Η ερώτηση που εκθέτει τους ψεύτες γύρω σου

Καθημερινά έχουμε δεκάδες πράγματα να μας απασχολούν, τα οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε ως κορυφαίοι ζογκλέρ, στους οποίους μας έχουν εξελίξει οι προκλήσεις της σύγχρονης εποχής.

Ε, δεν θα σπαταλάς ενέργεια από αυτήν που δεν έχεις, σε ψεύτες.

Μπορείς να τους εκθέσεις με πολύ απλούς και σύντομους τρόπους.

Δίνουμε τον λόγο στον Chase Hughes, παγκοσμίου φήμης αναλυτής της ανθρώπινης συμπεριφοράς, με 20 χρόνια προϋπηρεσίας στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, ως αναλυτής και ανακριτής.

Έχει αναπτύξει το Πιλοτικό Πρόγραμμα Συμπεριφοράς, το οποίο έχει αναγνωριστεί από ομολόγους του και άλλαξε άρδην τις αντιλήψεις για την επιρροή και την πειθώ στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Έχει δημιουργήσει και συστήματα που σώζουν ζωές, όπως το Pre-Violence Indicators Index, που έχει σχεδιαστεί για να ειδοποιεί τις αρχές επιβολής νόμου για συμπεριφορές πριν από την επίθεση και το CuePrime, πρόγραμμα ανάλυσης συμπεριφοράς ανάκρισης που έφερε επανάσταση στην εκπαίδευση των αρχών επιβολής του νόμου στις ΗΠΑ.

Σε διάφορες συνεντεύξεις του, έχει δώσει την πιο απλή τεχνική που έχει ανακαλύψει και μπορεί να αποκαλύψει έναν ψεύτη.

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΑΚΡΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΣΕ ΦΙΛΟΥΣ

«Οι ανακρίσεις δεν λειτουργούν πια, μέσω της εκμαίευσης στοιχείων» λέει ο μετρ του είδους, πριν αποκαλύψει τι χρησιμοποιούν οι ανακριτές. «Είναι η τεχνική που λέγεται “διαφωνία”. Χωρίς να γινόμαστε κάφροι, λέμε πως κάτι δεν “κολλάει” στα όσα μας έχουν πει.

Στην ανακριτική αίθουσα θα πω “Νίκο, ξέρω ότι είσαι καλός τύπος. Κάνω όμως, αυτήν τη δουλειά πολλά χρόνια και αν είμαι βέβαιος για κάτι είναι πως δεν μου έχεις πει όλη την ιστορία”. Αμέσως βλέπω το άγχος του να αυξάνεται.

Όταν μιλάω σε κάποιον γνωστό μου, λέω “Νίκο, σε συμπαθώ πάρα πολύ ως άνθρωπο και σε ξέρω πάρα πολλά χρόνια. Αν έχω καταλάβει κάτι, είναι πως δεν μου τα λες όλα”. Δεν κατηγορώ, δημιουργώ ασφαλές περιβάλλον και μετά περνάω σε αυτό που αποκαλούμε “μονόλογο”.

Έχει 4 στόχους: την κοινωνικοποίηση (oι άνθρωποι θα καταλάβουν), την εκλογίκευση (όλοι θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό), την ελαχιστοποίηση (δεν έγινε και κάτι) και την προβολή (δεν είναι δικό σου το λάθος).

Στην Τέχνη του Πολέμου του Σουν Τσου περιγράφεται στη φράση “φτιάξε για τον αντίπαλο σου μια χρυσή γέφυρα μέσω της οποίας να μπορεί να υποχωρήσει”».

Αυτή τη χρυσή γέφυρα, θα τη δούμε και στη συνέχεια.

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΠΩΣ ΚΑΠΟΙΟΣ ΣΕ ΕΞΑΠΑΤΑΕΙ

Ο ανακριτής που έχει αναπτύξει δικές του τεχνικές και κριτήρια και έχει γράψει βιβλία που έγιναν best sellers έχει μιλήσει για τις αυθόρμητες κινήσεις των μυών του προσώπου, όσων λένε ψέματα -προσπαθούν να εξαπατήσουν κάποιον.

Κάνεις μια σχετική ερώτηση ψύχραιμα και βλέπεις πως «αυξάνεται ο ρυθμός που ανοιγοκλείνουν τα μάτια (blinking), διαστέλλονται οι κόρες και εκτίθεται το άσπρο του ματιού στο πάνω μέρος του βλεφάρου (γουρλώνουν τα μάτια).

