Η ευκαιρία της Ευρώπης: Πώς το ευρώ μπορεί να αντικαταστήσει το δολάριο

Αποδυναμώνεται η θέση του δολαρίου ως ασφαλούς καταφυγίου, όπως δείχνει η πρόσφατη υποβάθμιση του αξιόχρεου των ΗΠΑ από τη Moody’s. Η ΕΕ έχει τώρα μια μοναδική ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τις αμφιβολίες των επενδυτών και να προωθήσει το ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα – μια κίνηση που θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη. Ήρθε η ώρα να σπάσει το ταμπού σχετικά με την έκδοση κοινών ευρωομολόγων με την εγγύηση των κρατών-μελών.

Η παρακμή του δολαρίου οφείλεται εν μέρει στις εμπορικές και δημοσιονομικές πολιτικές του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, αλλά υπάρχει και μια διαρθρωτική μεταβολή: οι ξένες τοποθετήσεις σε αμερικανικό χρέος υποχώρησαν από το 50% του συνόλου του χρέους το 2014 σε μόλις ένα τρίτο μέχρι το 2024. 

Αντιθέτως, αυξάνεται το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών για ευρωπαϊκά ομόλογα, ιδίως τα γερμανικά Bunds: κατά τα έτη 2023 και 2024, οι ξένοι επενδυτές αύξησαν τις θέσεις τους κατά περίπου €160 δισ., ποσό που αντιστοιχεί στο 8% των εν κυκλοφορία Bunds.

Η ΕΕ πρέπει να επιταχύνει αυτή την τάση για δύο λόγους. Πρώτον, η αυξημένη ζήτηση για ευρώ συνεπάγεται χαμηλότερο κόστος δανεισμού για τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες της ΕΕ. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών έχει διαπιστώσει ότι αγορές αμερικανικών ομολόγων ύψους $100 δισ. από το εξωτερικό μειώνουν τα επιτόκια κατά 0,20 ποσοστιαίες μονάδες με βάση συντηρητικές εκτιμήσεις — γεγονός που καταδεικνύει το σημαντικό όφελος από την αύξηση των ξένων τοποθετήσεων.

Δεύτερον, η ανάδειξη του ευρώ ως εναλλακτικού ασφαλούς καταφυγίου ενισχύει τη σταθερότητα σε περιόδους ύφεσης. Σε στιγμές οικονομικής πίεσης, η στροφή των επενδυτών σε ευρώ θα μείωνε το κόστος χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, δίνοντάς τους περισσότερο δημοσιονομικό περιθώριο για να στηρίξουν τις οικονομίες τους. Παράλληλα, οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα έβλεπαν ενίσχυση της αξίας των κρατικών ομολόγων που κατέχουν, σπάζοντας τον φαύλο κύκλο «τραπεζών-κρατών» που τρόμαξε τις αγορές κατά την κρίση της Ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Περισσότερη ανθεκτικότητα στις κρίσεις σημαίνει ότι οι τράπεζες θα μπορούν να συνεχίσουν να στηρίζουν την πραγματική οικονομία αντί να την οδηγούν σε κατάρρευση στις πιο κρίσιμες στιγμές.

Για να αξιοποιήσει αυτή τη μοναδική ευκαιρία, η Ευρώπη πρέπει να δράσει άμεσα. Για να διαδραματίσει ισχυρότερο ρόλο ως ασφαλές καταφύγιο, χρειάζεται αυξημένη διαθεσιμότητα ασφαλών περιουσιακών στοιχείων: κρατικών ομολόγων με υψηλή αξιολόγηση, όσο και κοινών ομολόγων της Ευρωζώνης, εγγυημένων από τα κράτη-μέλη και εκδιδόμενων με σταθερό ρυθμό.

Για ορισμένες κυβερνήσεις —ιδίως εκείνες με χαμηλούς δείκτες χρέους προς ΑΕΠ— τα κοινά ομόλογα της Ευρωζώνης ενέχουν ηθικό κίνδυνο: φοβούνται ότι η εγγύηση του κοινού χρέους θα ενθαρρύνει τις πιο σπάταλες χώρες να συνεχίσουν να δανείζονται χωρίς φραγμούς. Αυτή η κριτική είναι εύλογη — αλλά η πλήρης αντίθεση στα ευρωομόλογα σημαίνει απώλεια μιας πολύ μεγαλύτερης ευκαιρίας που θα ωφελούσε και τις συνετές χώρες.

