Commerzbank: Ανησυχία για νέα κρίση χρέους στην Ευρωζώνη – Πώς η ΕΚΤ μπορεί να την αποτρέψει
Η Commerzbank προειδοποιεί για τον αυξανόμενο κίνδυνο νέας κρίσης κρατικού χρέους στην Ευρωζώνη, καθώς το δημόσιο χρέος πολλών μεγάλων χωρών της ζώνης του ευρώ έχει ήδη ξεπεράσει τα προ κρίσης επίπεδα του 2010.
Η γερμανική τράπεζα υπογραμμίζει ότι, παρά την ανησυχία των επενδυτών, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαθέτει πλέον αποτελεσματικά εργαλεία για να παρέμβει γρήγορα και να περιορίσει τις επιπτώσεις μιας πιθανής κρίσης.
Ωστόσο, η στήριξη αυτή συνοδεύεται από σημαντικές παρενέργειες, καθώς η εμπλοκή της ΕΚΤ στη χρηματοδότηση των κρατών μπορεί να επηρεάσει τη νομισματική ένωση και να θέσει σε δοκιμασία τα πολιτικά της θεμέλια.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τη γερμανική τράπεζα, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στις περισσότερες από τις μεγάλες χώρες της Ευρωζώνης είναι ήδη υψηλότερο από ό,τι πριν από το ξέσπασμα της κρίσης κρατικού χρέους το 2010. Ορισμένοι επενδυτές ανησυχούν ότι ενδέχεται να προκύψει νέα κρίση κρατικού χρέους. Ωστόσο, το πιο προφανές σενάριο δεν είναι απαραίτητα και το πιο πιθανό.
Το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Ομόλογα που λήγουν με πολύ χαμηλά κουπόνια θα πρέπει να αντικατασταθούν με ομόλογα υψηλότερου επιτοκίου. Επιπλέον, οι δαπάνες θα αυξηθούν λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης των δαπανών για την άμυνα. Συνολικά, το δημόσιο χρέος της Ιταλίας, για παράδειγμα, αναμένεται να φτάσει σχεδόν στο 150% του ΑΕΠ σε δέκα χρόνια. Ο λόγος δημόσιου χρέους της Γαλλίας αυξάνεται ταχύτερα από αυτόν οποιασδήποτε άλλης μεγάλης χώρας της Ευρωζώνης και πιθανότατα θα παραμείνει ελάχιστα χαμηλότερος από αυτόν της Ιταλίας σε δέκα χρόνια. Στη Γερμανία, που κάποτε αποτελούσε πρότυπο, ο λόγος χρέους αναμένεται να αυξηθεί από το πρόσφατο επίπεδο λίγο πάνω από 60% στο 90%.
Τα υψηλά επίπεδα χρέους ενδέχεται να οδηγήσουν τελικά σε σοβαρά προβλήματα στην αγορά ομολόγων, προειδοποιεί η Commerzbank. Ωστόσο, ο αλλαγμένος ρόλος της ΕΚΤ λειτουργεί αποτρεπτικά για μια νέα κρίση κρατικού χρέους. Αυτή τη φορά, η ΕΚΤ θα επέμβει γρηγορότερα… Μεταξύ 2010 και 2012, η ΕΚΤ έμαθε πόσο οδυνηρή και, κυρίως, επικίνδυνη μπορεί να είναι μια κρίση κρατικού χρέους. Υπήρξαν στιγμές που η ίδια η ύπαρξη της νομισματικής ένωσης απειλήθηκε. Αν προκύψει νέα κρίση, η ΕΚΤ δεν θα περιμένει πολύ για την παρέμβαση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, αλλά θα δράσει άμεσα η ίδια.
…ειδικά καθώς διαθέτει πλέον πιο αποτελεσματικά εργαλεία
Επιπλέον, λέει η Commerzbank, η ΕΚΤ διαθέτει πλέον εργαλεία που μπορούν να έχουν άμεσο αντίκτυπο. Στην περίπτωση του προγράμματος OMT για μαζικές αγορές ομολόγων, που εγκρίθηκε το 2012, ήταν απαραίτητο μια χώρα σε δυσχέρεια να ζητήσει πρώτα βοήθεια από το ταμείο διάσωσης ESM των υπουργών Οικονομικών και να εκπληρώσει συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές απαιτήσεις.
