Μπορούσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να αποτραπεί; – Οι αποκαλύψεις της Μέρκελ και τα λάθη της

Κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Ουγγαρία για την προώθηση των απομνημονευμάτων της, με τίτλο «Freedom», η Άνγκελα Μέρκελ υπονόησε ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. «Αν δεν υπήρχε η πανδημία Covid», είπε, «αν οι ηγέτες της Ανατολικής Ευρώπης δεν είχαν αρνηθεί να συνομιλήσουν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρώσος πρόεδρος ίσως να μην είχε διατάξει την εισβολή».

Σε μια περίοδο κατά την οποία η Ευρώπη αγωνίζεται να αντιμετωπίσει την κλιμακούμενη επιθετικότητα της Ρωσίας, τα σχόλια της Μέρκελ υπογραμμίζουν την προθυμία της να αγνοεί την κριτική —ειδικά από την Ανατολική Ευρώπη— σχετικά με την ιστορική αποτυχία της Γερμανίας να αντιληφθεί την απειλή που συνιστούσε η Μόσχα. Οι ηγέτες των χωρών που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στη Ρωσία την κατηγορούν ότι έκλεισε τα μάτια στις προκλήσεις του Πούτιν προκειμένου να ακολουθήσει μια στρατηγική οικονομικής προσέγγισης, η οποία κατέρρευσε το 2022 όταν τα ρωσικά τανκς εισέβαλαν ξανά στην Ουκρανία.

Σημειωτέον, από τα σχόλια της Μέρκελ απουσίαζε οποιαδήποτε κριτική ανάλυση των δικών της αποφασιστικών αποτυχιών στις σχέσεις της Γερμανίας με τον Πούτιν κατά τη διάρκεια της 16χρονης θητείας της. Αντιθέτως, υπέδειξε ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να είχε πειστεί, αν οι Ευρωπαίοι είχαν λίγη περισσότερη τύχη και αποφασιστικότητα.

«Θα είχε εισβάλει ο Πούτιν στην Ουκρανία αν δεν υπήρχε η Covid;» ρώτησε η Μέρκελ σε συνέντευξή της σε Ούγγρο δημοσιογράφο. «Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα», πρόσθεσε, επαναλαμβάνοντας ένα επιχείρημα που διατυπώνει και στο βιβλίο της. «Αν δεν μπορείς να συναντηθείς πρόσωπο με πρόσωπο, αν δεν μπορείς να επιλύσεις τις διαφορές σου κοιτάζοντας στα μάτια, τότε δεν μπορείς να βρεις νέες συμβιβαστικές λύσεις».

Η Μέρκελ συνέχισε λέγοντας ότι η απροθυμία των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης —κυρίως των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας— να συμφωνήσουν να διαπραγματευτούν με τον Πούτιν το 2021, όταν η Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έθεσαν το ενδεχόμενο μιας συνάντησης κορυφής μεταξύ των ευρωπαίων ηγετών και του Ρώσου προέδρου, μπορεί επίσης να συνέβαλε στην εισβολή.

«Δεν προχώρησε η συνάντηση, μετά έφυγα από το αξίωμα, και τότε ξεκίνησε η επιθετικότητα του Πούτιν», είπε η Μέρκελ αναφερόμενη στην πρόταση της συνάντησης.

Τα σχόλια της Μέρκελ εξόργισαν ηγέτες της Ουκρανίας και της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίοι πολύ πριν από την εισβολή της Ρωσίας είχαν επανειλημμένα προειδοποιήσει τους Γερμανούς ηγέτες για τις επιθετικές προθέσεις και τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του Πούτιν, αν και το μήνυμα αυτό συχνά αγνοήθηκε. Ένας υψηλόβαθμος Ουκρανός αξιωματούχος δήλωσε στο POLITICO ότι τα σχόλια της Μέρκελ είναι «απαράδεκτα και ειλικρινά άρρωστα».

Οι προπαγανδιστές του Πούτιν και τα φιλο-Κρεμλινικά ΜΜΕ —συνήθως όχι υποστηρικτές της Μέρκελ— χαιρέτισαν με ενθουσιασμό τα σχόλιά της. Τα σχόλια της πρώην καγκελαρίου ταιριάζουν άψογα με την αφήγηση του Κρεμλίνου ότι η Δύση είναι ο πραγματικός επιτιθέμενος.

«Η Μέρκελ παραδέχθηκε το προφανές: Αποκάλυψε ποιος προκάλεσε τη σύγκρουση στην Ουκρανία», ήταν ο τίτλος σε ένα φιλορωσικό ταμπλόιντ.

Πτώση από τη χάρη

Η απροθυμία της Μέρκελ να αντιμετωπίσει την έντονη κριτική για την πολιτική της χώρας της απέναντι στη Ρωσία αποκαλύπτει πόσο βαθιά ριζωμένες παραμένουν ορισμένες παλαιές γερμανικές στάσεις απέναντι στη Μόσχα.

Κατά τη διάρκεια των 16 ετών της στην εξουσία, η γερμανική πολιτική απέναντι στη Ρωσία οριζόταν από το σύνθημα «Wandel durch Handel», δηλαδή «αλλαγή μέσω του εμπορίου». Η οικονομική αλληλεξάρτηση με τη Ρωσία, πίστευαν, θα βοηθούσε να διασφαλιστεί η ειρήνη στην Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα θα ήταν πολύ καλό για τις γερμανικές επιχειρήσεις.

