Αγροτικά μπλόκα: Το ρίσκο της παράτασης για τρόφιμα, εμπόριο, εξαγωγές και τουρισμό
Στο πεδίο της οικονομίας μεταφέρεται πλέον το βάρος των εξελίξεων από το πολιτικό τραπέζι, έπειτα από την απόφαση των αγροτών να απορρίψουν τη σημερινή συνάντηση με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στο Μέγαρο Μαξίμου, όπως αυτή ελήφθη στην πανελλαδική σύσκεψη στη Νίκαια. Η εξέλιξη αυτή αφήνει ανοιχτό το ζήτημα της διάρκειας των κινητοποιήσεων, καθώς δεν υπάρχει προς το παρόν σαφές χρονοδιάγραμμα για την επόμενη φάση του διαλόγου, με την αγορά να περνά πλέον σε πιο σοβαρή αποτίμηση των συνεπειών που θα μπορούσε να έχει μια ενδεχόμενη παράταση σε κρίσιμους κλάδους της οικονομίας.
Την ίδια ώρα, τόσο ο πρωθυπουργός όσο και σύσσωμος ο επιχειρηματικός κόσμος απευθύνουν έκκληση για επιστροφή στον θεσμικό διάλογο, ενώ από την πλευρά τους οι αγρότες προειδοποιούν με κλιμάκωση των μπλόκων τις επόμενες ημέρες, εφόσον δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματα που απέστειλαν χθες το απόγευμα στην κυβέρνηση και στον Κ. Μητσοτάκη. Ήδη τα μπλόκα σε όλη τη χώρα φτάνουν τα 60, με τους αγρότες να δηλώνουν αποφασισμένοι να συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις, χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόμενο να περάσουν τις γιορτές στα μπλόκα.
Για την αγορά, δε, το κρίσιμο ερώτημα δεν αφορά μόνο την έκβαση των διαπραγματεύσεων, αλλά κυρίως τη διάρκεια των αγροτικών κινητοποιήσεων και το εύρος των επιπτώσεων σε ολόκληρη την οικονομία. Όπως εξηγούν πηγές με βαθιά γνώση της κατάστασης στο Fortune Greece, όσο οι αποκλεισμοί παραμένουν και ενισχύονται, η πίεση αρχίζει να γίνεται αισθητή στην εφοδιαστική αλυσίδα, με καθυστερήσεις στη διακίνηση αγαθών, αυξημένα κόστη μεταφορών και δυσκολίες στον προγραμματισμό των επιχειρήσεων. Η εμπειρία προηγούμενων ετών δείχνει ότι, όταν τα μπλόκα παρατείνονται, οι επιπτώσεις μεταφέρονται σταδιακά σε τρόφιμα, εμπόριο και εξαγωγές, ενώ δεν μένει ανεπηρέαστος ούτε ο τουρισμός, ιδίως στις περιοχές που βασίζονται σε οδικές μετακινήσεις.
Τι δείχνουν τα στοιχεία από προηγούμενα αγροτικά μπλόκα
Παρότι δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί μια πλήρως επικαιροποιημένη και συγκροτημένη μελέτη για τις τρέχουσες επιπτώσεις των αγροτικών κινητοποιήσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη από τις 30 Νοεμβρίου, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς διαθέτει στοιχεία από προηγούμενους αποκλεισμούς, τα οποία σκιαγραφούν τις πιθανές αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, τα αυξημένα κόστη και τον κίνδυνο απωλειών για την αγορά. Όπως επισημαίνεται από το ΕΒΕΠ, σε περιόδους παρατεταμένων αποκλεισμών, οι χρόνοι μεταφοράς αυξήθηκαν κατά 20% έως 80%, ανάλογα με το μήκος και τη διάρκεια των παρακάμψεων, ενώ το κόστος για τους διαμεταφορείς ενισχύθηκε κατά 10% έως 25% λόγω καυσίμων, εργατοωρών και διοδίων. Την ίδια στιγμή, οι απώλειες στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων είχαν εκτιμηθεί έως και σε 4-5 εκατ. ευρώ ημερησίως, αναδεικνύοντας πόσο γρήγορα μια παρατεταμένη κινητοποίηση μπορεί να μετατραπεί σε συστημικό οικονομικό πρόβλημα.
Πιο συγκεκριμένα, τον χειμώνα του 2016, όταν τα μπλόκα σε Τέμπη, Μαλιακό και Κόρινθο διήρκεσαν περισσότερες από 20 ημέρες, καταγράφηκαν καθυστερήσεις φορτηγών που έφτασαν έως και τις 48 ώρες, με αποτέλεσμα απώλειες σε εξαγωγές νωπών προϊόντων και εκτροπή εμπορευμάτων προς αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές, με σαφώς υψηλότερο κόστος για τις επιχειρήσεις.
Αντίστοιχα, τον χειμώνα του 2019, οι κινητοποιήσεις σε Θεσσαλία και Μακεδονία, με μπλόκα σε κομβικά σημεία όπως η Νίκαια και τμήματα της Εγνατίας Οδού, είχαν άμεσο αντίκτυπο στις εξαγωγές φρούτων και λαχανικών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, οι απώλειες για τους εξαγωγείς έφταναν περίπου τα 1,5 εκατ. ευρώ ημερησίως, λόγω καθυστερήσεων, ακυρώσεων παραγγελιών και αυξημένου κόστους logistics.
