Δημήτρης Μιχόπουλος: Πώς οι επιχειρήσεις θα βγουν πιο ισχυρές στην μετά-κορωνοϊό εποχή

Συνήθως η πρώτη αντίδραση, όταν ερχόμαστε σε επαφή με το άγνωστο, με κάτι που μας βγάζει από τη βολή και σπάει την κανονικότητά μας, είναι ο φόβος, το αίσθημα ότι δεν έχουμε πια τον έλεγχο και μπορούμε εύκολα να γίνουμε άθυρμα μιας κατάστασης που δεν ορίζουμε. Μήπως όμως κάτω από τέτοιες συνθήκες πίεσης δεν έχουν συντελεστεί οι μεγαλύτερες αλλαγές που προήγαν την ευημερία και την εξέλιξή της ανθρωπότητας;

Η σοφή λαϊκή ρήση ότι η κρίση γεννά ευκαιρίες φαίνεται να είναι πιο επίκαιρη από ποτέ και αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα επιδεικνύοντας γρήγορα αντανακλαστικά. Αν η οικονομική κρίση έμαθε τις επιχειρήσεις να σκέφτονται «out of the box», να επενδύουν στην καινοτομία και στην εξωστρέφεια και να είναι πιο συνετές με τη διαχείριση των λειτουργικών τους εξόδων, ο κορωνοϊός τις διδάσκει πώς η κοινωνική αλληλεγγύη μπορεί να γίνει το «κλειδί» για το «χτίσιμο» ισχυρών δεσμών με τους πελάτες, τους συνεργάτες, την Πολιτεία και τους εργαζόμενους, ενώ θέτει στο επίκεντρο την αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών εργαλείων.

Στη δίνη του κορωνοϊού, τo crisis management που απαιτείται από τους ηγέτες των επιχειρήσεων είναι η απόλυτη προτεραιότητα. Ο καπιταλισμός καλείται τώρα να διοικηθεί και η παγκοσμιοποίηση να δείξει το πρόσωπο της κοινωνικής αλληλεγγύης που περνάει πρωτίστως από την επιχειρηματική κοινότητα. Την κοινότητα που δημιουργεί πλούτο από την κοινωνία, στην οποία απευθύνει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της, και στην οποία σήμερα απαιτείται να δείξει το κοινωνικό  της πρόσωπο και να δράσει στο πλαίσιο της νέας εταιρικής στρατηγικής με σύνθήμα «DOING WELL BY GOOD».

Ο Δημήτρης Μιχόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος της Weber Shandwick εστιάζει στο τι πρέπει να κάνουν οι επιχειρήσεις προκειμένου να προετοιμαστούν σωστά για την μετά-κορωνοϊό εποχή, και απαντά σε ερωτήματα αναφορικά με το ποιες ευκαιρίες πρέπει να εκμεταλλευτούν οι εταιρείες, τι ρόλο παίζει το σωστό crisis management, υπό ποιο πρίσμα πρέπει να ιδωθούν τα νέα εργασιακά δεδομένα (βλ. τηλεργασία), αλλά και ποια στρατηγική θα πρέπει να ακολουθήσουν οι ηγέτες. Μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης που παραχώρησε στο fortunegreece.com.

Κύριε Μιχόπουλε, θεωρείτε ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει σε αυτό που ονομάζουμε «crisis management», ώστε να επιδεικνύουν γρήγορα αντανακλαστικά σε έκτακτες καταστάσεις, όπως συμβαίνει τώρα με τον κορωνοϊό;

Η αλήθεια είναι ότι λίγες επιχειρήσεις έχουν επενδύσει στη σωστή διαχείριση  κρίσεων. Αυτές που προνόησαν, αξιολόγησαν την σημαντικότητα της κατάστασης πριν την εξάπλωση της κρίσης και την ενέταξαν στην στρατηγική της λειτουργίας τους, σήμερα είναι καταλληλότερα προετοιμασμένες. Λειτουργούν βάσει συγκεκριμένου πλαισίου προς κάθε κοινό, τους εργαζομένους, τους καταναλωτές, τους προμηθευτές, τους κρατικούς φορείς, τις Αρχές, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και την κοινωνία. Ακολουθούν μια σειρά βέλτιστων πρακτικών που έχουν μελετήσει και προβλέψει εβδομάδες πριν την καραντίνα και, φυσικά, επικαιροποιούν τη στάση τους, αφού πρώτα συμβουλεύονται διαρκώς τους ειδικούς και τους εμπειρογνώμονες, με βάση τα νεότερα δεδομένα που προκύπτουν από όλο τον κόσμο.

