2025: H χρονιά που η εταιρική βιωσιμότητα δεν πέθανε

Του Andrew Winston

Το 2025 ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά για την εταιρική βιωσιμότητα, ειδικά στις ΗΠΑ.

Οι βασικές προτεραιότητες – από τη μείωση των εκπομπών άνθρακα και τις επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες έως την οικοδόμηση εργατικού δυναμικού χωρίς αποκλεισμούς – δέχτηκαν συνεχή επίθεση, μεγάλο μέρος της οποίας προερχόταν από την αμερικανική κυβέρνηση. Σε κάποιο σημείο, η κυβέρνηση προσπάθησε ακόμη και να σταματήσει την κατασκευή ενός γιγαντιαίου υπεράκτιου αιολικού πάρκου που είχε ολοκληρωθεί κατά 80%.

Εντός των εταιρειών, οι ηγέτες της βιωσιμότητας έπρεπε να κρατήσουν το κεφάλι τους χαμηλά. Τα τμήματα τους είδαν μειωμένους πόρους και επιρροή, και κάποια έκλεισαν. Αλλά το θέμα είναι ότι το έργο της βιωσιμότητας συνεχίστηκε. Στις ΗΠΑ, η πολύ λιγότερη συζήτηση για τη βιωσιμότητα («greenshushing») έγινε ο κανόνας.

Παρόλα αυτά, πολλοί υιοθέτησαν μια βρετανική φιλοσοφία: διατηρήστε την ψυχραιμία σας και συνεχίστε… ήσυχα. Αλλά κοιτάζοντας μόνο τις ΗΠΑ δίνεται μια διαστρεβλωμένη εικόνα. Ενώ οι τίτλοι επικεντρώθηκαν στη μια χούφτα εταιρειών που αποσύρθηκαν από τη βιωσιμότητα ή στην επιβράδυνση της ανάπτυξης των καθαρών τεχνολογιών παγκοσμίως, η ιστορία ήταν διαφορετική. Οι ΗΠΑ δεν είναι ο κόσμος.

Μέρος αυτού που διατήρησε τη βιωσιμότητα στην εταιρική ατζέντα ήταν η σκληρή πραγματικότητα των μεγαλύτερων προκλήσεων του κόσμου που επιδεινώνονταν. Η ανισότητα αυξήθηκε, ειδικά στην κορυφή, όπου τα άτομα συσσώρευσαν αμύθητο πλούτο (εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια) και ορισμένες εταιρικές αποτιμήσεις έφτασαν σε εξωπραγματικά ύψη (4 έως 5 τρισεκατομμύρια δολάρια).

Εντωμεταξύ, οι κλιματικές επιπτώσεις μεγεθύνθηκαν. Για παράδειγμα, μέρος του Λος Άντζελες κάηκε ολοσχερώς (με εκτιμώμενο κόστος έως και 250 δισεκατομμύρια δολάρια) κατά τη διάρκεια πρωτοφανών πυρκαγιών, καύσωνες «έψησαν» την Ινδία, το Πακιστάν και την ΕΕ, και οι καταστροφικές πλημμύρες στο Τέξας σκότωσαν δεκάδες παιδιά. Οι επιστήμονες μας είπαν ότι η κλιματική αλλαγή είναι «πέρα από κάθε επιστημονική διαμάχη», βρίσκεται σε «σημεία καμπής» και είναι «εξαιρετικά επικίνδυνη» (και ότι ο κόσμος θα ξεπεράσει τον στόχο της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5°C). Η ασφαλιστική εταιρεία Allianz εξέδωσε μια εντυπωσιακή έκθεση σύμφωνα με την οποία η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να «καταστρέψει τον καπιταλισμό».

Επιπλέον, ο κόσμος έγινε λιγότερο δημοκρατικός και τραβήχτηκε προς τα δεξιά και γενικά μακριά από την ατζέντα της βιωσιμότητας, καθιστώντας τη συλλογική δράση ακόμη πιο δύσκολη. Αυτό ασκεί μεγαλύτερη πίεση στις επιχειρήσεις. Και παρά τις αντιξοότητες, η βιωσιμότητα δεν πέθανε. Αυτή είναι η κορυφαία είδηση ​​της χρονιάς.