Επίσης, τα χείλη “τραβιούνται” οριζοντίως προς τα πίσω -είναι απόκριση φόβου. Αυτήν την έκφραση του προσώπου μπορείτε να τη δείτε και σε ένα νεογέννητο μωρό, όταν το έχουμε στα χέρια και κάνουμε το “αεροπλάνο”.

Κάτι άλλο που συμβαίνει είναι πως ο μυς που βρίσκεται στο πλάγιο μέρος του λαιμού, βγαίνει μπροστά από την καρωτίδα (τεντώνεται ο λαιμός) σαν να προστατεύσει τις αρτηρίες μας, ενώ υπάρχει και φωνητικός δισταγμός -παύσεις που είναι μεγαλύτερες συγκριτικά με όσες έχουν γίνει πριν την απάντηση σε προηγούμενες ερωτήσεις.

Μπορεί και να εξαφανίζονται ξαφνικά οι αντωνυμίες -ένα ακόμα σημάδι, όταν φυσικά, πρόκειται για άτομο που γενικά τις χρησιμοποιεί».

Για παράδειγμα, μια γυναίκα που ανέκρινε έλεγε τι έκανε μια συγκεκριμένη ημέρα και ώρα, εξηγώντας ότι ήταν με έναν φίλο και “εμείς πήγαμε εκεί και κάναμε αυτό, μετά εγώ πήγα εκεί κλπ”. Όταν τη ρώτησε τι έγινε μια πολύ συγκεκριμένη ώρα, απάντησε “went home, watched a movie κλπ» χωρίς εμείς ή εγώ».

Όλοι αυτοί οι δείκτες παραπλάνησης, μαζί (εξ ου και αναφέρονται ως «Βουνό των Δεικτών») συμβαίνουν σε λιγότερα από 4’’.

Πόσο καλές ερωτήσεις μπορείς να κάνεις;

Αν ο Hughes έμαθε κάτι από τη δουλειά του και την έρευνα του, είναι πως δεν μπορεί να βασίζεται απόλυτα στους συμπεριφορικούς δείκτες (τη γλώσσα του σώματος) «που έβγαλα ο ίδιος, έπειτα από δουλειά χρόνων». Χρειαζόταν και κάτι άλλο: η ικανότητα να εντοπίζει διαφορές γενικά, στη συμπεριφορά.

«”Τρυπώνεις” στο σπίτι ενός γείτονα και ρίχνεις τον κάδο με τα σκουπίδια. Ξέρεις πως αν σε ρωτήσουν, θα αρνηθείς τα πάντα. Εγώ θα ρωτούσα “υπάρχει ο οποιοσδήποτε λόγος να πει κάποιος ότι σε είδε να περπατάς στην περιοχή;”. Δεν θα πω ποτέ ότι τον έχει “πιάσει” μια κάμερα ή ότι κάποιος όντως είπε πως τον είδε.

Αν είσαι αθώος, θα απαντήσεις με ένα απλό “όχι”.

Αν είσαι ένοχος, το άγχος σου θα φτάσει στο πικ της γιατί δεν σου έχω πει ακόμα όλα όσα ξέρω. Ενδεχομένως λοιπόν, να πεις πως “ναι, ήμουν εκεί” ή “όχι δεν ήμουν εκεί”. Την στιγμή που λες όμως, το “όχι”, δεν ξέρεις αν θα γυρίσω ένα από τα αναποδογυρισμένα φύλλα που έχω στο τραπέζι για να σου δείξω το καρέ κάμερας που σε έχει “πιάσει” ή αν θα καλέσω μάρτυρες.

Ο εγκέφαλος σου είναι σε φάση υψηλού άγχους. Αυτό όμως, συμβαίνει μόνο αν είσαι ένοχος.

Ένας αθώος, θα πει απαθής ένα “όχι” και θα τελειώσει εκεί».

Οι διακριτικές διαφορές στη συμπεριφορά

Σε πιο απλές μορφές, δηλαδή στα ψέματα που λέει κάποιος σε μια απλή συζήτηση «που αρχίζω με απλές ερωτήσεις, όπως το “από πού είσαι” και άλλες βασικές πληροφορίες, πριν περάσω στις πιο δύσκολες ερωτήσεις.

