Η εκρηκτική άνοδος των φωτοβολταϊκών φέρνει την Ευρώπη στα όρια ενός blackout
Πριν από μια δεκαετία, όταν τέθηκε σε λειτουργία το ευρωπαϊκό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για το δίκτυο ηλεκτρισμού, οι οθόνες των κέντρων ελέγχου έδειχναν κυρίως πράσινο: ασφαλές και σταθερό.
Σήμερα, όμως, οι ίδιες οθόνες ανάβουν όλο και συχνότερα πορτοκαλί, κόκκινο ή και μαύρο – χρώματα που υποδηλώνουν υπερφόρτωση ή και γενικευμένο blackout.
Η εκρηκτική επιτυχία της ηλιακής ενέργειας, με περίπου τέσσερα πάνελ να εγκαθίστανται κάθε δευτερόλεπτο στην Ευρώπη, συγκρούεται με τα φυσικά όρια ενός δικτύου που σχεδιάστηκε πριν οι ανανεώσιμες γίνουν κεντρικός πυλώνας παραγωγής.
«Η ταχύτητα των αλλαγών είναι ακραία», δηλώνει ο Jan Vorrink, πρώην επικεφαλής του κέντρου ελέγχου της ολλανδικής Tennet Holding BV. «Η ισχυρή αύξηση της ηλιακής παραγωγής πιέζει τα όρια του συστήματος.»
Από τη Γερμανία έως την Ισπανία: εκρηκτική ανάπτυξη
Το 2020 η Ευρώπη εγκατέστησε 23 γιγαβάτ ηλιακής ισχύος· φέτος, σύμφωνα με στοιχεία του BloombergNEF, ο αριθμός αναμένεται να ξεπεράσει τα 69,2 GW — πάνω από τετραπλασιασμός μέσα σε μια δεκαετία. Μέχρι το 2030, σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας (IEA), η ηλιακή θα αποτελεί την κορυφαία πράσινη πηγή ενέργειας παγκοσμίως.
Η Ευρώπη επιτάχυνε την πράσινη στροφή για να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο και να τηρήσει τη δέσμευση της COP28 για τριπλασιασμό των ΑΠΕ έως το 2030. Όμως το δίκτυο δεν συμβαδίζει.
Οι συναγερμοί δεν σταματούν
Στο παρελθόν, τα κέντρα ελέγχου ήταν ήσυχα. Σήμερα, οι συναγερμοί ηχούν συνεχώς, καθώς η τάση υπερβαίνει τα όρια ασφαλείας.
Η Ισπανία βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο: η Red Eléctrica ζήτησε έκτακτα μέτρα για να ελέγξει αιφνίδιες αυξήσεις της τάσης, προειδοποιώντας για νέα γενικευμένα blackouts, σαν εκείνο που άφησε 50 εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ρεύμα στην Ιβηρική.
Σύμφωνα με την Entso-e, το 2024 σημειώθηκαν 8.645 περιπτώσεις υπέρβασης τάσης στα ευρωπαϊκά δίκτυα – μια αύξηση 2.000% σε σχέση με το 2015, όταν οι συναγερμοί ήταν μόλις 34.
Η υπέρταση προκαλεί αυτόματες αποσυνδέσεις σταθμών και συσκευών για προστασία, οδηγώντας συχνά σε φαύλο κύκλο που μπορεί να ρίξει ολόκληρο το δίκτυο.
Πυρηνική ενέργεια για «πράσινη ναυτιλία»;
24/10/2025Η αντιστροφή της ισορροπίας
Επί δεκαετίες, το πρόβλημα ήταν η χαμηλή τάση· η ηλιακή ενέργεια άλλαξε τα πάντα.
Η Γερμανία θέσπισε νόμο για να αποτρέπει την υπερπαραγωγή από φωτοβολταϊκά. Η Ιταλία αγοράζει νέο εξοπλισμό για σταθεροποίηση, ενώ η Entso-e ζητά ευρωπαϊκό κανονισμό που θα υποχρεώνει τους παραγωγούς ΑΠΕ να συμβάλλουν ενεργά στη ρύθμιση της τάσης.
Η πλημμύρα φθηνής ενέργειας δημιουργεί και στρεβλώσεις στις τιμές: όλο και συχνότερα, οι χονδρικές τιμές πέφτουν κάτω από το μηδέν, καθώς τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά δεν έχουν κόστος καυσίμου. Το 2019, μόνο το 2% των ωριαίων συμβολαίων στη Γερμανία ήταν αρνητικά· το 2024 έφτασαν το 5,2%.
«Υπάρχει τεράστια επένδυση σε νέα ηλιακή ισχύ, αλλά η ζήτηση μένει στάσιμη», λέει ο Stefan Kapferer, CEO της 50Hertz Transmission. «Αυτό δεν έχει λογική.»
Αναζητώντας λύσεις
Ορισμένες χώρες στρέφονται σε σύγχρονα “synchronous compensators” – τεράστιους ρότορες που περιστρέφονται 1.500 φορές το λεπτό για να σταθεροποιούν την τάση. Άλλες δοκιμάζουν έξυπνους μετατροπείς (inverters) που μπορούν να ρυθμίζουν την ένταση αντί να αποσυνδέονται αυτόματα. Η υιοθέτηση, όμως, απαιτεί νέους κανόνες, επενδύσεις και χρόνο. Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί καθορίζονται σε πενταετείς κύκλους, ενώ η τεχνολογία ΑΠΕ εξελίσσεται σε μηνιαίο ρυθμό.
«Χρειαζόμαστε παραγωγή – παραδοσιακή ή ανανεώσιμη – που να μπορεί να ελέγχει την τάση», τόνισε ο Damian Cortinas, πρόεδρος του Δ.Σ. της Entso-e. «Θα υποστηρίξουμε ξεκάθαρα αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο.»
Στην Ισπανία, η έλλειψη τέτοιου εξοπλισμού συνέβαλε στο πρόσφατο blackout. Αν υπήρχαν συσκευές σταθεροποίησης, η διακοπή θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Η Norwegian Statkraft ήδη λειτουργεί ένα τέτοιο σύστημα στο Λίβερπουλ, κόστους 25 εκατ. λιρών, που χρηματοδοτείται με συμβόλαιο από τον διαχειριστή του βρετανικού δικτύου.
Η επόμενη μέρα
Η ηλιακή παραγωγή αυξήθηκε ραγδαία: στην Ισπανία καλύπτει πλέον 21% της ηλεκτρικής ενέργειας, από λιγότερο του 6% πριν πέντε χρόνια. Η Κίνα φτάνει το 8%, οι ΗΠΑ το 7%, αλλά η ευρωπαϊκή ζήτηση έχει μειωθεί πάνω από 5% σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα λόγω υψηλών τιμών φυσικού αερίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει πλέον στόχο μείωσης εκπομπών κατά 90% έως το 2040, κάτι που θα απαιτήσει ακόμα ταχύτερη επέκταση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας — και ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις σε σταθερότητα δικτύου.
«Πηγαίνουμε προς ένα σύστημα 100% ανανεώσιμο, αλλά πρέπει να προετοιμαστούμε για τους κινδύνους», προειδοποιεί ο Mehdi Ghazavi Dozein του Monash University. «Η Ισπανία δεν θα είναι το τελευταίο blackout που θα δούμε.»
