Αποκάλυψη: Αυτό είναι το σχέδιο της ΕΚΤ για να κάνει την Ευρώπη νέο παγκόσμιο ηγέτη

Σχέδιο για να ενισχύσει τη χρήση του ευρώ σε όλο τον κόσμο καταρτίζει η  Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ελπίζοντας να επωφεληθεί από την κλονισμένη εμπιστοσύνη στην πολιτική και χρηματοοικονομική ηγεσία των ΗΠΑ σε πλεονέκτημα για την Ευρώπη.

Οι γραμμές ρευστότητας —συμφωνίες παροχής δανείων με σύντομη προειδοποίηση προς άλλες κεντρικές τράπεζες— αποτελούν εδώ και καιρό βασικό στοιχείο των εργαλείων αντιμετώπισης κρίσεων των κεντρικών τραπεζών. Όμως η ΕΚΤ εξετάζει πλέον το ενδεχόμενο να τις αξιοποιήσει για την προώθηση πολιτικών στόχων της Ευρώπης, δήλωσαν στο POLITICO τέσσερις αξιωματούχοι κεντρικών τραπεζών.

Βασικός στόχος του σχεδίου είναι να απορροφηθούν πιθανοί κραδασμοί σε περίπτωση που οι ΗΠΑ, οι οποίες επί δεκαετίες στηρίζουν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα μέσω του δολαρίου, αποφασίσουν ξαφνικά να μην το κάνουν ή να επιβάλουν απαράδεκτους όρους στη στήριξή τους. Άλλος στόχος είναι να ενισχυθεί πιο ενεργά το εξωτερικό εμπόριο της Ευρώπης και, τελικά, να κερδηθούν ορισμένα από τα οφέλη που οι ΗΠΑ απολαμβάνουν ιστορικά από τον έλεγχο του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. 

Ο ερευνητής του Bruegel, Φραντσέσκο Παπάντια, πρώην γενικός διευθυντής επιχειρήσεων αγοράς της ΕΚΤ, δήλωσε στο POLITICO ότι τέτοιες προσπάθειες είναι λογικές και αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη προθυμία των ευρωπαϊκών αρχών να δουν το ευρώ να χρησιμοποιείται ευρύτερα σε όλο τον κόσμο.

Τι είναι η γραμμή ρευστότητας;

Οι κεντρικές τράπεζες χρησιμοποιούν συνήθως δύο τύπους μηχανισμών για να δανείζουν η μία την άλλη: είτε με ανταλλαγή ενός νομίσματος με άλλο (swap lines) είτε με παροχή χρημάτων έναντι εξασφαλίσεων που είναι εκφρασμένες στο νόμισμα του δανειστή (repo lines).

Η ΕΚΤ διατηρεί σήμερα μόνιμες, απεριόριστες γραμμές swap με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, την Τράπεζα του Καναδά, την Τράπεζα της Αγγλίας, την Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας και την Τράπεζα της Ιαπωνίας, καθώς και μόνιμες αλλά περιορισμένες γραμμές με τις κεντρικές τράπεζες της Δανίας και της Σουηδίας. Διατηρεί επίσης έναν μηχανισμό με την Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας, περιορισμένο σε όγκο και διάρκεια.

Άλλες κεντρικές τράπεζες που χρειάζονται ρευστότητα σε ευρώ πρέπει να βασιστούν στις γραμμές repo γνωστές ως EUREP, μέσω των οποίων μπορούν να δανειστούν περιορισμένα ποσά ευρώ για περιορισμένο διάστημα έναντι υψηλής ποιότητας εξασφαλίσεων σε ευρώ. Προς το παρόν, μόνο η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Αλβανία, η Ανδόρα, ο Άγιος Μαρίνος, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και το Κόσοβο διαθέτουν τέτοιες γραμμές.

Ωστόσο, αυτές οι ενεργές γραμμές παραμένουν αχρησιμοποίητες από τις 2 Ιανουαρίου 2024 — και ακόμη και στο αποκορύφωμα της κρίσης Covid, η χρήση τους έφτασε μόλις τα 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Για τους διεθνείς εταίρους της ευρωζώνης, η γνώση ότι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ευρώ σε περιόδους πίεσης είναι από μόνη της πολύτιμη, βοηθώντας στην αποτροπή αυτοεκπληρούμενων φόβων χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Αλλά ορισμένοι υποστηρίζουν ότι, εάν δομηθούν με αρκετή γενναιοδωρία, οι μηχανισμοί αυτοί μπορούν επίσης να μειώσουν τις ανησυχίες σχετικά με τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών ή τις ελλείψεις ρευστότητας.