Ένας τρόπος περιορισμού της ασυδοσίας είναι να τεθούν όροι στην έκδοση ευρωομολόγων. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το εθνικό χρέος, αντί να αυξήσουν το συνολικό απόθεμα. Όπως έχει υποστηρίξει η καθηγήτρια Οικονομικών του London Business School, Hélène Rey: δεν χρειάζεται να διατηρεί κανείς τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα για να έχει αποθεματικό νόμισμα. Αρκεί να υπάρχει επαρκές απόθεμα διαθέσιμου χρέους. Στην Ευρώπη υπάρχει ήδη ένα πλούσιο απόθεμα που τα κοινά ομόλογα θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν. Μια αυστηρότερη τήρηση του κανόνα της ΕΕ για ανώτατο όριο δημοσιονομικού ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ, στο πλαίσιο ενός τέτοιου σχεδίου, θα μείωνε τον ηθικό κίνδυνο.

Ακόμα και με όρους, ορισμένοι ενδιαφερόμενοι σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Γερμανία ίσως ανησυχούν ότι η έκδοση κοινού χρέους με χώρες όπως η Ιταλία ή η Ελλάδα θα αυξήσει το δικό τους κόστος δανεισμού. Ωστόσο, αυτή η άποψη είναι υπερβολικά απαισιόδοξη. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ήδη εκδίδουν χρέος με αξιολόγηση τριπλού Α, ανώτερη από τη μέση αξιολόγηση των εθνικών κυβερνήσεων, η οποία είναι χαμηλού διπλού Α.

Επιπλέον, εάν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις χρηματοδοτούσαν από κοινού ένα μικρό μέρος του χρέους τους —για παράδειγμα το πρώτο 10%— αυτό θα σήμαινε επιμερισμό κινδύνου. Κατά συνέπεια, θα μειωνόταν ο συνολικός κίνδυνος που σχετίζεται με το κρατικό χρέος της Ευρώπης και θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερες αξιολογήσεις για όλες τις εθνικές κυβερνήσεις. Επιπλέον, η αυξημένη ρευστότητα και η τακτική έκδοση ευρωομολόγων θα οδηγούσαν στην ένταξή τους σε δείκτες κρατικών ομολόγων και στην ανάπτυξη αγοράς παραγώγων (futures).

Αυτό μας φέρνει πίσω στο συνολικό κόστος χρηματοδότησης. Ενδεικτικά, η ΕΕ σήμερα πληρώνει ένα ασφάλιστρο 0,15 έως 0,20 ποσοστιαίες μονάδες για να χρηματοδοτείται για 7 έως 10 χρόνια σε σύγκριση με την ολλανδική κυβέρνηση. Η αυξημένη δημοφιλία των κοινών ομολόγων τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης θα μπορούσε εύκολα να ρίξει αυτό το κόστος κάτω από το επίπεδο που πληρώνει σήμερα μια συνετή χώρα όπως η Ολλανδία. Είναι αυτονόητο ότι οι χώρες του Νότου της ΕΕ θα ωφελούνταν περισσότερο — ένα όφελος που θα επηρέαζε θετικά και τις υπόλοιπες χώρες, καθώς η εσωτερική αγορά θα αναπτυσσόταν ταχύτερα.

Το οικονομικό επιχείρημα είναι σαφές: η ΕΕ πρέπει να ξεκινήσει τον σχεδιασμό αποδεκτών πλαισίων για την έκδοση ευρωομολόγων, εφόσον θέλει να αξιοποιήσει την αδυναμία των ΗΠΑ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Business Monitor: Αφιέρωμα στο Ελληνικό, το μεγαλύτερο έργο αστικής ανάπλασης στην Ευρώπη
• Most Powerful Women 2025: Οι πιο Ισχυρές Γυναίκες στις Επιχειρήσεις
• Μόνο στο Business Monitor: Συνέντευξη με τον συγγραφέα των best seller “Good to Great” Jim Collins