Πώς θα είναι η επόμενη ημέρα και τι είδους «τραύματα» εκτιμάτε ότι θα έχει αφήσει το lockdown, τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και στους ίδιους τους εργαζόμενους;

Ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Μπαίνουμε σε αχαρτογράφητα ύδατα για ακόμη μία φορά και η εξέλιξη των πραγμάτων δεν είναι εύκολα προβλέψιμη. Κι αυτό είναι εύλογο. Το άγνωστο δεν επιδέχεται ασφαλείς προβλέψεις. Απαιτεί επαγρύπνηση και συνεχή μελέτη. Αναμφίβολα, όμως, το lockdown θα προκαλέσει αντίκτυπο τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και στους εργαζόμενους. Οι επιχειρήσεις από αυτή την κρίση δεν θα βγουν αλώβητες. Θα υποστούν τις συνέπειες της ύφεσης της αγοράς τους και της μείωσης των εσόδων τους. Αναπόφευκτα αυτό θα έχει αντίκτυπο σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Τους εργαζόμενους, τους μετόχους, τη διοίκηση, τους καταναλωτές, τους συνεργάτες.

Σε πρώτο χρόνο, η ηγεσία καλείται να επιδείξει αντοχή. Θα πρέπει να διατηρήσει τις δυνάμεις και την ενσυναίσθησή της τόσο σε πνευματικό, όσο και ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο για τουλάχιστον μερικούς διαδοχικούς «μαραθωνίους διοίκησης» σε κακοτράχαλους δρόμους και μονοπάτια. Και, επιπλέον, να επιδείξει εξαιρετικά γρήγορη προσαρμοστικότητα στις νέες καταστάσεις.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να υιοθετήσει σε μια τέτοια κρίσης, αυτός που ηγείται;

Ο παντοδύναμος και περήφανος ηγέτης, «το λιοντάρι», θα πρέπει σήμερα να εξελιχθεί σε «χαμαιλέοντα» με άμεση προσαρμοστικότητα στις μεταβαλλόμενες εξελίξεις της νέας πραγματικότητας. Χωρίς αυτοπροβολή, υπερβολές και επικοινωνιακά τρικ. Μόνο έτσι θα μπορεί να δρα αποτελεσματικά και να κρατά την ενότητα και την προσωπική ισορροπία των ανθρώπων του οργανισμού του.  Ο καλός ηγέτης του σήμερα οφείλει να έχει τη δύναμη να διατηρήσει άκαμπτο το ηθικό της ομάδας του, έτσι ώστε το αίσθημα της ατομικής μοναξιάς και της αβεβαιότητας να αμβλύνονται συνεχώς. Η χειραψία των ανθρώπων και η συνεύρεσή στον ίδιο χώρο δεν θα είναι όπως ήταν πριν. Η άνεση της παρουσίας τρίτων θα αντικατασταθεί από την ευελιξία της απουσίας τους. Μέχρι πρότινος ρωτούσαμε αν υπάρχει λόγος να επικοινωνήσουμε online αντί της προσωπικής επαφής. Στο εξής θα ρωτάμε για ποιο λόγο θα πρέπει να υπάρχει προσωπική επαφή. Και μάλιστα θα χρειαστεί να υπενθυμίζουμε και να πείθουμε ότι πραγματικά υπάρχει αυτή η ανάγκη. Ότι η προσωπική επαφή είναι απαραίτητη και σε κάποιες περιπτώσεις αναντικατάστατη.

