Παγκόσμιο κύμα χαλάρωσης στις αγορές: Μεγάλο ρίσκο για ανάπτυξη ή… για νέα κρίση

Η χρηματοπιστωτική βιομηχανία της Βρετανίας βρίσκεται σε παρακμή εδώ και πάνω από μία δεκαετία και η νέα καγκελάριος, Rachel Reeves, κατονόμασε αυτόν που φταίει: τις ρυθμιστικές αρχές.

Μιλώντας σε στελέχη, επενδυτές και αξιωματούχους στο ετήσιο δείπνο Mansion House αυτή την εβδομάδα, η Reeves δήλωσε ευθέως ότι η ρύθμιση «είναι σαν μια μπότα στον λαιμό των επιχειρήσεων, πνίγοντας την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία που αποτελούν το αίμα της οικονομικής ανάπτυξης». Παρουσιάζοντας αυτό που αποκάλεσε «το πιο εκτεταμένο πακέτο μεταρρυθμίσεων στη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών εδώ και πάνω από μία δεκαετία», τόνισε ότι οι αλλαγές θα σημάνουν «αναδίπλωση κανονισμών που έχουν προχωρήσει υπερβολικά στην προσπάθεια εξάλειψης του κινδύνου».

Η Βρετανία δεν είναι η μόνη χώρα που χαλαρώνει κανόνες που θεσπίστηκαν για να αποφευχθεί μια νέα κρίση όπως αυτή του 2008. Σε όλο τον κόσμο παρατηρείται τάση χαλάρωσης των περιορισμών, με στόχο την απελευθέρωση της «ζωώδους ορμής» των αγορών και την τόνωση της ανάπτυξης. Στην πρωτοπορία βρίσκονται οι ΗΠΑ, όπου η κυβέρνηση Trump πήρε την «πέλεκυ» στους ρυθμιστές και τους ίδιους τους κανόνες. Παράλληλα, Fed, Τράπεζα της Αγγλίας και ΕΚΤ επανεξετάζουν τους κανόνες κεφαλαίων για τις τράπεζες.

Κατά τους ειδικούς, αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι μέρος ενός γνώριμου κύκλου boom-and-bust: οι ρυθμιστές χαλαρώνουν, η δραστηριότητα και το ρίσκο αυξάνονται, μέχρι να έρθει νέα κρίση και νέα αυστηροποίηση. «Βλέπουμε επαναπροσδιορισμό της ρύθμισης και μετακίνηση στην καμπύλη κινδύνου – ιστορικά αυτό γίνεται», λέει η Lisa Quest της Oliver Wyman. «Αλλά πρέπει να το κάνουμε προσεκτικά, με νυστέρι και όχι με αλυσοπρίονο».

Η παγκόσμια στροφή στη χαλάρωση έχει χαιρετιστεί από στελέχη που νιώθουν ότι έχουν τιμωρηθεί υπερβολικά για τον ρόλο τους το 2008. Στη Βρετανία, αρκετοί πιέζουν να ακολουθήσει η κυβέρνηση τον επιθετικό ρυθμό της Ουάσινγκτον. «Με τα μέτρα του Mansion House βλέπω μια μάχη για επενδύσεις και να κρατήσουμε εταιρείες και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο», λέει ανώτατο τραπεζικό στέλεχος. «Αν ήμουν στις Βρυξέλλες ή τη Φρανκφούρτη, θα αναρωτιόμουν: “Ποια θα είναι η δική μας απάντηση;”»

Οι ανακοινώσεις Reeves προκάλεσαν αίσθηση, ειδικά η ιδέα για καμπάνια διαφημίσεων που θα χρηματοδοτείται από τον κλάδο, προκειμένου να ενθαρρύνει τους πολίτες να αγοράσουν μετοχές – ανάλογη με την καμπάνια «Tell Sid» της Θάτσερ. Η καγκελάριος δεσμεύτηκε και για ουσιαστικότερες αλλαγές: μεταρρύθμιση των κανόνων ringfencing που οι τράπεζες θεωρούν δαπανηρούς, αναθεώρηση του Financial Ombudsman Service που, κατά τους επικεφαλής, απονέμει υπερβολικές αποζημιώσεις.