Αν και αυτές οι λεπτομέρειες μπορεί να ακούγονται ακαδημαϊκές, η ύπαρξη γραμμών ρευστότητας έχει επιπτώσεις στις επιχειρήσεις: Ρουμάνος κατασκευαστής αυτοκινήτων του οποίου η τράπεζα δυσκολεύεται να εξασφαλίσει ευρώ μπορεί να αδυνατεί να πληρώσει έναν προμηθευτή στη Γερμανία, διαταράσσοντας την παραγωγή και αυξάνοντας το κόστος του.

«Η γνώση ότι οι ξένες εμπορικές τράπεζες μπορούν να δανειστούν σε ευρώ, έχοντας τη διαβεβαίωση ότι διαθέτουν πρόσβαση σε ρευστότητα σε ευρώ ως έσχατο δίχτυ ασφαλείας, ενθαρρύνει τη χρήση του ευρώ», εξήγησε ένα μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ.

«Οι γραμμές ρευστότητας, και ειδικά το EUREP, θα πρέπει να είναι ευέλικτες, απλές και εύκολες στην ενεργοποίηση», πρόσθεσε. Μία επιλογή, είπε, θα ήταν να επεκταθούν σε περισσότερες χώρες. Μια άλλη θα ήταν να μετατραπεί το EUREP σε μόνιμο μηχανισμό — εξαλείφοντας κάθε αμφιβολία σχετικά με το αν και υπό ποιους όρους θα χορηγείται πρόσβαση σε ευρώ.

Ο Παπάντια πρόσθεσε ότι η ΕΚΤ θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει την πρόσβαση στο EUREP μειώνοντας το κόστος του, αυξάνοντας τα διαθέσιμα ποσά ή επεκτείνοντας τη διάρκεια χρήσης.

Όχι απλώς θεωρητικό ζήτημα

Ο διοικητής της γαλλικής κεντρικής τράπεζας, Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό, πρότεινε σε πρόσφατη ομιλία του ότι η Ευρώπη θα μπορούσε τουλάχιστον να εμπνευστεί από την Κίνα, σημειώνοντας ότι το Ευρωσύστημα «μπορεί να καταστήσει πιο ελκυστική την τιμολόγηση σε ευρώ» διευρύνοντας την παροχή γραμμών ρευστότητας σε ευρώ.

Η Κίνα έχει δημιουργήσει περίπου 40 γραμμές swap με εμπορικούς εταίρους ανά τον κόσμο, ώστε να στηρίξει το ταχέως αυξανόμενο εξωτερικό της εμπόριο, ειδικά με φτωχότερες και λιγότερο σταθερές χώρες.

Αντίθετα, η ΕΚΤ, ένας θεσμός παραδοσιακά επιφυλακτικός, «δεν προωθεί το ευρώ στον βαθμό που οι Κινέζοι προωθούν το ρενμίνμπι», σύμφωνα με τον Παπάντια.

Ένας άλλος υπεύθυνος χάραξης πολιτικής είπε στο POLITICO ότι, παρά τη γενική συναίνεση πως οι γραμμές ρευστότητας πρέπει να γίνουν πιο ευρέως διαθέσιμες, το Διοικητικό Συμβούλιο δεν έχει ακόμη καταλήξει στις λεπτομέρειες.

Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Αυστρίας, Μάρτιν Κόχερ, ανέφερε σε πρόσφατη συνέντευξη στο POLITICO ότι δεν έχει υπάρξει «βαθύτερη συζήτηση» στο Συμβούλιο, προσθέτοντας ότι δεν βλέπει λόγο να προωθηθεί ενεργά η χρήση των γραμμών ρευστότητας σε ευρώ.

«Δεν υποστηρίζω ότι πρέπει να δημιουργήσεις ή να ενθαρρύνεις τεχνητά μια ζήτηση. Αντιθέτως, αν υπάρξει ζήτηση, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι», είπε, αναγνωρίζοντας ότι «η προετοιμασία είναι πολύ σημαντική».

Σημείωσε ότι οι απρόβλεπτες πολιτικές των ΗΠΑ μπορεί να αναγκάσουν το ευρώ «να αναλάβει ισχυρότερο ρόλο στη διεθνή σκηνή» — τόσο ως αποθεματικό νόμισμα όσο και ως μέσο συναλλαγών. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters νωρίτερα μέσα στον μήνα, παρόμοιες ανησυχίες μεταξύ κεντρικών τραπεζών παγκοσμίως έχουν πυροδοτήσει συζητήσεις για τη δημιουργία εναλλακτικού δικτύου στήριξης έναντι των μηχανισμών ρευστότητας της Fed, μέσω κοινής συγκέντρωσης των δικών τους αποθεμάτων δολαρίων.

