον κτιριακό τομέα.
Αλλάζει ο χάρτης του κτιριακού αποθέματος
Πιο συγκεκριμένα, ο «κουμπαράς» για παρεμβάσεις στον κτιριακό τομέα της χώρας -για την περίοδο 2026-2032- κυμαίνεται από 2,8 δισ. ευρώ έως 3,1 δισ. ευρώ και αφορά σε 17 παρεμβάσεις που αντιστοιχούν στο 60% του συνολικού προϋπολογισμού, δηλαδή των 4,7 δισ. ευρώ. «Ο στόχος είναι διττός: αφενός η μείωση των εκπομπών του κτιριακού τομέα, που ευθύνεται για σχεδόν το 1/3 της τελικής ενεργειακής κατανάλωσης, και αφετέρου η στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών, μέσω επιδοτούμενων ενεργειακών αναβαθμίσεων και κοινωνικής στέγασης» εξηγούν κυβερνητικά στελέχη για την στρατηγική κατεύθυνση του ΚΚΣ. Υπενθυμίζεται ότι το ελληνικό κτηριακό απόθεμα χαρακτηρίζεται από παλαιότητα, χαμηλή ενεργειακή απόδοση και υψηλή κατανάλωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από το 55% των κατοικιών έχει ανεγερθεί πριν από το 1980, όταν πολλοί από τους σημερινούς κανονισμούς δεν υπήρχαν καν ως κεντρικός σχεδιασμός.
Αναλυτικότερα για την ενεργειακή αναβάθμιση ιδιωτικών κατοικιών το Εθνικό ΚΚΣ προβλέπει παρεμβάσεις στο κέλυφος του κτιρίου (μόνωση, αντικατάσταση κουφωμάτων κ.ά.), εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού (αντλίες θερμότητας, ηλιακοί, θερμοσίφωνες κ.ά.), καθώς και συστήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για ιδιοκατανάλωση όπως είναι τα φωτοβολταϊκά. Σημειωτέον ότι προβλέπεται η υλοποίηση ενός μεγάλου προγράμματος τύπου «Εξοικονομώ» ειδικά στοχευμένο σε νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, καθώς στη χώρα μας τα ποσοστά των νοικοκυριών που αδυνατούν να αναβαθμίσουν ενεργειακά την κατοικία τους είναι υψηλά. Επίσης, στις δρα΄σεις περιλαμβάνονται επιδοτήσεις για αντικατάσταση παλαιών ενεργοβόρων συστημάτων θέρμανσης, και παραγωγής ζεστού νερού που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα με σύγχρονες ενεργειακά αποδοτικές λύσεις όπως με αντλίες θερμότητας και ηλιακούς θερμοσίφωνες.
Κοινωνική κατοικία και κλειστά ακίνητα
Παράλληλα, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, εισάγεται ένα νέο οργανωμένο σχέδιο δημιουργίας αποθέματος κοινωνικής στέγασης. Το σχέδιο προβλέπει την κατασκευή 1.000 νεών κατοικιών υψηλής ενεργειακής απόδοσης με στόχο τη στέγαση ευάλωτων νοικοκυριών σε σύγχρονες και βιώσιμες υποδομές. Η πιλοτική επαναφορά του θεσμού της κοινωνικής κατοικίας έχει προϋπολογισμό 250 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή δεν θα περιορίζεται στη δημιουργία αποθέματος κατοικιών, αλλά εντάσσεται σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική αστικής αναβάθμισης, με αξιοποίηση γης, «ενεργοποίηση» κλειστών κατοικιών και πιλοτικές συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ). Η υλοποίηση προβλέπεται να ξεκινήσει σε μεγάλες αστικές περιοχές όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Λάρισα και το Ηράκλειο, με έμφαση στις περιοχές υψηλής ζήτησης και χαμηλής διαθεσιμότητας προσιτής στέγης.
Ένα α9πό τα πιο σύνθετα αλλά και κρίσιμα ζητήματα της στεγαστικής πολιτικής στην Ελλάδα είναι και ο μεγάλος αριθμός κλειστών ή ανενεργών κατοικιών, που υπολογίζονται -σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ- σε πάνω από 700.000 σε πανελλαδικό επίπεδο. Πρόκειται για ακίνητα που παραμένουν εκτός χρήσης λόγω παλαιότητας, ενεργειακής απαξίωσης, νομικών εκκρεμοτήτων ή οικονομικής αδυναμίας ανακαίνισής του από τους ιδιοκτήτες. Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση στοχεύει μέσω του νέου Εθνικού ΚΚΣ να χρηματοδοτεί τους ιδιοκτήτες κλειστών κατοικιών για την ανακαίνισή τους με την υποχρέωση μακροχρόνιας μίσθωσης έναντι μειωμένου ενοικίου σε ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά και ευάλωτους φοιτητές. Μάλιστα, τα επιλέξιμα ακίνητα θα πρέπει να έχουν δηλωθεί ως κενά (δηλαδή δεν χρησιμοποιούνται ως κύρια κατοικία ή ενοικιάζονται) στο φορολογικό έντυπο Ε2 τα τελευταία χρόνια. Βέβαια, το ΚΚΣ περιλαμβάνει και άλλες δράσεις όπως είναι η ενεργειακή αναβάθμιση φοιτητικών εστιών και δημόσιων κτιρίων αλλά και ενισχύσεις πολύ μικρών επιχειρήσεων με περίπου 300 εκατ. ευρώ.
Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το εθνικό Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο (ΚΚΣ), η έγκριση του οποίου αφορά προϋπόθεση για την ενεργοποίηση του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου, ενός δηλαδή από τα τρία νέα ευρωπαϊκά ταμεία που ενεργοποιεί η Ελλάδα. Το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο θα έχει προϋπολογισμό 4,7 δισ. ευρώ και οι δράσεις του θα υλοποιηθούν από το 2026 έως το 2032.
Υπενθυμίζεται ότι το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο συγκροτεί ένα συνεκτικό και στοχευμένο πλέγμα μεταρρυθμίσεων, επενδύσεων και επιδοματικών μέτρων. Οι δράσεις του οργανώνονται σε τρεις βασικούς πυλώνες: κτίρια, μεταφορές και άμεση εισοδηματική στήριξη. Στοχεύουν στην άρση κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων, με έμφαση σε ευάλωτες ομάδες, όπως τα άτομα με αναπηρία και οι μονογονεϊκές οικογένειες. Δυνητικά ωφελούμενοι του νέου Ταμείου είναι 1,5 εκατ. νοικοκυριά και 75 χιλ. πολύ μικρές επιχειρήσεις.
Σημειώνεται ότι οι βασικές πρωτοβουλίες που εντάσσονται στο Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο, στον τομέα των κτιρίων, είναι οι εξής: Ενεργειακή θωράκιση κτιρίων και αντικατάσταση συσκευών για μείωση ενεργειακού κόστους. Δημιουργία Κοινωνικών Κατοικιών σε ακίνητα Δημοσίου / Δήμων, για χρήση και από δημόσιους λειτουργούς. Νέο Ανακαινίζω-Νοικιάζω. Ανακαίνιση Φοιτητικών Εστιών. Εξυπηρέτηση και καθοδήγηση ευάλωτων πολιτών και πολύ μικρών επιχειρήσεων μέσω Κέντρων Κοινότητας Δήμων και Επιμελητηρίων.
Αντίστοιχα, οι δράσεις που έχουν ενταχθεί στον τομέα των μεταφορών είναι οι εξής: Ηλεκτρικά λεωφορεία σε αστικά κέντρα. Νέοι και αναβαθμισμένοι συρμοί μετρό. Υποδομές προσβασιμότητας σε σταθμούς ΟΣΕ και ΜΜΜ. Κατασκευή ποδηλατοδρόμων και πεζοδρομίων. Ανανέωση στόλου οχημάτων και φορτηγών.
Για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, προβλέπονται δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης και αντικατάστασης ενεργοβόρου εξοπλισμού, καθώς και απόκτηση επαγγελματικών ηλεκτρικών οχημάτων.
Επιπλέον, όσον αφορά τα μέτρα άμεσης εισοδηματικής στήριξης, έχει προβλεφθεί επίδομα θέρμανσης για ευάλωτα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα. Καθώς και επιδότηση ενοικίου για ευάλωτα νοικοκυριά και δημόσιους λειτουργούς που εργάζονται εκτός έδρας, και ιδίως σε ορεινές, απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, δήλωσε: «Η κυβέρνηση εξασφάλισε ένα νέο χρηματοδοτικό πακέτο ύψους 8 δισ. ευρώ, που ισοδυναμεί με μισό “Ταμείο Ανάκαμψης”. Ένα από τα 3 νέα ταμεία που ενεργοποιούμε είναι το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο, με δράσεις που θα έχουν έντονο περιβαλλοντικό και κοινωνικό πρόσημο. Μέσω του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου, θα μπορέσουμε, μεταξύ άλλων, να “τρέξουμε” ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Να κάνουμε πράξη μια σειρά από δράσεις για το στεγαστικό. Να υλοποιήσουμε ένα νέο “Εξοικονομώ”. Καθώς και να στηρίξουμε τους συμπολίτες μας που εργάζονται σε περιοχές με μεγάλο στεγαστικό ζήτημα, όπως τα νησιά. Αποτελεί δέσμευσή μας ότι θα κινηθούμε με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, όχι μόνο για να απορροφήσουμε τα χρήματα αυτά, αλλά και για να τα αξιοποιήσουμε με τον σωστό τρόπο».