Σε δεύτερο στάδιο, η προσαρμοστικότητα οφείλει να περάσει στον καθημερινό τρόπο λειτουργίας της επόμενης μέρας. Η καθολική διείσδυση των τεχνολογικών μεθόδων εργασίας, των νέων λιτών μοντέλων διοίκησης και της νέας διαφανούς εταιρικής διακυβέρνησης θα έρθει ταχύτερα από ό,τι υπολογίζαμε προ της πανδημίας. Η επαυξημένη πραγματικότητα, οι καινοτόμες τεχνολογίες και οι αλλαγές που ήδη επιφέρουν και η ανάδειξη νέων δυνατοτήτων είναι χαρακτηριστικά που ήρθαν για να μείνουν.

Ποια είναι τα μηνύματα που λαμβάνετε από την Weber Shandwick Κίνας, μιας και ήταν η πρώτη που βίωσε την εμπειρία της κρίσης του κορωνοϊού από την αρχή της εξάπλωσης του;

Πράγματι, το παράδειγμα της Κίνας έδωσε το έναυσμα, αλλά πλέον το παγκόσμιο δίκτυο της Weber Shandwick μελετά και ακολούθως προτείνει καλές πρακτικές σε εταιρικό και προσωπικό επίπεδο.

Σε ό,τι αφορά στην περίοδο που διανύουμε τώρα στην Ευρώπη -το επίκεντρο της κρίσης σε επίπεδο υγείας- οι επιχειρήσεις οφείλουν να συνεχίσουν να εστιάζουν κυρίως στην ευημερία των εργαζομένων τους και να συμβάλλουν στη δημόσια ασφάλεια. Να παραμένουν πιστές στις αξίες τους και να δρουν με υπευθυνότητα ακόμα και πέρα από τα εταιρικά τους όρια. Να συνεισφέρουν στις Αρχές με κάθε δυνατό τρόπο. Από την άλλη πλευρά, καλούνται να αξιολογούν τις ομάδες διαχείρισης κρίσεων, να προβλέπουν διαφορετικά σενάρια για να διασφαλίσουν ζωτικές επιχειρηματικές λειτουργίες και να επικοινωνούν συντονισμένα, με μία φωνή.

Επιπροσθέτως, έχει γίνει επιτακτική ανάγκη ήδη από την αρχή της εμφάνισης της πανδημίας, οι εταιρείες να επανεξετάσουν την επικοινωνιακή τους στρατηγική επί τη βάσει των νέων αναγκών. Οι τρόποι προσέγγισης οφείλουν να αλλάξουν. Οι επιχειρήσεις πρέπει να βρουν πιο πρόσφορους και ουσιαστικούς τρόπους να επικοινωνούν μέσω emails με τους πελάτες τους και γενικά με το καταναλωτικό κοινό, να τους ενημερώνουν σχετικά με τυχόν αλλαγές πολιτικών τους ή των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Περαιτέρω, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επικοινωνούν την ανθρωποκεντρική τους στάση σχετικά με το προσωπικό τους, ήτοι ότι φροντίζουν να εξεύρουν και να εφαρμόσουν νέους κατάλληλους τρόπους οργάνωσης της εργασίας αλλά και να μεριμνούν για τους πελάτες τους π.χ. με τη διενέργεια προσφορών κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση, τα τυποποιημένα email προώθησης που δίνουν την αίσθηση ότι δεν συμβαίνει τίποτα πρέπει να αποφεύγονται διότι προκαλούν την οργή του κοινού.

Ευελιξία θα πρέπει να δείξουν οι εταιρείες και ως προς το θέμα του media spend τους. Όλα τα brands και οι οργανισμοί πρέπει να επανεκτιμήσουν τα paid media placements και να αποσύρουν όποια υπάρχει ενδεχόμενο να δημιουργήσουν κίνδυνο για τη φήμη της εταιρείας. Είναι σχεδόν αδύνατο να αποφευχθεί το placement δίπλα σε περιεχόμενο που αφορά στον COVID-19 αυτή τη στιγμή, πράγμα που σημαίνει ότι οι εταιρείες θα πρέπει να είναι πιο αυστηρές με τα δημιουργικά μηνύματα και τις εικόνες. Ίσως να χρειαστεί να αλλάξουν και τα μηνύματα στις διαφημιστικές καμπάνιες τους.

