Δημόσιες συμβάσεις στην Ελλάδα: Στα 2,27 δισ. ευρώ οι απευθείας αναθέσεις – Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ
Στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημόσιες συμβάσεις στην Ελλάδα αναφέρεται την Παρασκευή ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, σε μακροσκελή έκθεση του.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η Ελλάδα συνεχίζει να υποαποδίδει στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων σε σύγκριση με τις χώρες της ΕΕ.
Συνολικά, η Ελλάδα έλαβε μη ικανοποιητική βαθμολογία σε 7 από τους 12 δείκτες του Πίνακα Αποτελεσμάτων της Ενιαίας Αγοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το 2022, το 85% των διαδικασιών δημόσιων συμβάσεων απονεμήθηκαν με βάση τη χαμηλότερη προσφερόμενη τιμή και η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια λήψης απόφασης ανάθεσης στην ΕΕ.
Επιπλέον, ο αριθμός των διαδικασιών με έναν μόνο προσφέροντα (single-bid procedure) έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια (στο 48% των συμβάσεων που ανατέθηκαν το 2022, έναντι 40% το 2021).
Το 2022, το 77,1% των δημόσιων συμβάσεων (177.192 από 229.821) έγινε με άμεσες διαδικασίες όπως:
- απευθείας ανάθεση (άρθρα 118/328),
- σύντομη διαδικασία διαγωνισμού (άρθρα 117/327),
- διαδικασία του άρθρου 128 του Ν. 4412/2016.
Αυτές οι συμβάσεις αντιστοιχούν στο 18,87% της συνολικής δαπάνης δημόσιων συμβάσεων για το 2022, δηλαδή περίπου 2,27 δισ. ευρώ
Διαδικασίες χωρίς διαφάνεια
Η χρήση διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση αφορά:
- 8.895 συμβάσεις (3,87% του συνόλου),
- με αξία 745 εκατ. ευρώ (6,19% του συνολικού όγκου)
Ευρήματα από το Ελεγκτικό Συνέδριο
Έλεγχος το 2022 σε 64 δημόσιους φορείς και 5.073 συμβάσεις αποκάλυψε:
- Έλλειψη σαφούς προσδιορισμού αντικειμένου,
- Ανυπαρξία τεκμηριωμένης εκτίμησης δαπάνης,
- Απουσία διαφάνειας στην επιλογή αναδόχου και στον καθορισμό τιμής,
- Μη ύπαρξη διαπραγμάτευσης τιμής
Στα συμπεράσματα της έρευνας, αναφέρεται πως αντιπροσωπεύοντας περίπου το 12% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν κρίσιμο πυλώνα για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών. Είναι επίσης η κυβερνητική δραστηριότητα που είναι πιο ευάλωτη στη σπατάλη, την κακοδιαχείριση και τη διαφθορά.
Η Ελλάδα έχει θεσπίσει διάφορα μέτρα για τη βελτίωση της λειτουργίας του συστήματος δημόσιων συμβάσεων και την αντιμετώπιση των προκλήσεων και των κινδύνων, μεταξύ άλλων μέσω της ελληνικής εθνικής στρατηγικής για τις δημόσιες συμβάσεις 2016-2020 και του εθνικού σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς για την περίοδο 2018-2021.
Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνεται η έκδοση του νόμου 5013/2023, ο οποίος θεσπίζει την πρότυπη πολιτική και το πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων. Αυτό το ολοκληρωμένο πλαίσιο επιτρέπει στους δημόσιους φορείς να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τους κινδύνους που επηρεάζουν την υλοποίηση των στρατηγικών και επιχειρησιακών τους στόχων, καθώς και την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους.
Η εφαρμογή της τυποποιημένης πολιτικής και του πλαισίου διαχείρισης κινδύνων στις δημόσιες συμβάσεις θα συμβάλει στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ελληνικό σύστημα δημοσίων συμβάσεων, όπως η αναποτελεσματικότητα, η διαφθορά, η έλλειψη ανταγωνισμού, κατάλληλου σχεδιασμού και προϋπολογισμού, ανάλυσης της αγοράς και γνώσης της αγοράς, τα κενά επαγγελματισμού και η υπερβολική χρήση μη ανταγωνιστικών διαδικασιών.
Όσον αφορά τη διακυβέρνηση, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ) έχει αναλάβει, μέσω του νόμου 5013/2023, να καθορίσει την τυποποιημένη πολιτική και το πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων και να ηγηθεί της εφαρμογής της στις δημόσιες συμβάσεις.
Ωστόσο, άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην εφαρμογή του πλαισίου στις δημόσιες συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ), της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου (ΓΓΕ), των αναθετουσών αρχών, των οικονομικών φορέων, του Ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου, άλλων εποπτικών φορέων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και φορέων ανάπτυξης ικανοτήτων και κατάρτισης.
Ο νόμος 5013/2023 αναθέτει στους φορείς να αναπτύξουν πολιτική διαχείρισης κινδύνων, η οποία θα τους καθοδηγεί στις αποφάσεις και τις δράσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των κινδύνων στους οποίους εκτίθενται. Κατά τον τρόπο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να:
- Να χαρτογραφηθούν οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες που σχετίζονται με τις δημόσιες συμβάσεις για την ανάπτυξη και την εφαρμογή του πλαισίου διαχείρισης κινδύνων σε επίπεδο οντότητας.
- Να παρέχονται οδηγίες στην πολιτική σχετικά με i) τον τρόπο με τον οποίο οι οκτώ κατηγορίες κινδύνων που ορίζονται στο πλαίσιο (διαφθορά και απάτη, επιχειρησιακοί, στρατηγικοί, πληροφορίες και τεχνολογία, υγεία και ασφάλεια, φορολογικοί, νομικοί/ρυθμιστικοί/συμμόρφωση, φυσικές ή μη φυσικές καταστροφές) μπορούν να κατανοηθούν από την άποψη των δημόσιων συμβάσεων- και ii) τον τρόπο με τον οποίο ορίζονται άλλα στοιχεία, όπως ο αντίκτυπος του κινδύνου, στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων.