Κόντρα σε όλες τις πιθανότητες, η βιωσιμότητα συνεχίζεται

Οι αναφορές για τον θάνατο της βιωσιμότητας ήταν ηχηρές – το Bloomberg Businessweek έγραψε ένα πρωτοσέλιδο θέμα γι’ αυτό – αλλά υπερβολικές. Ναι, μερικές εταιρείες υψηλού προφίλ μείωσαν ορισμένους στόχους. Αλλά καθώς περνούσε η χρονιά, οι μεγάλες εταιρείες συμβούλων αγνόησαν τα μεμονωμένα περιστατικά και συγκέντρωσαν πραγματικά δεδομένα.

Τα αποτελέσματα ήταν σαφή και εντυπωσιακά. Σε μια έρευνα των Accenture-UN Global Compact, το 99% των CEOs παγκοσμίως δήλωσαν ότι θα διατηρήσουν ή θα επεκτείνουν τις δεσμεύσεις βιωσιμότητας και σχεδόν 9 στους 10 δήλωσαν ότι η επιχειρηματική λογική τους είναι ισχυρότερη σήμερα από ό,τι ήταν πριν από 5 χρόνια. Ωστόσο, οι μισοί παραδέχτηκαν ότι δεν αισθάνονται άνετα να επικοινωνούν την πρόοδο – μια τέλεια απόδειξη του αινίγματος που αντιμετωπίζουν. Άλλα δεδομένα ανέφεραν την ίδια ιστορία: περισσότερο από το 80% των εταιρειών αύξησαν τις επενδύσεις στη βιωσιμότητα τον τελευταίο χρόνο (Deloitte), αναμένουν να αυξήσουν τις δαπάνες τους τον επόμενο χρόνο (CapGemini) ή ήδη αποκομίζουν οικονομικά κέρδη από την απαλλαγή από τον άνθρακα (BCG). Το Sustainable Supply Chain στο MIT διαπίστωσε, στην έκθεσή με τίτλο “Sustainability Still Matters!”, ότι το 85% των εταιρειών διατήρησαν ή επιτάχυναν τις πρακτικές βιώσιμης εφοδιαστικής αλυσίδας. Το ίδιο βλέπω και στην εργασία μου με μεγάλες εταιρείες: η φιλοδοξία παραμένει, ακόμη και όταν το μήνυμα δεν είναι εκεί.

Η Κίνα ηγείται μιας παγκόσμιας επιτάχυνσης στην καθαρή οικονομία

Αν παρακολουθούσατε μόνο τις ΗΠΑ, θα νομίζατε ότι η καθαρή τεχνολογία επιβραδύνεται. Αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, η μετάβαση σημείωσε ραγδαία άνοδο. Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν όλη η ανάπτυξη της ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ προήλθε από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά φέτος, η μετάβαση επεκτάθηκε στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με τεράστια αύξηση της ηλιακής ενέργειας στην Ινδία, το Πακιστάν, την Πολωνία και σε όλη την Αφρική. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, η παγκόσμια χρήση άνθρακα και φυσικού αερίου ήταν στην πραγματικότητα σταθερή έως μειωμένη, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας και της Κίνας (όπου οι συνολικές εκπομπές μειώθηκαν επίσης). Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ξεπέρασαν τον άνθρακα ως η μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο. Επιπλέον, τα ηλεκτροκίνητα οχήματα αποτελούσαν το 23% των παγκόσμιων πωλήσεων νέων αυτοκινήτων τον Οκτώβριο, ακόμη και όταν οι πωλήσεις στις ΗΠΑ μειώθηκαν μετά την κατάργηση των φορολογικών κινήτρων από την κυβέρνηση.

Πίσω από το μεγαλύτερο μέρος της έκρηξης της καθαρής τεχνολογίας βρίσκεται η Κίνα, η οποία πλέον ελέγχει πάνω από το 70% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας σε σχεδόν κάθε κατηγορία καθαρής τεχνολογίας. Δεν κατασκευάζουν απλώς πράγματα. Τα εγκαθιστούν πολύ γρήγορα. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, η Κίνα προσέθεσε περισσότερη ηλιακή ενέργεια από ό,τι ο υπόλοιπος κόσμος μαζί. Μόνο τον Μάιο, εγκατέστησε περισσότερη ηλιακή ενέργεια από όση προσέθεσαν οι ΗΠΑ σε όλο το 2023 και το 2024. Περισσότερες από τις μισές πωλήσεις νέων επιβατικών αυτοκινήτων στην Κίνα αφορούν ηλεκτροκίνητα και η ηλεκτροκίνηση των βαρέων φορτηγών επιταχύνεται επίσης τώρα, δημιουργώντας ένα πλήγμα στη ζήτηση ντίζελ.

