Γιατί η αυτογνωσία είναι το υπέρτατο όπλο ηγεσίας στην εποχή της AI
Τα soft skills έχουν κακή φήμη. Ο συγγραφέας και καθηγητής του Wharton, Adam Grant, τα έχει αποκαλέσει μάλιστα «μια τραγική κακή ονοματοδοσία». Όπως εξήγησε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ο όρος γεννήθηκε στον αμερικανικό στρατό τη δεκαετία του ’60, όταν οι δεξιότητες των στρατιωτών χωρίστηκαν σε δύο βασικές κατηγορίες: «hard» δεξιότητες που απαιτούσαν μέταλλο, όπως μηχανές, όπλα ή τανκς, και «soft» δεξιότητες, που σήμαιναν όλα τα υπόλοιπα. Οι δεύτερες δεν ήταν δευτερεύουσες· παρέμεναν απαραίτητες. Όμως η λέξη «soft» σταδιακά συνδέθηκε με αδυναμία και, με τον χρόνο, αυτές οι δεξιότητες υποτιμήθηκαν.
Στον σημερινό κόσμο, ωστόσο, μετρούν περισσότερο από ποτέ. Η αυτογνωσία ειδικότερα θα καθορίσει τη νέα γενιά ηγετών. Καθώς ο κόσμος αλλάζει με επιταχυνόμενους ρυθμούς και η τεχνητή νοημοσύνη αναδιαμορφώνει τον χώρο εργασίας, οι ηγέτες χρειάζονται ξεκάθαρη γνώση του εαυτού τους: ποιοι είναι, τι πρεσβεύουν και πώς αυτό μεταφράζεται σε πράξη.
Αυθεντικότητα με όρια
Η «αυθεντικότητα» έχει γίνει μια από τις πιο πολυσυζητημένες λέξεις-κλειδιά στην ηγεσία σήμερα. Λέγεται ότι οι νεότερες γενιές τη θεωρούν υπέρτατη αξία – ότι προτιμούν την ωμή ειλικρίνεια από τα καλογυαλισμένα μηνύματα και τις τέλεια επιμελημένες εικόνες. Να είσαι ο εαυτός σου, όποιο κι αν είναι το κόστος.
Όμως η υπερβολή μπορεί να γίνει επιζήμια, και η αυθεντικότητα δεν αποτελεί εξαίρεση. Όταν οι ηγέτες δεν αυτορυθμίζονται – όταν μοιράζονται υπερβολικά – μπορούν να υπονομεύσουν την εξουσία τους και να δημιουργήσουν ανασφάλεια. Φανταστείτε έναν CEO να λέει στους εργαζόμενους, κατά τη διάρκεια ενός ζητήματος ασφάλειας, ότι δεν κοιμήθηκε δύο νύχτες από τον φόβο πως η εταιρεία θα καταρρεύσει. Εκτός κι αν η απειλή είναι πραγματικά υπαρξιακή, τέτοιες σκέψεις καλό είναι να μένουν για έναν έμπιστο σύμβουλο ή ψυχολόγο – όχι για ολόκληρο το προσωπικό.
Ο Tomas Chamorro-Premuzic, συγγραφέας του Don’t Be Yourself: Why Authenticity Is Overrated (and What to Do Instead), προειδοποιεί για την υπερβολική αυθεντικότητα. Γράφοντας στο Harvard Business Review, επισημαίνει δεκαετίες έρευνας που δείχνουν πώς η εξουσία διαβρώνει συχνά την ενσυναίσθηση, την ταπεινότητα και την αυτογνωσία – τα ίδια χαρακτηριστικά που βοήθησαν τους ηγέτες να ανέλθουν εξαρχής. Ο ψυχολόγος Dacher Keltner το αποκαλεί «παράδοξο της εξουσίας»: οι ηγέτες που κέρδισαν επιρροή μέσω προκοινωνικών συμπεριφορών, συχνά τις εγκαταλείπουν όταν φτάσουν στην κορυφή.
Η σημερινή εμμονή με την αυθεντικότητα επιδεινώνει το πρόβλημα. Οι ηγέτες συγχέουν τη διαφάνεια με τη δύναμη, προβάλλοντας κάθε σκέψη και συναίσθημα και παραμελώντας βασικές αξίες όπως η ενσυναίσθηση και ο αυτοέλεγχος.
Με λίγα λόγια: η αυθεντικότητα χρειάζεται όρια. Απαιτεί αυτογνωσία που καλλιεργείται μέσα από στοχασμό. Πριν μιλήσετε, κάντε παύση, αποκτήστε ψυχραιμία και σκεφτείτε τον αντίκτυπο των λόγων σας στους άλλους. Η ηγεσία δεν είναι να λες ό,τι νιώθεις εκείνη τη στιγμή, αλλά να βεβαιώνεσαι ότι όσα λες υπηρετούν την ομάδα, την αποστολή και τη συγκυρία.
Καθημερινές Τελετουργίες Ενδοσκόπησης
Η συγγραφέας Joan Didion είχε πει: «Γράφω αποκλειστικά για να ανακαλύψω τι σκέφτομαι…». Όσοι διατηρούν ημερολόγιο το καταλαβαίνουν αμέσως.
Είναι εύκολο να ζούμε στον «αυτόματο πιλότο», χωρίς να κάνουμε παύσεις για ενδοσκόπηση – για να καταλάβουμε τι συμβαίνει μέσα μας, πώς αισθανόμαστε και πώς αυτά τα συναισθήματα επηρεάζουν τις συμπεριφορές μας. Το γράψιμο προσφέρει έναν αξιόπιστο τρόπο να συντονιστούμε με την εσωτερική μας κατάσταση. Οι ηγέτες που κατανοούν τον εαυτό τους – συναισθήματα, προκλήσεις, προκαταλήψεις – είναι καλύτερα εξοπλισμένοι να ηγηθούν. Η έρευνα δείχνει μάλιστα ότι οι ηγέτες με υψηλή αυτογνωσία θεωρούνται πιο αποτελεσματικοί.
Μια καθημερινή τελετουργία γραφής μπορεί να σε βοηθήσει να αποκτήσεις αυτή τη βαθύτερη κατανόηση. Για μένα, οι πρωινές σελίδες ήταν τρόπος να σιωπήσω τον θόρυβο της καθημερινότητας και να ακούσω τη δική μου φωνή.
Η Julia Cameron, που καθιέρωσε τον όρο στο The Artist’s Way, εξηγεί:
«Οι σελίδες είναι απλώς η πράξη του να κινείς το χέρι πάνω στο χαρτί και να γράφεις ό,τι σου έρχεται στο μυαλό. Τίποτα δεν είναι πολύ ασήμαντο, πολύ ανόητο ή πολύ περίεργο για να συμπεριληφθεί. Οι πρωινές σελίδες δεν είναι για να ακούγεσαι έξυπνος – αν και μερικές φορές μπορεί να συμβεί».
Είτε γράφετε το πρωί είτε το βράδυ, το κλειδί είναι να βρείτε ένα ήσυχο μέρος, να καθίσετε με το σημειωματάριο ή τη συσκευή σας και απλώς να γράψετε. Μην ανησυχείτε για το τι θέλετε να πείτε ή πώς ακούγεται. Μην σβήνετε, μην διορθώνετε. Απλώς γράψτε ό,τι έρθει στο μυαλό σας.