Αποστροφή στον κίνδυνο και άλλα εμπόδια

Ωστόσο, οι γραμμές swap δεν είναι χωρίς κινδύνους. «Ο βασικός κίνδυνος είναι ότι η χώρα θα χρησιμοποιήσει το swap και δεν θα μπορέσει να επιστρέψει τα αντληθέντα ευρώ», δήλωσε ο Παπάντια. «Και τότε θα μείνεις με ξένο νόμισμα για το οποίο δεν ξέρεις πραγματικά τι να κάνεις».

Αυτός είναι ακριβώς ο τύπος παγίδας στην οποία, προειδοποιούν κάποιοι οικονομολόγοι, κινδυνεύουν να βρεθούν οι ΗΠΑ με τη γραμμή swap των 20 δισ. δολαρίων προς την Αργεντινή. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν πραγματικά το νόμισμα της Αργεντινής», έγραψε ο Μπραντ Σέτσερ του Council on Foreign Relations σε άρθρο του. «Περιμένουν να τους επιστραφεί το ποσό σε δολάρια, οπότε θα ήταν τεράστια αποτυχία αν το swap δεν αντιστρεφόταν ποτέ και το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών κατέληγε να κρατάει ένα σωρό πέσος».

Αυτό το σκεπτικό, είπε ένας άλλος αξιωματούχος κεντρικής τράπεζας, θα ωθήσει την ΕΚΤ να επικεντρωθεί πρώτα στη μεταρρύθμιση των γραμμών EUREP, οι οποίες ανέκαθεν ήταν το προτιμώμενο εργαλείο της.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι η χρήση του EUREP μπορεί να περιορίζεται από την έλλειψη ασφαλών περιουσιακών στοιχείων εκφρασμένων σε ευρώ που μπορούν να χρησιμεύσουν ως εξασφαλίσεις. Ο Παπάντια σημείωσε ότι το δίκτυο γραμμών ρευστότητας της Fed λειτουργεί επειδή «η Fed έχει το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών ως είδος εταίρου στην παροχή αυτών των swap». Εφόσον η Ευρώπη δεν δημιουργεί ένα κοινό ευρωπαϊκό ασφαλές ομόλογο, αυτό μπορεί να θέτει φυσικό όριο σε τέτοιες γραμμές.

Ακόμη και με την ύπαρξη ασφαλών περιουσιακών στοιχείων, η εστίαση στις γραμμές ρευστότητας πρώτα μπορεί να σημαίνει ότι τοποθετείται «το κάρο πριν από το άλογο», όπως δήλωσε ο Τζιανλούκα Μπενίνιο, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Λωζάννης και πρώην επικεφαλής του διεθνούς ερευνητικού τμήματος της Fed της Νέας Υόρκης.

Η μειούμενη γεωπολιτική βαρύτητα της Ευρώπης σημαίνει ότι η ΕΚΤ είναι απίθανο να δει μεγάλη ζήτηση —είτε τεχνητά ενισχυμένη είτε όχι— για τις γραμμές ρευστότητάς της εκτός Ευρώπης χωρίς πολύ ευρύτερες αλλαγές, είπε ο Μπενίνιο στο POLITICO.

Οι γραμμές ρευστότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προωθήσεις τους στόχους σου εφόσον έχεις ήδη ισχύ, αλλά δεν μπορούν να τη δημιουργήσουν. Για αυτό, υποστήριξε, η Ευρώπη χρειάζεται πρώτα ένα σαφές πολιτικό όραμα για τον ρόλο της στην παγκόσμια οικονομία, μαζί με μια Ένωση Κεφαλαιαγορών και τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού ασφαλούς ομολόγου — ζητήματα που μόνο οι πολιτικοί μπορούν να αντιμετωπίσουν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Καμπανάκι JPMorgan για το πετρέλαιο: Κίνδυνος πτώσης τιμών brent 50% ως το 2027
• Προϋπολογισμός: Πρωτογενές πλεόνασμα 10,25 δισ. – Ποιοι φόροι έφεραν 59,2 δισ. σε 10 μήνες
• Eurostat: Ποιοι κέρδισαν και ποιοι έχασαν σε εισόδημα στην ΕΕ από το 2004 έως το 2024