Το κίνημα κατά των ESG πλήττει περισσότερο τα DEI

Ενώ η ευρύτερη ατζέντα βιωσιμότητας συνέχισε να προχωρά, ορισμένα κομμάτια της δεν το έκαναν. Οι εταιρείες έσπευσαν να καταργήσουν τα προγράμματα ποικιλομορφίας, ισότητας και ένταξης (DEI) αφού η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ ξεκαθάρισε -με εκτελεστικό διάταγμα από την πρώτη κιόλας ημέρα- ότι δεν ήθελε τα DEI στην αλυσίδα εφοδιασμού της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση απείλησε ακόμη και να μπλοκάρει τις συγχωνεύσεις λόγω πολιτικών DEI. Ορισμένες μεγάλες μάρκες – Accenture, Disney, Google, Target και πολλές άλλες – γρήγορα και δημόσια αποστασιοποιήθηκαν από τους στόχους ποικιλομορφίας. Οι αναφορές για τα DEI στις εκθέσεις των εταιρειών της λίστας Fortune 100 μειώθηκαν κατά ένα εκπληκτικό 98%. Ακολούθησαν όμως κάποιες αντιδράσεις: πελάτες μποϊκόταραν την Target, και η Disney, η McDonald’s και άλλες αντιμετώπισαν αντιδράσεις από υπαλλήλους και καταναλωτές. Ορισμένοι αγοραστές B2B, όπως η πόλη του Λονδίνου, μετέφεραν τις δραστηριότητές τους μακριά από εταιρείες που είχαν υποχωρήσει. Μια μικρή, γενναία χούφτα εταιρειών έμεινε στη θέση της. Η Apple απέρριψε τα ψηφίσματα των μετόχων κατά των DEI, και η Cisco εξέδωσε μια απλή δήλωση: «Η δέσμευσή μας σε μια επιχείρηση που βασίζεται στον σεβασμό και την ένταξη είναι κατάλληλη και απαραίτητη».

Οι τράπεζες στέλνουν ανάμεικτα μηνύματα

Η κατάρρευση της Τραπεζικής Συμμαχίας Καθαρού Μηδέν – η οποία απαιτούσε μη δεσμευτικές μακροπρόθεσμες δηλώσεις – δεν προμήνυε καλά αποτελέσματα. Κι όμως, οι κεντρικές τράπεζες έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην παγκόσμια οικονομία και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δήλωσε ότι θα συμπεριλάβει την κλιματική αλλαγή στις αποτιμήσεις περιουσιακών στοιχείων και στις αναλύσεις κινδύνου. Ορισμένες μεγάλες τράπεζες, όπως η Crédit Agricole και η Deutsche Bank, ανακοίνωσαν σημαντικές νέες δεσμεύσεις (εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια) για χρηματοδότηση καθαρής τεχνολογίας. Οι παγκόσμιες επενδύσεις στην καθαρή οικονομία αναμένεται να αυξηθούν στα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια φέτος (διπλάσια επένδυση σε ορυκτά καύσιμα), και οι Millennials και οι Gen Zers συνεχίζουν να τροφοδοτούν τη ζήτηση για βιώσιμες επενδυτικές επιλογές. Όπως λένε, ακολουθήστε το χρήμα.

