H Ευρώπη στα «κόκκινα»: Γιατί το ΔΝΤ προειδοποιεί για εκτροχιασμό χρέους έως το 2040
- Το ΔΝΤ βλέπει διπλασιασμό του δημόσιου χρέους της μέσης ευρωπαϊκής χώρας έως το 2040, αν δεν αλλάξει πολιτική.
- Νέες προτεραιότητες (άμυνα/ενέργεια), γήρανση και ακριβότερη εξυπηρέτηση χρέους αυξάνουν δαπάνες κατά 4,5–5,5 π.μ. ΑΕΠ.
- Χωρίς πακέτο μεταρρυθμίσεων + εξυγίανσης, η ανάπτυξη «ροκανίζεται» έως και 0,5 π.μ. ετησίως.
Η Ευρώπη εισέρχεται σε περίοδο σύνθετων δημοσιονομικών πιέσεων. Σύμφωνα με νέα ανάλυση του ΔΝΤ, οι κυβερνήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με τριπλή πρόκληση: α) αυξημένες δαπάνες για άμυνα και ενεργειακή ασφάλεια, β) γήρανση πληθυσμού που φουσκώνει το κόστος υγείας και συντάξεων, γ) υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του ήδη διογκωμένου δημόσιου χρέους. Το αποτέλεσμα είναι μια τροχιά δαπανών που, χωρίς αλλαγή πορείας, οδηγεί σε μη βιώσιμη αύξηση του χρέους.
Το Ταμείο εκτιμά ότι οι νέες δημοσιονομικές ανάγκες θα αυξήσουν τις δαπάνες κατά περίπου 4,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2040 στις ανεπτυγμένες οικονομίες της ΕΕ και κατά 5,5 π.μ. στις χώρες της Κεντρικής–Ανατολικής–Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Παράλληλα, η άνοδος των αποδόσεων κάνει ακριβότερο τον δανεισμό, περιορίζοντας τον χώρο για παραγωγικές επενδύσεις.
Χωρίς παρέμβαση, το δημόσιο χρέος της «μέσης» ευρωπαϊκής χώρας μπορεί να διπλασιαστεί και να αγγίξει το 130% του ΑΕΠ έως το 2040, ενώ με την επίδραση χαμηλότερης ανάπτυξης και υψηλότερων επιτοκίων η πορεία μπορεί να είναι ακόμη πιο απότομη (ως και ~150% του ΑΕΠ). Ο μηχανισμός είναι φαύλος: κάθε +10 π.μ. χρέους πάνω από το 75% ΑΕΠ μειώνει κατά 0,05–0,2 π.μ. τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης, με τις απώλειες να συσσωρεύονται και να υπονομεύουν το επίπεδο διαβίωσης.
Το ΔΝΤ προτείνει «πακέτα πολιτικής» με τρεις πυλώνες:
-
Μεταρρυθμίσεις υπέρ της ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας: αγορές προϊόντων/εργασίας, διακυβέρνηση, εμβάθυνση της Ενιαίας Αγοράς (ένωση κεφαλαιαγορών, κινητικότητα εργασίας, ενοποίηση ενεργειακής αγοράς), ανασχεδιασμός συνταξιοδοτικού για δημογραφική ισορροπία και μεγαλύτερη κεντρικοποίηση ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών (άμυνα, καινοτομία, ενέργεια).
-
Μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική εξυγίανση: ισορροπία εσόδων–δαπανών με προτεραιοποίηση αποδοτικών δαπανών, ενίσχυση διοίκησης εσόδων και φιλική προς την ανάπτυξη φορολογική πολιτική. Ενδεικτικά, απαιτείται σωρευτική βελτίωση ~3,5% του ΑΕΠ σε πενταετία (περίπου 0,75% ετησίως) σε τρία τέταρτα των χωρών.
-
Επανεξέταση του ρόλου του κράτους (όπου χρειάζεται): για χώρες υψηλού χρέους, οι κλασικές πολιτικές ίσως δεν επαρκούν. Η συζήτηση αγγίζει την έκταση των δημόσιων υπηρεσιών και το κοινωνικό συμβόλαιο, με διακριτό «πυρήνα» βασικών υπηρεσιών και πιθανή μεγαλύτερη ιδιωτική συμμετοχή σε premium παροχές.
Ως σημείο αναφοράς βιωσιμότητας, το Ταμείο υποδεικνύει μεσο–μακροπρόθεσμο στόχο χρέους περίπου 90% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο (ανώτερος από το θεσμικό 60% του Συμφώνου Σταθερότητας). Η επιλογή αντικατοπτρίζει βαθύτερες αγορές, ευρύτερες φορολογικές βάσεις και –παρά τις πρόσφατες αυξήσεις– χαμηλότερο δομικό κόστος δανεισμού σε σχέση με τη δεκαετία του ’90.
Το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι καμία μεμονωμένη λύση δεν επαρκεί. Η έγκαιρη δράση μειώνει το κόστος προσαρμογής και τους κινδύνους αποσταθεροποίησης. Ιδίως για υψηλόχρεες οικονομίες, η υπέρβαση των «παραδοσιακών» εργαλείων μπορεί να απαιτήσει δύσκολες αποφάσεις, αλλά χωρίς αυτές ο λογαριασμός θα αυξάνεται – και η αγορά, αργά ή γρήγορα, θα επιβάλει τις δικές της λύσεις.
