Ενεργειακή μετάβαση στα λιμάνια: «Καμπανάκι» για την ανεπαρκή πρόοδο των υποδομών OPS στην Ευρώπη
Η μετάβαση σε μια καθαρότερη ναυτιλία περνά μέσα από την ηλεκτροδότηση των ελλιμενισμένων πλοίων, όμως τα ευρωπαϊκά λιμάνια υπολείπονται σημαντικά των απαιτήσεων.
Σύμφωνα με μελέτη της περιβαλλοντικής οργάνωσης Transport & Environment (T&E) και του νορβηγικού νηογνώμονα DNV, λιγότερο από το 20% των απαιτούμενων σημείων ηλεκτροδότησης από ξηρά (OPS) έχει εγκατασταθεί ή συμβασιοποιηθεί, με τα κρουαζιερόπλοια να προκαλούν δυσανάλογες εκπομπές κοντά σε αστικά κέντρα.
Η επιτάχυνση των υποδομών και η ενίσχυση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης κρίνονται αναγκαίες για την επίτευξη των στόχων έως το 2030.
Τέσσερις προτάσεις
Στην προσπάθεια επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης στα ευρωπαϊκά λιμάνια, οι οργανισμοί T&E και DNV κατέθεσαν τέσσερις προτάσεις για την ενίσχυση της χερσαίας παροχής ηλεκτρικής ενέργειας (OPS) στα ελλιμενισμένα πλοία:
- Επίσπευση της εφαρμογής υποδομών OPS για κρουαζιερόπλοια έως το 2028, αντί του ισχύοντος ορίζοντα του 2030, λόγω των υψηλών εκπομπών και της τεχνικής ετοιμότητας.
- Ενσωμάτωση της παράκτιας ηλεκτροδότησης στο ευρωπαϊκό πλαίσιο RED III για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με μηχανισμούς πιστωτικής ενίσχυσης για βιωσιμότητα επενδύσεων.
- Χρηματοδοτική πρόβλεψη στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της Ε.Ε., με συνέχιση της στήριξης μέσω του μηχανισμού AFIF για υποδομές εναλλακτικών καυσίμων και OPS.
- Επέκταση της υποχρεωτικής εφαρμογής OPS σε ευρύτερο φάσμα πλοίων, συμπεριλαμβανομένων μικρότερων μονάδων, στο πλαίσιο μελλοντικών αναθεωρήσεων των κανονισμών AFIR και FuelEU Maritime.
Τι επισημαίνει η μελέτη
Η μελέτη καταγράφει ότι μόλις ένα στα πέντε απαιτούμενα σημεία ηλεκτρικής σύνδεσης από ξηρά έχει εγκατασταθεί ή συμβασιοποιηθεί στα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια, με τις εκπομπές —ιδίως από κρουαζιερόπλοια— να επιβαρύνουν σοβαρά την ατμόσφαιρα και τη δημόσια υγεία.
Από τα 31 λιμάνια που συμμετείχαν στην έρευνα, μόλις τέσσερα έχουν ολοκληρώσει ή έχουν συμφωνήσει πάνω από τις μισές απαιτούμενες συνδέσεις.
Τα κρουαζιερόπλοια αναδεικνύονται ως η πιο ρυπογόνα κατηγορία, με εκπομπές έξι φορές υψηλότερες από τα πλοία μεταφοράς κοντέινερ όταν είναι ελλιμενισμένα, ενώ παραμένουν κοντά σε αστικά κέντρα και ακολουθούν προβλέψιμα δρομολόγια — χαρακτηριστικά που τα καθιστούν ιδανικούς υποψηφίους για την άμεση εφαρμογή OPS.
Το 6,4% των συνολικών ναυτιλιακών εκπομπών στην Ευρώπη προέρχεται από ελλιμενισμένα πλοία, με 8,3 εκατ. τόνους CO₂ μόνο το 2023. Η συμβολή της ναυτιλίας στο συνολικό αποτύπωμα των μεταφορών φτάνει το 12,7%, ποσοστό που ενδέχεται να αγγίξει το 33% έως το 2050 χωρίς ουσιαστικές παρεμβάσεις.
Εκτός από CO₂, τα πλοία εκπέμπουν SOx, NOx και λεπτά σωματίδια (PM), ρύπους συνδεδεμένους με καρδιοαναπνευστικά νοσήματα. Χαρακτηριστικά, το 2022 ο στόλος των ευρωπαϊκών κρουαζιερόπλοιων παρήγαγε περισσότερα SOx απ’ ό,τι 1 δισ. αυτοκίνητα.
Η εφαρμογή OPS επιτρέπει στα πλοία να απενεργοποιούν τους βοηθητικούς κινητήρες και να αντλούν καθαρή ενέργεια από το δίκτυο, συμβάλλοντας στην απανθρακοποίηση των λιμένων. Ωστόσο, η έλλειψη ρυθμίσεων για μικρότερα σκάφη αφήνει κενά στη στρατηγική.
Η T&E υπογραμμίζει ότι τα λιμάνια έχουν στρατηγικό ρόλο στην επίτευξη μιας καθαρής, ανθεκτικής και βιώσιμης ναυτιλίας.
Συμμόρφωση και επενδύσεις
Ορισμένα λιμάνια βρίσκονται σε καλό δρόμο για να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς της Ε.Ε. για την παροχή ενέργειας στην ξηρά, όμως τα περισσότερα χρειάζονται σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές για πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, κρουαζιερόπλοια και επιβατηγά.
Τρεις από τους 31 λιμένες (Γάνδη, Ρουέν και Τερνέουζεν) δεν εμπίπτουν στην εντολή του AFIR, ενώ επτά λιμάνια έχουν εγκαταστήσει ή συμβασιοποιήσει τουλάχιστον ένα από τα τρία κύρια τμήματα πλοίων, αλλά όχι όλα. Οι υπόλοιποι 21 λιμένες δεν διαθέτουν επαρκή σημεία σύνδεσης για κανένα τμήμα.
Συνολικά, έχουν εγκατασταθεί 82 από τις 270 απαιτούμενες συνδέσεις υψηλής τάσης (30,4%) και μόλις 7 από τις 175 συνδέσεις χαμηλής τάσης (4%). Οι λιμένες καλούνται να ισορροπήσουν μεταξύ σημείων χαμηλής και υψηλής τάσης, ώστε να καλύπτονται και πλοία με χαμηλότερες απαιτήσεις ισχύος.
Η αξιολόγηση καλύπτει μόνο τα τρία ρυθμιζόμενα τμήματα πλοίων, αν και αρκετοί λιμένες έχουν σχέδια και για άλλους τύπους πλοίων. Τα στοιχεία συλλέχθηκαν Μάρτιο–Απρίλιο 2024, συνεπώς μπορεί να έχουν υπάρξει εξελίξεις από τότε.
Με ορίζοντα το 2030
Το 2030 θα καταστεί υποχρεωτική η χρήση OPS για πλοία άνω των 5.000 GT στα λιμάνια του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών. Ωστόσο, η πρόοδος κρίνεται ανεπαρκής και η ενίσχυση των επενδύσεων είναι επιτακτική, ώστε τα ευρωπαϊκά λιμάνια να μη μείνουν πίσω στη μάχη για μια καθαρότερη ναυτιλία και ένα βιώσιμο περιβάλλον.