Οι επιχειρηματικοί ηγέτες των ΗΠΑ δεν λένε τίποτα – ή χειρότερα

Αυτή δεν ήταν μια χρονιά εταιρικού θάρρους. Στις αρχές του έτους, ορισμένες μεγάλες δικηγορικές εταιρείες υποχώρησαν στις κυβερνητικές απαιτήσεις σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους και ποιον εκπροσωπούν… και συμφώνησαν να παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες για να υποστηρίξουν την ατζέντα της κυβέρνησης. Η συμβολή των δικηγορικών εταιρειών στην υπονόμευση του κράτους δικαίου δεν ήταν ένα όμορφο θέαμα (και πολλές έχασαν υπαλλήλους). Μερικοί πελάτες όπως η Microsoft, έστειλαν ένα σαφές μήνυμα στην αγορά ότι ήθελαν να προσλάβουν δικηγορικές εταιρείες με ισχυρότερες αρχές. Και ορισμένες εταιρείες παρέμειναν σταθερές, όπως και, το σημαντικότερο, ορισμένα βασικά πανεπιστήμια.

Αλλά η μεγαλύτερη τάση ήταν η προσαρμογή. Όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ άσκησε πιέσεις σε εταιρείες όπως η Intel και η US Steel για να παραιτηθούν από μερίδια ιδιοκτησίας, βασίλευε η σιωπή. Ένας επιχειρηματικός τομέας που εδώ και καιρό ασκεί κριτική στο «μακρύ χέρι» της κυβέρνησης παρέμεινε σιωπηλός, ακόμη και όταν η κυβέρνηση συνέλαβε πολίτες και νόμιμους μετανάστες ή ανέπτυξε στρατεύματα της εθνοφρουράς στις πόλεις. Αντ’ αυτού, οι εταιρείες είτε έκαναν τα στραβά μάτια, είτε ανοιχτά επεδίωξαν την εύνοιά της κυβέρνησης παρελαύνοντας στον Λευκό Οίκο. Υπήρξαν μερικές φωνές που αντέδρασαν – μερικά άρθρα γνώμης από πρώην διευθύνοντες συμβούλους ή ανώνυμους νυν που χαρακτήρισαν τις ενέργειες της κυβέρνησης μαρξιστικές ή μαοϊκές. Αλλά δεν ήταν μεγάλη αντίσταση. Κάθε εταιρεία μπορεί να πιστεύει ότι η σιωπή είναι η ασφαλέστερη στρατηγική, αλλά το συλλογικό αποτέλεσμα είναι η αποδυνάμωση των θεσμών που ενισχύουν τη δημοκρατία και την οικονομία.

Τι να προσέξετε το 2026

Η πρόβλεψη οποιουδήποτε πράγματος στις μέρες μας είναι εξαιρετικά δύσκολη, αλλά μερικά θέματα πιθανότατα θα αναδυθούν στην ατζέντα της βιωσιμότητας: η αυξανόμενη ανησυχία για τα πλαστικά και την υγεία· τα όρια της οικολογικής σιωπής ως στρατηγικής· και οι επιπτώσεις της επίθεσης της τεχνητής νοημοσύνης στην πραγματικότητα, ειδικά καθώς οι ΗΠΑ οδεύουν προς τις ενδιάμεσες εκλογές. Η παραπληροφόρηση και οι αντιεπιστημονικές ανοησίες θα συνεχίσουν να μας βασανίζουν.

Αυτή ήταν μια δύσκολη χρονιά. Αλλά η ιστορία της βιωσιμότητας σε αυτή την εποχή είναι μια ιστορία νίκης και ήττας. Η μάχη για να τεθεί η βιωσιμότητα στην ατζέντα κερδήθηκε – γι’ αυτό και η αντίδραση ήταν τόσο έντονη. Και οι παγκόσμιες επενδύσεις στην καθαρή οικονομία είναι εντυπωσιακές και συναρπαστικές. Αλλά οι προκλήσεις μας εξακολουθούν να αυξάνονται, και το 2026 θα φέρει τόσο καταστροφικά καιρικά φαινόμενα (τα οποία πλέον δεν είναι αξιοσημείωτα αλλά φυσιολογικά) όσο και εκπληκτικές ιστορίες ανθρώπων που θα ανταποκριθούν στις ανάγκες. Το πού θα βρισκόμαστε στις αρχές του 2027 είναι άγνωστο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• «Πράσινη μόδα» ή περιβαλλοντική απάτη; Τα ρούχα από ανακυκλωμένο πολυεστέρα ρυπαίνουν περισσότερο
• Οι startups που «σάρωσαν» σε έσοδα το 2025: Οι «μονόκεροι» με τη μεγαλύτερη προοπτική
• Google vs Big Tech: Πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού στη Silicon Valley