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της πολιτικής ήταν οι αγωγοί Nord Stream, που κατασκευάστηκαν για να μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο απευθείας στη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. Το 2014, ακόμη και μετά την αποστολή των «μικρών πράσινων ανδρών» σε μέρη της Ουκρανίας και την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, οι Γερμανοί αξιωματούχοι υποστήριξαν το σχέδιο δημιουργίας του δεύτερου αγωγού (ο πρώτος ολοκληρώθηκε το 2011). Το έκαναν παρά τις προειδοποιήσεις των ηγετών της Ανατολικής Ευρώπης ότι η Γερμανία ακολουθούσε πολιτική κατευνασμού απέναντι στον ολοένα και πιο εμφανή ρωσικό ιμπεριαλισμό.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022, πολλοί Γερμανοί ηγέτες παραδέχτηκαν ότι η προσέγγισή τους απέναντι στη Ρωσία είχε αποτύχει — και ότι η αγορά φθηνού ρωσικού αερίου, τελικά, χρηματοδότησε σε μεγάλο βαθμό τη μηχανή πολέμου του Πούτιν. «Κρατούσαμε γέφυρες στις οποίες η Ρωσία δεν πίστευε πλέον, και για τις οποίες μας είχαν προειδοποιήσει οι εταίροι μας», δήλωσε τότε ο Γερμανός Πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαϊερ.

Πολλοί στην Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα, θεωρούν ότι η καταστροφή των αγωγών Nord Stream κατά τον πρώτο χρόνο του πολέμου αποτελεί μια δίκαιη απόρριψη της προσέγγισης της Μέρκελ προς τη Ρωσία. «Το πρόβλημα με τον North Stream 2 δεν είναι ότι ανατινάχθηκε», δήλωσε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ στο Facebook. «Το πρόβλημα είναι ότι χτίστηκε».

Αλλά φαίνεται ότι είναι πολύ δύσκολο για τη Μέρκελ να δεχτεί ότι η ιστορία μπορεί τελικά να την κρίνει πολύ πιο αυστηρά.

«Πιστεύω ότι αντιμετωπίζουμε πραγματικά ένα μεγάλο πρόβλημα με την απώλεια επαφής της Μέρκελ με την πραγματικότητα, όπως θα το περιέγραφα, και την προσπάθειά της να επηρεάσει την ίδια της την ιστορία, τον δικό της ρόλο στην ιστορία», δήλωσε ο Στέφαν Μάιστερ από το German Council on Foreign Relations. «Κατά τη γνώμη μου, αυτό την καθιστά αναξιόπιστη. Εκθέτει τον εαυτό της».

Ενώ ο νυν Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς έχει στραφεί από τις προηγούμενες πολιτικές της χώρας και ηγείται σημαντικού μέρους της ευρωπαϊκής προσπάθειας για βοήθεια προς την Ουκρανία, η απροθυμία της Μέρκελ να αντιμετωπίσει τα λάθη της Γερμανίας έχει εμποδίσει μια ευρύτερη εθνική αναθεώρηση του ρόλου της χώρας πριν από τον πόλεμο, σύμφωνα με τον Μάιστερ.

Στη Γερμανία —και ειδικά στη πρώην Ανατολική Γερμανία, όπου μεγάλωσε η Μέρκελ— παραμένει σημαντική η συμπάθεια προς τον Πούτιν. Κόμματα όπως η ακροδεξιά Alternative for Germany, που προηγείται σε πολλές δημοσκοπήσεις, και η λαϊκιστική αριστερή Alliance Sahra Wagenknecht, ακολουθούν μια πολύ πιο συμφιλιωτική στάση απέναντι στη Μόσχα. Ορισμένες φιλορωσικές δυνάμεις στη Γερμανία εκμεταλλεύονται τη συνέντευξη της Μέρκελ για να κατηγορήσουν το ΝΑΤΟ ότι σαμποτάρει τις προσπάθειες ειρήνης.

Αλλά ακόμη και στη Ρωσία, κάποιοι περιγέλασαν τον ισχυρισμό της Μέρκελ ότι περισσότερες συνομιλίες μέχρι το 2021 θα μπορούσαν να αλλάξουν τα σχέδια του Πούτιν.

«Όποιος είναι λογικά ενημερωμένος γνώριζε εδώ και καιρό ότι οι διαφορές μεταξύ Ρωσίας και Δύσης εκείνη τη στιγμή ήταν ήδη πολύ βαθιές», έγραψε ο Αλεξέι Τσεσνάκοφ, πρώην σύμβουλος του Κρεμλίνου, σε ανάρτηση στο διαδίκτυο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Τιμολόγια ρεύματος: Αμετάβλητες οι τιμές της ΔΕΗ τον Οκτώβριο
• Eurostat: Οι Έλληνες αργούν να φύγουν από το πατρικό λόγω ακριβού κόστους στέγασης
• Ακίνητα: Αυτές είναι οι 10 πιο ακριβές πόλεις για ενοικίαση στην Ευρώπη