Παράλληλα, οι ρυθμιστές επιταχύνουν εγκρίσεις, διευκολύνουν εισηγμένες να εκδίδουν μετοχές και επιτρέπουν πιο ριψοκίνδυνα στεγαστικά σε χαμηλά εισοδήματα. Η Τράπεζα της Αγγλίας ανακοίνωσε αναβολή διατάξεων των μεταρρυθμίσεων που προβλέπει η Βασιλεία III, όπως έκανε και η ΕΕ, περιμένοντας να δει πώς θα κινηθούν οι ΗΠΑ που ήδη τις χαλάρωσαν.

Άλλα σχέδια περιλαμβάνουν περιορισμό του senior managers and certification regime του 2016 που επιβλήθηκε μετά τα σκάνδαλα Libor και forex. Η Reeves έγραψε στους Financial Times ότι η υποχρέωση 140.000 ατόμων να πιστοποιούν ετησίως την καταλληλότητά τους είναι «το ίδιο εσφαλμένο σκεπτικό που βλέπει σαύρες και νυχτερίδες να μπλοκάρουν έργα υποδομών».

Ωστόσο, ορισμένοι τονίζουν ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι μάλλον αποσπασματικές, δεδομένου του ότι οι εξαγωγές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών της Βρετανίας υποχωρούν, η ιδιοκτησία μετοχών στα νοικοκυριά είναι χαμηλή και οι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Λονδίνου λιγοστεύουν. «Σε σχέση με τη ρητορική, τα συγκεκριμένα μέτρα δεν είναι κάτι σπουδαίο», λέει ο Sir John Vickers που προήδρευσε στην επιτροπή για την τραπεζική μεταρρύθμιση μετά το 2008.

Το Υπουργείο Οικονομικών στοχεύει, μειώνοντας τη γραφειοκρατία, να διπλασιάσει τον ρυθμό αύξησης καθαρών εξαγωγών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών την επόμενη δεκαετία. Όμως ο κλάδος δεν ακολούθησε την ανάπτυξη της βρετανικής οικονομίας ή της παγκόσμιας αγοράς τα τελευταία 15 χρόνια. Το μερίδιο εξαγωγών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στις παγκόσμιες εξαγωγές μειώθηκε από 21% το 2010 σε 15% το 2023. Ο κλάδος συρρικνώθηκε κατά 7% σε πραγματικούς όρους, ενώ η υπόλοιπη οικονομία αυξήθηκε 28%.

Οι αλλαγές στο Ηνωμένο Βασίλειο μοιάζουν μετριοπαθείς σε σχέση με τις «πιο δραστικές» των ΗΠΑ, λέει ο Vickers. Η κυβέρνηση Trump απειλεί να μειώσει χρηματοδότηση σε ρυθμιστές, να «παγώσει» τον νόμο για δωροδοκίες, να καταργήσει περιορισμούς στα crypto και να χαλαρώσει κεφαλαιακές απαιτήσεις. Αντίθετα, η ΕΕ κινείται αργότερα, επικεντρώνοντας στην απλοποίηση των κανόνων ESG και περιορίζοντας τον κατακερματισμό των αγορών.

Για τη Reeves, οι μεταρρυθμίσεις είναι ευκαιρία να εκμεταλλευτεί η Βρετανία το Brexit και να κινηθεί ταχύτερα από την ΕΕ. Αλλά οι ωφέλειες φαίνονται μικρότερες από το κόστος του διαχωρισμού του City από την κύρια αγορά του. «Οι περισσότεροι θα έλεγαν ότι το Brexit λειτούργησε ως τροχοπέδη για τον χρηματοπιστωτικό κλάδο αντί για άρση φρένου», λέει ο Charles Randell.