Υποστηρίζετε πως οι εταιρείες πρέπει να παραμένουν πιστές στις αξίες τους και να δρουν με υπευθυνότητα ακόμα και πέρα από τα εταιρικά τους όρια. Ωστόσο, είδαμε πολλές επιχειρήσεις να προβαίνουν σε απολύσεις, με την αιτιολογία ότι  δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Ποια είναι η δική σας αίσθηση; Γιατί επιβάλλεται τώρα μεγαλύτερη ενότητα;

Ας ξεχωρίσουμε τις τρεις έννοιες: Την υπευθυνότητα πέρα από τα εταιρικά όρια, την πίστη στις αξίες και την απαραίτητη προστασία των εργαζομένων. Κι ας ξεκινήσουμε από τους εργαζόμενους. Τουλάχιστον οι σοβαρές εταιρείες, με κύρος στην αγορά και με οικονομική ευρωστία, θα πρέπει να διασφαλίσουν τις θέσεις εργασίας στην περίοδο της κρίσης. Αυτό εννοούμε όταν μιλάμε επί της ουσίας για Εταιρική Υπευθυνότητα και οι εργαζόμενοι αποτελούν πια το βασικό πυλώνα της. Το σημερινό δυναμικό μιας επιχείρησης είναι ο πιο πολύτιμος πόρος που έχει για να προχωρήσει μπροστά. Σε αυτόν θα στηριχθεί για να πορευθεί στο παρόν και να επενδύσει στο μέλλον.

Σε ό,τι αφορά στις αξίες κάθε εταιρείας, ειδικά κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την κρίση, αυτές αποτελούν το βασικό οδηγό για το μέλλον της. Η επόμενη φάση της δραστηριοποίησης κάθε οργανισμού αντανακλά τις αξίες του. Είναι ο καθρέπτης του.

Τέλος, η υπευθυνότητα είναι η βασική συνθήκη που θα αποτελέσει κριτήριο για το αν ένας οργανισμός θα υφίσταται την επόμενη μέρα. Η υπευθυνότητα σε επίπεδο εταιρικό αλλά ακόμα και σε επίπεδο μάρκας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο ώστε να συνεχίσεις να υπάρχεις και να αποτελείς επιλογή για συνεργάτες, προμηθευτές, εργαζόμενους και φυσικά καταναλωτές. Υπευθυνότητα απέναντι στο άτομο, την ομάδα, στους συνεργάτες, στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, απέναντι στην ιατρική και επιστημονική κοινότητα, απέναντι στις οδηγίες της όποιας Κυβέρνησης, απέναντι στα σώματα ασφάλειας και στις Αρχές.

Είναι ικανή η τεχνολογία να διατηρήσει, ως ένα βαθμό, την κανονικότητα στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων;

Προφανώς ναι, αλλά η μετάβαση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο σημερινός τρόπος λειτουργίας που παρατηρούμε σε πολλές επιχειρήσεις προϋπήρχε και προ της κρίσης. Απλώς τώρα αναδείχθηκε και κατέστη περισσότερο εμφανής ως ένα βαθμό. Η τηλε-εργασία, η εκπαίδευση από απόσταση, η αξιοποίηση ηλεκτρονικών πλατφόρμων για καθημερινές δράσεις μας ήρθαν αιφνιδίως στο προσκήνιο. Και μπορεί να επηρέασαν την συναισθηματική ασφάλεια που εμπνέει ο χώρος του γραφείου μας σε μία επιχείρηση για παράδειγμα αλλά οι αλλαγές αυτές ήρθαν για να μείνουν. Το καλύτερο, λοιπόν, που έχουμε να κάνουμε είναι να προσαρμοστούμε άμεσα, χωρίς αγκυλώσεις και με ένα εξελιγμένο νομικό πλαίσιο λειτουργίας όπου χρειάζεται. Δεν πρέπει να μείνει κανείς πίσω.

Ωστόσο, τα θέματα διείσδυσης της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής, των ανοικτών δεδομένων, αλλά και της φαρμακευτικής καινοτομίας, της προσωποποιημένης θεραπείας δεν προέκυψαν από την κρίση. Η κρίση του κορωνοϊού απλώς επέσπευσε το μέλλον. Και μέσα στις δραματικές στιγμές που ζει ο κόσμος ολόκληρος και σεβόμενοι πλήρως την θλίψη που υπάρχει, αυτό οφείλουμε να το δούμε ως ευκαιρία. Και να προσαρμοστούμε σε αυτή.