Αντίθετα, σύμφωνα με το πρόγραμμα TPI που εγκρίθηκε το 2022, η ΕΚΤ μπορεί να αγοράζει ομόλογα ενός κράτους-μέλους κατά την κρίση της, χωρίς η χώρα να χρειάζεται να εκπληρώσει μεταρρυθμιστικές απαιτήσεις και χωρίς την έγκριση άλλων κρατών-μελών. Τελικά, αρκεί η ΕΚΤ να θεωρήσει ότι τα spreads της χώρας είναι υπερβολικά υψηλά σε σχέση με τα θεμελιώδη μεγέθη της. Οι αγορές κρατικών ομολόγων εδώ και καιρό δεν θεωρούνται ταμπού.
Αλλά με σοβαρές παρενέργειες
Τελικά, η ΕΚΤ θα πρέπει να μπορεί να περιορίσει μια κρίση κρατικού χρέους αρκετά γρήγορα σε περίπτωση επικείμενης στάσης αγοραστών στην αγορά ομολόγων. Ωστόσο, η χρήση της ΕΚΤ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της δημοσιονομικής πολιτικής συνοδεύεται από σημαντικές παρενέργειες:
- Πρώτον, η ΕΚΤ βρίσκεται σε σύγκρουση στόχων. Μακροπρόθεσμα, δεν μπορεί να εξασφαλίζει ταυτόχρονα τη σταθερότητα των τιμών και τη χρηματοδότηση ενός ουσιαστικά υπερβολικού δημοσίου χρέους. Οι μαζικές αγορές ομολόγων αυξάνουν όχι μόνο τα υπόλοιπα των τραπεζών στην ΕΚΤ, αλλά κάποια στιγμή αυξάνουν και την ποσότητα χρήματος στα χέρια πολιτών και επιχειρήσεων, οδηγώντας σε πληθωρισμό. Αυτό έγινε εμφανές κατά την κρίση της Covid.
- Δεύτερον, η de facto εγγύηση χρηματοδότησης από την ΕΚΤ ενθαρρύνει τους υπουργούς Οικονομικών να αναλάβουν περισσότερα χρέη. Το υψηλότερο δημόσιο χρέος, ωστόσο, απορροφά τελικά πόρους από τον ιδιωτικό τομέα και μειώνει το δυναμικό ανάπτυξης των οικονομιών.
- Τρίτον, υπάρχει ο κίνδυνος μιας σπειροειδούς παρέμβασης. Αν το εργαλείο των αγορών κρατικών ομολόγων εξαντληθεί, οι υπουργοί Οικονομικών ενδέχεται, σε ακραίες περιπτώσεις, να λάβουν περαιτέρω μέτρα για να δημιουργήσουν τεχνητή ζήτηση για τα ομόλογά τους, π.χ. υποχρεώνοντας ασφαλιστικές εταιρείες ή τράπεζες να διακρατούν περισσότερα κρατικά ομόλογα. Δεν αποκλείεται επίσης ο περιορισμός μεταφοράς κεφαλαίων στο εξωτερικό ή η κατοχή χρυσού. Τέτοιες μορφές χρηματοοικονομικής καταπίεσης υπήρχαν σε πολλές δυτικές χώρες τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να διευκολυνθεί η διαχείριση του υψηλού δημόσιου χρέους της εποχής, σε βάρος των ιδιωτών επενδυτών.
- Τέταρτον, η εμπλοκή της ΕΚΤ στη χρηματοδότηση κρατών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή της νομισματικής ένωσης. Με τις μαζικές αγορές κρατικών ομολόγων, η ΕΚΤ αναδιανέμει κινδύνους από χώρες με υψηλό χρέος σε χώρες με χαμηλό χρέος. Αν προκύψει πληθωρισμός, οι πολίτες πρώην σκληρού νομίσματος ενδέχεται κάποια στιγμή να αποδεχθούν τον υψηλό κίνδυνο αποχώρησης από τη νομισματική ένωση.
Συνολικά, η ΕΚΤ διαθέτει τα εργαλεία για να περιορίσει τον κίνδυνο νέας κρίσης παρά τις τεράστιες αυξήσεις στο δημόσιο χρέος. Ωστόσο, αυτό συνοδεύεται από αλλοίωση της νομισματικής ένωσης, που τελικά θέτει σε κίνδυνο το πολιτικό θεμέλιο της ζώνης του ευρώ, καταλήγει η Commerzbank.