Παραμένουν φόβοι ότι η χαλάρωση φυτεύει σπόρους για την επόμενη κρίση. «Ξέρουμε ότι όταν χαλαρώνουμε κανόνες, συμβαίνουν κακά πράγματα», λέει ο Nicolas Véron. Ο Michael Barr της Fed εξέφρασε «έντονη ανησυχία» για την κατεύθυνση χαλάρωσης, τονίζοντας ότι η αποδυνάμωση του πλαισίου έπαιξε ρόλο σε κρίσεις.

Ο Vickers σημειώνει ότι λόγω υψηλότερου δημόσιου χρέους και κόστους δανεισμού είναι κρίσιμη η διατήρηση επαρκούς κεφαλαίου στις τράπεζες. «Η δυνατότητά μας να αντιμετωπίσουμε την επόμενη κρίση είναι χαμηλότερη από το 2008 – και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι είναι χειρότεροι», λέει. «Λόγω των δημοσιονομικών περιορισμών, είναι ακόμη πιο επιτακτικό να χτίσουμε ανθεκτικότητα».

Ορισμένες οργανώσεις καταναλωτών φοβούνται ότι το φιλοεπιχειρηματικό αφήγημα θα ενθαρρύνει ανεύθυνες πρακτικές. «Οι εταιρείες σκέφτονται τι μπορούν να περάσουν απαρατήρητο», λέει ο James Daley της Fairer Finance.

Στο μεταξύ, ορισμένοι επιχειρηματίες θεωρούν ότι οι κινήσεις για αύξηση του ρίσκου δεν αρκούν μπροστά σε άλλες παρεμβάσεις που κινούνται αντίθετα. Η κυβέρνηση προωθεί μέτρα για ενίσχυση της εργασιακής ασφάλειας και των συνδικάτων, κάνοντας την αγορά εργασίας πιο άκαμπτη. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις προειδοποιούν ότι αναγκάζονται να αυξήσουν τιμές ή να μειώσουν προσωπικό λόγω της αύξησης £25 δισ. στις εργοδοτικές εισφορές και της ανόδου του κατώτατου μισθού.

Την αβεβαιότητα ενισχύουν οι προβλέψεις για φορολογικές αυξήσεις στον προϋπολογισμό του φθινοπώρου, καθώς οι περιορισμένες προοπτικές ανάπτυξης πιέζουν τα έσοδα και οι ανατροπές στην κοινωνική πολιτική αυξάνουν τον δανεισμό. Η οικονομία έχει συρρικνωθεί για δύο μήνες συνεχόμενα, ενώ οι αναλυτές βλέπουν «τρύπα» άνω των £20 δισ.

Ο Erik Britton θεωρεί σωστή την ενίσχυση της διάθεσης για ρίσκο, αλλά ζητά «πολύ πιο επιθετικές» πολιτικές ανάπτυξης. «Το κόψιμο της γραφειοκρατίας μόνο του δεν αρκεί», λέει, προτείνοντας εγκατάλειψη ή περιορισμό λιγότερο φιλικών προς τις επιχειρήσεις στόχων.

Αν έρθουν νέες φορολογικές επιβαρύνσεις το φθινόπωρο, οι χρηματοπιστωτικοί παράγοντες προειδοποιούν ότι το θετικό κλίμα από το Mansion House μπορεί να χαθεί γρήγορα. «Οι επενδυτές αναρωτιούνται πόσο θα “χτυπηθούν” από φόρους», λέει ο Simon French της Panmure Liberum, εν μέσω φημών για φόρους πλούτου και αύξηση της εισφοράς στις τράπεζες.

Οι ανακοινώσεις Reeves ήταν «σταδιακά θετικές», σχολιάζει ο French. «Αλλά όσο προσπαθεί να ενθαρρύνει επενδυτές και τράπεζες, υπάρχει αυτό το σύννεφο από πάνω».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Τζεφ Μπέζος – Λόρεν Σάντσεζ: Οι αριθμοί πίσω από τον γάμο των 1,1 δισ. δολαρίων που «τάραξε» τη Βενετία
• Ο Στιβ Τζομπς ήταν «εφιάλτης» στη δουλειά και γι’αυτό όσοι τον άντεχαν, έφτασαν στην κορυφή