Δασμοί Τραμπ: Αυτά τα μέτρα εξετάζει η ΕΕ – Τι είναι το… υπερόπλο αντιποίνων ACI και πώς λειτουργεί
Σε οριακό σημείο βρίσκονται οι σχέσεις ΕΕ–ΗΠΑ, καθώς πλησιάζει η ημερομηνία-ορόσημο της 1ης Αυγούστου, οπότε και τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο επιβολής δασμών 30% στα ευρωπαϊκά προϊόντα από την κυβέρνηση Τραμπ. Παρά τις εντατικές διαβουλεύσεις της τελευταίας στιγμής, η απόσταση ανάμεσα στις δύο πλευρές παραμένει μεγάλη και οι πιθανότητες για άρση του εμπορικού αδιεξόδου μειώνονται όσο περνούν οι ημέρες.
Στις Βρυξέλλες επικρατεί πυρετός διαβουλεύσεων. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φέρονται διατεθειμένοι να αποδεχθούν μια συμφωνία που ευνοεί τις ΗΠΑ, εφόσον αυτή αποτρέψει τον καταστροφικό αντίκτυπο των δασμών στις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Ωστόσο, η αμερικανική πλευρά εμμένει σε σκληρές γραμμές, με τον υπουργό Εμπορίου Χάουαρντ Λούτνικ να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Όλες αυτές οι σημαντικές χώρες θα καταλάβουν ότι είναι καλύτερο να ανοίξουν τις αγορές τους στις ΗΠΑ, παρά να πληρώσουν σημαντικούς δασμούς».
Η ατζέντα των συνομιλιών περιλαμβάνει όχι μόνο τελωνειακά μέτρα αλλά και μη δασμολογικούς φραγμούς, ζητήματα οικονομικής ασφάλειας, ρυθμίσεις στο ψηφιακό εμπόριο και πρόσβαση σε στρατηγικούς τομείς. Σε περίπτωση αποτυχίας, η ΕΕ ετοιμάζεται να επιστρατεύσει το Anti-Coercion Instrument (ACI) – έναν μηχανισμό άμυνας απέναντι στον οικονομικό εξαναγκασμό.
Τι είναι το ACI
Το ACI εγκρίθηκε στα τέλη του 2023 και δίνει στην ΕΕ τη δυνατότητα να απαντά με αυστηρά αντίμετρα, όταν μια τρίτη χώρα επιχειρεί να ασκήσει πίεση μέσω του εμπορίου χωρίς τεκμηριωμένη παραβίαση διεθνών κανόνων. Πρόκειται για ένα ευέλικτο εργαλείο που επιτρέπει όχι μόνο την επιβολή δασμών, αλλά και τη λήψη μέτρων που ξεφεύγουν από τα παραδοσιακά πλαίσια του εμπορικού ανταγωνισμού: αποκλεισμούς εταιρειών από δημόσιες προμήθειες, περιορισμούς στις επενδύσεις, κυρώσεις σε ψηφιακές πλατφόρμες, και περιορισμούς στη διακίνηση χημικών ή διατροφικών προϊόντων.
Η λογική του ACI δεν είναι η άμεση τιμωρία, αλλά η αποτροπή. Το ίδιο το ενδεχόμενο ενεργοποίησής του μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά απέναντι σε χώρες που επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν το εμπόριο ως μοχλό πίεσης, όπως είχε κάνει η Κίνα έναντι της Λιθουανίας το 2021, και όπως επιχειρεί σήμερα ο Τραμπ απέναντι στην Ευρώπη.
Πώς λειτουργεί το ACI
Η ενεργοποίηση του μηχανισμού απαιτεί την ολοκλήρωση έρευνας από την Κομισιόν, η οποία πρέπει να τεκμηριώσει την πρόθεση εξαναγκασμού. Ακολουθεί πολιτική απόφαση με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο της ΕΕ – δηλαδή 55% των κρατών-μελών που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της Ένωσης.
Η διαδικασία αυτή, σε φυσιολογικές συνθήκες, μπορεί να διαρκέσει έως και έναν χρόνο, αλλά υπό την πίεση των γεγονότων μπορεί να επισπευσθεί σημαντικά. Η Γαλλία, που έχει αναδειχθεί σε θερμή υποστηρίκτρια της χρήσης του ACI, πιέζει ώστε η ΕΕ να είναι έτοιμη να αντιδράσει άμεσα σε περίπτωση επιβολής των δασμών από την 1η Αυγούστου.
Ποια μέτρα εξετάζει η ΕΕ
Παράλληλα με το ACI, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταρτίσει και ένα πακέτο «δασμών εξισορρόπησης» ύψους 72 δισ. ευρώ. Αυτοί οι δασμοί θα στοχεύουν αμερικανικά προϊόντα υψηλής οικονομικής και πολιτικής σημασίας, όπως τα αεροσκάφη της Boeing, τα αμερικανικά αυτοκίνητα και το μπέρμπον. Η λογική είναι η δημιουργία πολιτικού κόστους για την Ουάσινγκτον.
Στο τραπέζι βρίσκονται και μέτρα που υπερβαίνουν την παραδοσιακή λογική των εμπορικών σχέσεων, όπως έλεγχοι εξαγωγών, περιορισμοί στις ψηφιακές υπηρεσίες και αποκλεισμοί από δημόσιες συμβάσεις, ιδίως στους τομείς της τεχνολογίας, της άμυνας και της ενέργειας.
Επικίνδυνη ισορροπία
Ο Τραμπ έχει ήδη διαμηνύσει πως κάθε ευρωπαϊκό αντίμετρο θα αντιμετωπιστεί με ακόμα σκληρότερα μέτρα. Ένα τέτοιο σπιράλ εμπορικών αντιποίνων θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει όχι μόνο τις αγορές αλλά και τις εύθραυστες γεωπολιτικές ισορροπίες ενόψει των εκλογών του 2026 στις ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών πιέσεων.
Ωστόσο, οι υποστηρικτές της ευρωπαϊκής αποφασιστικότητας υπενθυμίζουν πως η γεωοικονομική αποτροπή έχει αποδώσει στο παρελθόν – όπως φάνηκε και στην πρόσφατη αποκλιμάκωση της σύγκρουσης ΗΠΑ-Κίνας.
Το στοίχημα για τις Βρυξέλλες είναι να αποφύγουν μια πλήρη ρήξη, χωρίς να δώσουν το μήνυμα της υποχώρησης. Το αποτέλεσμα των επόμενων ημερών θα κρίνει όχι μόνο την πορεία των εμπορικών σχέσεων ΗΠΑ–ΕΕ, αλλά και το αν η Ευρώπη μπορεί πράγματι να σταθεί ως γεωπολιτική δύναμη με δικά της εργαλεία επιρροής.
