Η Ελλάδα «κλειδώνει» 240 εκατ. για την έρευνα το 2026
Τις τελευταίες ώρες ο αρμόδιος υπουργός έχει εγκρίνει μια δέσμη προϋπολογισμών που, αθροιστικά, αποτυπώνουν ένα οικοσύστημα άνω των 240 εκατ. ευρώ σε προγραμματισμένες δαπάνες. Συνολικά, τα εγκεκριμένα έσοδα των βασικών ερευνητικών, χρηματοδοτικών, ρυθμιστικών και επιστημονικών φορέων διαμορφώνονται σε περίπου 216 εκατ. ευρώ, ενώ οι δαπάνες προσεγγίζουν τα 243 εκατ. ευρώ. Το αθροιστικό έλλειμμα είναι της τάξης των 27 εκατ. ευρώ.
Στον πυρήνα του συστήματος βρίσκονται τα μεγάλα ερευνητικά κέντρα εφαρμοσμένης έρευνας. Το Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) κινείται με προϋπολογισμό 83,4 εκατ. ευρώ, σχεδόν απόλυτα ισοσκελισμένο, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του ως ώριμου διαχειριστή ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων. Πάνω από το ήμισυ των εσόδων του προέρχεται από ανταγωνιστικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ οι δαπάνες κατανέμονται μεταξύ προσωπικού, συνεργατών και επενδύσεων σε υποδομές.
Αντίθετα, το ερευνητικό κέντρο «Αθηνά» και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) εμφανίζουν προγραμματισμένα ελλείμματα, τα οποία όμως εξηγούνται σχεδόν αποκλειστικά από αυξημένες κεφαλαιουχικές δαπάνες. Το «Αθηνά», με έσοδα 42,4 εκατ. ευρώ και δαπάνες 48,5 εκατ. ευρώ, επενδύει επιθετικά σε ψηφιακές υποδομές και εξοπλισμό, ενώ το ΕΛΚΕΘΕ κατευθύνει σημαντικούς πόρους σε ερευνητικά σκάφη, εργαστήρια και θαλάσσιο εξοπλισμό, ανεβάζοντας τις συνολικές του δαπάνες πάνω από τα 38 εκατ. ευρώ.
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ). Με έσοδα περίπου 29,9 εκατ. ευρώ και δαπάνες που αγγίζουν τα 48,8 εκατ. ευρώ, το ΕΛΙΔΕΚ εμφανίζει το μεγαλύτερο επιμέρους έλλειμμα στο σύστημα. Ωστόσο, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό «λογιστικό», καθώς περισσότερα από 46 εκατ. ευρώ κατευθύνονται απευθείας σε επιχορηγήσεις προς ερευνητές, πανεπιστήμια και ερευνητικές ομάδες, καθιστώντας το ίδρυμα βασικό μοχλό διοχέτευσης δημόσιων και αναπτυξιακών πόρων στην επιστημονική παραγωγή.
Στον αντίποδα βρίσκονται οι μικρότεροι και ρυθμιστικοί φορείς. Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας λειτουργεί με προϋπολογισμό κάτω των 2 εκατ. ευρώ, σχεδόν πλήρως καλυπτόμενο από κρατικές μεταβιβάσεις, με τις δαπάνες προσωπικού να απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των πόρων. Παρόμοια εικόνα εμφανίζει το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, με έσοδα 4,28 εκατ. ευρώ και έλλειμμα 283.000 ευρώ, καθώς και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το οποίο κινείται με ήπιο έλλειμμα 865.000 ευρώ σε σύνολο δαπανών 15,37 εκατ. ευρώ.
Διαφορετικό χρηματοδοτικό μοντέλο υιοθετούν οι φορείς επιστημονικής διάχυσης. Το NOESIS, με έσοδα περίπου 2,3 εκατ. ευρώ, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ίδιους πόρους, εισιτήρια, εκπαιδευτικά προγράμματα και υπηρεσίες, και διατηρεί σχεδόν απόλυτα ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, σε αντίθεση με τα καθαρά ερευνητικά ιδρύματα.
Αθροιστικά, η ανάλυση των προϋπολογισμών δείχνει ότι οι μεγαλύτερες δαπάνες κατευθύνονται στο ανθρώπινο δυναμικό, στις επιχορηγήσεις προς τρίτους και στις επενδύσεις σε πάγια. Οι ευρωπαϊκοί πόροι και τα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων αποτελούν τον κορμό της χρηματοδότησης.