Δεδομένου ότι διαθέτετε ένα παγκόσμιο δίκτυο επικοινωνίας που παρέχει λύσεις next-generation σε brands, επιχειρήσεις και οργανισμούς σε μεγάλες αγορές ανά τον κόσμο, ποιο είναι το feedback που παίρνετε αυτή τη στιγμή από την επιχειρηματική κοινότητα; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος τους φόβος;

Βραχυπρόθεσμα, η ανησυχία αφορά στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η οποία ελπίζουμε ότι θα έρθει σύντομα, ακριβώς λόγω της σύγχρονης τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και της πρόσβασης σε ανοικτά δεδομένα. Γι’ αυτό και απαιτείται η αμέριστη υποστήριξη των δράσεων και των ερευνητικών πρωτοβουλιών του ιατρικού, του νοσοκομειακού και φαρμακευτικού κόσμου.

Ο μεσοπρόθεσμος φόβος σχετίζεται με το νέο απροσδιόριστο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο θα κληθούν να δραστηριοποιηθούν οι οργανισμοί. Γι’ αυτό και οφείλουν να ενταχθούν σε όσα περισσότερα δημοσιονομικά εργαλεία είναι εφικτό. Οι κυβερνήσεις, αλλά και κεντρικά η Ε.Ε., έχουν ήδη προχωρήσει στην ενεργοποίηση τέτοιων εργαλείων και στη λήψη έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της διάδοσης του ιού. Και θα ακολουθήσουν και νέα δραστικότερα.

Ο βασικός όμως φόβος σχετίζεται με τον γριφώδη σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα. Ορισμένες ηγεσίες οργανισμών έχουν αρχίσει να σκιαγραφούν το πλαίσιο αυτό. Προσαρμόζονται λίγο πιο γρήγορα. Κι όσες δεν το πράττουν σήμερα, αργά ή γρήγορα – θα κληθούν να επιλέξουν τους ειδικούς συνεργάτες που έχουν την ικανότητα, γνώση και εμπειρία να το πράξουν.

Οφείλω, μάλιστα, να επισημάνω ότι η επόμενη μέρα έχει ορισμένα εξαιρετικά θετικά χαρακτηριστικά. Η εξειδίκευση και η εμπιστοσύνη προς τους ειδικούς θα επικρατήσουν τελικά. Ο «Τσιόδρας του 2020» άνοιξε το δρόμο για τους «Τσιόδρες» της επόμενης δεκαετίας. Και ταυτόχρονα η αποτελεσματική διαχείριση της σημερινής κρίσης -αλλά και αυτών που θα έρθουν- από έμπειρα στελέχη που θα ανταποκρίνονται στις αυξημένες ανάγκες των καιρών  διατηρώντας πάντα τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Επιπλέον, η εμπιστοσύνη στη γνώση θα περιορίσει τις ψευδείς ειδήσεις. Φυσικά και δε θα εκλείψουν τα fake news. Αλλά οι εμπνευστές τους και κυρίως εκείνοι που δε λειτουργούν με γνώμονα το αυτονόητο γενικότερο κοινωνικό καλό θα μπουν στο περιθώριο, σίγουρα περισσότερο από ό,τι σήμερα.

Κυβερνήσεις και ηγεσία που δρουν έγκαιρα, υπεύθυνα  και προληπτικά με βάση τις συμβουλές των ειδικών θα κερδίζουν έδαφος. Απλώς ελπίζω και εύχομαι αυτή η μετάβαση να συμβεί αρμονικά και χωρίς τεράστιες απώλειες σε ζωές. Όχι μόνο για τους προφανείς ανθρωπιστικούς λόγους. Αλλά επίσης, γιατί στις κοινωνίες που επλήγησαν περισσότερο, αρχικά κυριαρχεί το «θυμικό», το «γιατί». Κι αυτό θα αποτελέσει το βασικότερο εμπόδιο για να περάσουμε ομαλά στην εποχή μετά την κρίση.