Πιο πρόσφατα, την περίοδο 2023-2024, οι κυλιόμενοι αποκλεισμοί δημιούργησαν σημαντικές δυσλειτουργίες στην εγχώρια αγορά. Καθυστερήσεις στη διακίνηση αγαθών οδήγησαν σε πρόσκαιρες ελλείψεις σε πατάτες, φρούτα, νωπά και γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ στο λιανεμπόριο καταγράφηκαν αυξήσεις τιμών της τάξεως του 2% έως 7% σε συγκεκριμένες κατηγορίες, λόγω προμήθειας από εναλλακτικούς και ακριβότερους προμηθευτές.
Στο επίπεδο της βιομηχανίας και της μεταποίησης, οι επιπτώσεις αποτυπώθηκαν κυρίως στην πρόσβαση σε πρώτες ύλες και ζωοτροφές, με αποτέλεσμα προσωρινές μειώσεις παραγωγής που σε ορισμένες περιπτώσεις έφτασαν το 10% έως 15%. Οι ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων εμφάνισαν, σε περιόδους παρατεταμένων μπλόκων, απώλειες που εκτιμήθηκαν συνολικά σε 4-5 εκατ. ευρώ ημερησίως, επιβαρύνοντας περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο.
Ο τουρισμός στο επόμενο κύμα πιέσεων
Με την εφοδιαστική αλυσίδα να δοκιμάζεται πρώτη, το βλέμμα της αγοράς στρέφεται πλέον και στον τουρισμό, όπου οι επιπτώσεις των αγροτικών μπλόκων δεν είναι γενικευμένες, αλλά έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη ένταση αρχής γενομένης από τον οδικό τουρισμό. Τουριστικά γραφεία και φορείς της ηπειρωτικής χώρας επισημαίνουν ότι οι παρατεταμένοι αποκλεισμοί δημιουργούν αβεβαιότητα σε οργανωμένες εκδρομές και οδικές μετακινήσεις, εν όψει της εορταστικής περιόδου, από την οποία προσδοκάται τόνωση του χειμερινού τουρισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Θεσσαλία -που αποτελεί βασικό κόμβο διέλευσης-, οι ανησυχίες είναι εντονότερες, καθώς πόλεις όπως τα Τρίκαλα και οι γύρω περιοχές βρίσκονται στην αιχμή της εορταστικής κίνησης. «Ο “Μύλος των Ξωτικών”, ένας από τους δημοφιλέστερους χριστουγεννιάτικους προορισμούς της χώρας, βασίζεται αποκλειστικά στον οδικό τουρισμό, γεγονός που καθιστά την απρόσκοπτη πρόσβαση κρίσιμο παράγοντα για την πορεία της φετινής σεζόν» σημειώνουν παράγοντες της τοπικής αγοράς. Ωστόσο, ο προβληματισμός δεν περιορίζεται μόνο στη μετακίνηση των επισκεπτών, αλλά επεκτείνεται και στον ανεφοδιασμό ξενοδοχείων, καταστημάτων εστίασης και τουριστικών επιχειρήσεων, σε μια περίοδο όπου η λειτουργική πίεση είναι ήδη αυξημένη. Σε κοινό μέτωπο ανησυχίας βρίσκονται, επίσης και οι ξενοδοχειακοί φορείς της Καστοριάς και της Μαγνησίας, με τον Σύνδεσμο Ξενοδόχων Π.Ε. Καστοριάς να δηλώνει χαρακτηριστικά ότι οι ακυρώσεις κρατήσεων ήδη έχουν ξεπεράσει το 25%.
Η θεσμική παρέμβαση των παραγωγικών φορέων
Σε αυτό το περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας, ο επιχειρηματικός κόσμος επιχειρεί να παρέμβει θεσμικά, στέλνοντας μήνυμα αποκλιμάκωσης και επιστροφής στον διάλογο. Παραγωγικοί φορείς και επιμελητήρια αναγνωρίζουν τα υπαρκτά προβλήματα του πρωτογενούς τομέα και τη πίεση που δέχονται οι αγρότες, ωστόσο προειδοποιούν ότι η παράταση των μπλόκων θα δημιουργήσει συνθήκες συστημικής πίεσης στην αγορά. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, Βασίλης Κορκίδης, τα αιτήματα των αγροτών δεν πρέπει να υποτιμηθούν, αλλά οι μορφές κινητοποιήσεων που παραλύουν το οδικό δίκτυο και τα τελωνεία έχουν άμεσο και μετρήσιμο οικονομικό κόστος.
Μάλιστα, λίγες ώρες μετά τη νέα πρόσκληση του πρωθυπουργού για διάλογο μέσω της κυριακάτικης ανάρτησής του στα social media, πρώτα ο πρόεδρος της ΕΒΕΑ, Γιάννης Μπρατάκος, και στη συνέχεια οι ενώσεις βιοτεχνών και βιομηχανιών από τη Θεσσαλονίκη εξέδωσαν ανακοινώσεις. Ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ τόνισε ότι «τα προβλήματα δεν λύνονται με την άρνηση», ούτε με την ομηρία της κοινωνίας», ενώ οι πρόεδροι του ΕΒΕΘ, Ιωάννης Μασούτης, του ΒΕΘ Μακάριος Παπαδόπουλος, του ΣΒΕ Λουκία Σαράντη και του ΣΕΒΕ Συμεών Διαμαντίδης, σημείωσαν πως «όταν η Πολιτεία καλεί σε διάλογο στο ανώτατο θεσμικό επίπεδο και η πρόσκληση απορρίπτεται, η ευθύνη παύει να είναι μονομερής»
