AI στα χέρια των παιδιών: Η νέα γενιά μεγαλώνει με ChatGPT και αυτό ανησυχεί τους επιστήμονες
Η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει ριζικά τον κόσμο της εργασίας — και πλέον μπαίνει δυναμικά στη ζωή των παιδιών και των εφήβων.
Από την αντιγραφή εργασιών μέχρι τις συζητήσεις με ψηφιακούς “φίλους”, εφαρμογές όπως το ChatGPT είναι πλέον εύκολα προσβάσιμες σε ανηλίκους μέσω δωρεάν εκδόσεων στο διαδίκτυο. Τα AI chatbots, βασισμένα σε μοντέλα γλωσσικής μάθησης (LLM), παράγουν απαντήσεις που μιμούνται τον ανθρώπινο λόγο — κάτι που έχει αρχίσει να ανησυχεί γονείς, εκπαιδευτικούς και επιστήμονες.
Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center (2024), το 26% των Αμερικανών εφήβων ηλικίας 13–17 ετών παραδέχονται ότι έχουν χρησιμοποιήσει το ChatGPT για σχολικές εργασίες — διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η αναγνωρισιμότητα της πλατφόρμας ανέβηκε στο 79% το 2024, από 67% το 2023.
Οι ρυθμιστικές αρχές παρακολουθούν στενά το φαινόμενο. Τον Σεπτέμβριο, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC) ζήτησε εξηγήσεις από επτά τεχνολογικούς κολοσσούς — μεταξύ των οποίων OpenAI, Alphabet και Meta — για το πώς τα chatbots τους επηρεάζουν παιδιά και εφήβους.
Η OpenAI απάντησε ότι ετοιμάζει ειδική έκδοση του ChatGPT για ανήλικους, με γονικό έλεγχο και μηχανισμούς αναγνώρισης ηλικίας, που θα καθοδηγούν τους νέους χρήστες σε ένα περιβάλλον με προσαρμοσμένες πολιτικές ασφαλείας.
Οι κίνδυνοι της πρόωρης έκθεσης σε AI
Ειδικοί προειδοποιούν ότι η πρόωρη και συχνή χρήση τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που τα παιδιά σκέφτονται, μαθαίνουν και δημιουργούν.
Μια πιλοτική μελέτη του MIT Media Lab (2025) εξέτασε τη γνωστική επίδραση της χρήσης chatbots στη συγγραφή κειμένων. Συμμετείχαν 54 άτομα ηλικίας 18–39 ετών, χωρισμένα σε τρεις ομάδες: μία που χρησιμοποιούσε chatbot, μία που χρησιμοποιούσε μηχανή αναζήτησης και μία που στηριζόταν αποκλειστικά στη μνήμη της.
Το αποτέλεσμα: η συνδεσιμότητα του εγκεφάλου μειωνόταν αναλογικά με τη βοήθεια που λάμβαναν οι συμμετέχοντες. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η «brain-only» ομάδα είχε τη μεγαλύτερη δραστηριότητα, ενώ όσοι χρησιμοποιούσαν AI παρουσίασαν τη χαμηλότερη νευρωνική σύνδεση.
Η επικεφαλής ερευνήτρια Nataliya Kosmyna προειδοποιεί:
«Η ευκολία που προσφέρει σήμερα το εργαλείο θα έχει ένα σωρευτικό γνωστικό κόστος στο μέλλον».
Η μελέτη υποδηλώνει ότι η συνεχής εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε “γνωστικό χρέος” — δηλαδή στην τάση να αποφεύγεται η νοητική προσπάθεια, γεγονός που διαβρώνει τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη.
Η Kosmyna προσθέτει ότι τα παιδιά είναι ακόμη πιο ευάλωτα στις αρνητικές συνέπειες. «Πρέπει πρώτα να μάθουν πώς να σκέφτονται και να ερευνούν μόνα τους», λέει. «Αλλιώς, τα λάθη και οι “παραισθήσεις” των chatbots — όταν δηλαδή παρουσιάζουν ψευδείς πληροφορίες ως γεγονότα — μπορεί να περάσουν απαρατήρητα».
Ο ρόλος της γονεϊκής καθοδήγησης
Η καθηγήτρια ψυχολογίας Pilyoung Kim από το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ υποστηρίζει ότι τα παιδιά χρειάζονται περισσότερες ευκαιρίες να σκέφτονται αυτόνομα.
«Για τα μικρότερα παιδιά, είναι ζωτικής σημασίας να περιοριστεί η χρήση generative AI, ώστε να εξασκηθούν στην ανεξάρτητη και κριτική σκέψη».
Επιπλέον, τα παιδιά τείνουν να ανθρωπομορφοποιούν τα chatbots — να τα αντιλαμβάνονται ως “φίλους” με συναισθήματα. «Οι μηχανές αυτές μιλούν σαν άνθρωποι. Ένα απλό κομπλιμέντο από ένα κοινωνικό ρομπότ μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά ενός παιδιού», σημειώνει η Kim.
Οι ειδικοί υπογραμμίζουν και τους κινδύνους για τα προσωπικά δεδομένα. «Πρέπει να διδάξουμε όχι μόνο AI literacy αλλά και digital hygiene — καθαρή, συνειδητή σχέση με την τεχνολογία», επισημαίνει η Kosmyna.
Πώς προστατεύουμε τα παιδιά στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης
Η γενιά που μεγαλώνει με το AI στα χέρια της εγείρει κρίσιμα ερωτήματα: τι συμβαίνει όταν ένα παιδί μαθαίνει από μηχανές που “σκέφτονται”;
«Κανείς δεν μελετά ακόμα τριών ετών παιδιά με ChatGPT, αλλά είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά», λέει η Kosmyna. «Έχουμε ήδη δει περιπτώσεις ψυχολογικών διαταραχών ή ακόμα και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς που σχετίζονται με τη χρήση AI».
Η ίδια και η Kim συμφωνούν ότι η ευθύνη είναι κοινή — τόσο των ρυθμιστικών αρχών και των εταιρειών, όσο και των γονιών.
Το μήνυμα της Kim προς τους γονείς είναι απλό:
«Μιλήστε με τα παιδιά σας, μάθετε τι ρωτούν το chatbot, και μείνετε κοντά τους καθώς εξερευνούν αυτόν τον νέο ψηφιακό κόσμο».