Τότε αναζητώ διαφορές στη συμπεριφορά τους, όταν απαντούν. Αν δηλαδή, απαντούν με τον τρόπο που το έκαναν νωρίτερα. Αν τα μάτια κινούνται με τον ίδιο τρόπο, αν κουνούν τα δάχτυλα τους με τον ίδιο τρόπο, αν αναπνέουν με την ίδια ταχύτητα.

Το να αναζητάς διαφορές είναι πιο σημαντικό από το να ξέρεις ποιες συμπεριφορές πρέπει να τσεκάρεις. Έτσι, όταν βλέπω μια σειρά από αλλαγές είμαι σχεδόν βέβαιος πως το άτομο αυτό είναι παραπλανητικό, χωρίς πραγματικά να ξέρω τι βλέπω.

Μετά, περνάμε σε συμπεριφορές σε σχέση με το περιβάλλον. Για παράδειγμα, όταν σταυρώνεις τα χέρια σου ενώ μιλάς, έχεις αμυντική στάση. Τι ισχύει όμως, όταν είμαστε χειμώνα σε εξωτερικό χώρο και ο άνθρωπος αυτός σταυρώνει τα χέρια του γιατί κρυώνει;

Τέλος, κοιτώ για συνδυασμούς συμπεριφορών. Όταν κάποιος ξύνει τη μύτη του ή ακουμπάει το πρόσωπό του όταν μιλάει -που συνήθως σημαίνει πως λέει ψέματα- ή όταν κοιτούν μακριά για λίγο πριν απαντήσουν -επίσης σημαίνει ότι ψεύδεται. Μια συμπεριφορά, μόνη της δεν καταδεικνύει απάτη».

Πώς να αποκαλύψεις όσους δεν εκδηλώνονται σωματικά

Υπάρχουν και φορές που κάποιος λέει ψέματα, χωρίς να εκδηλώνει κάποια από τις σχετικές συμπεριφορές. «Τότε όλο το “παιχνίδι” κρίνεται από το πόσο καλός είσαι στο να κάνεις ερωτήσεις που κλιμακώνουν την πρόκληση.

Αν σου δώσω τη φωτογραφία μιας πάπιας και σου ζητήσω να πείσεις κάποιον πως βλέπεις φωτογραφία με ένα άλογο, δεν θα δείξεις πολλά σημάδια απάτης. Στην περίπτωση όμως, που κάνω ακριβώς το ίδιο πράγμα και σου πω ότι εάν δεν κάνεις ό,τι λέω θα σε πυροβολήσω, η πρόκληση κλιμακώνεται και αυξάνονται οι δείκτες απάτης.

Ο πιο εύκολος τρόπος για να αυξήσεις την πρόκληση είναι να πεις στον άλλον “φίλε, σε συμπαθώ πολύ και δεν θέλω να την πατήσεις. Σκέψου το αυτό πριν απαντήσεις στην ερώτηση μου”. Με μια απλή παράγραφο τονώνω τη γλώσσα του σώματος σου» κι έτσι κάνουμε τον άλλον πιο ευαίσθητο στα όποια μοτίβα απάτης.

«Ανεβάζω το ρυθμό του εγκεφάλου σου, πριν θέσω την ερώτηση. Αν βέβαια, είσαι αθώος ο εγκέφαλος σου δεν θα ανεβάσει στροφές. Εάν έχει γίνει φόνος και ξέρεις ότι δεν είσαι ο δολοφόνος, δεν θα αλλάξει κάτι στις “λειτουργίες” σου. Η ερώτηση δεν θα σου προκαλέσει άγχος.

Στο τέλος της ημέρας, μεγάλο ρόλο παίζει το αν μπορείς να κάνεις καλές ερωτήσεις.

Μια από τις καλύτερες αποκαλείται “ερώτηση δόλωμα”. Παραδείγματος χάριν, έχει γίνει ένα έγκλημα, έχουν κλαπεί 10.000 δολάρια από ένα μανάβικο και σε ανακρίνω, ως ύποπτο.

Ας πούμε ότι έκανες εσύ το έγκλημα.

Θα σου πω “υπάρχει κάποιος λόγος που μπορείς να σκεφτείς, που υπάρχεις στο ασπρόμαυρο βίντεο που έχω εξασφαλίσει από κάμερα ασφαλείας”. Αν ξέρεις πως δεν υπάρχει κάμερα, θα συνεχίσεις να νιώθεις άνετα και θα πεις ένα απλό “όχι”.

Αν κάνω πιο ασαφή την ερώτηση και σου πω “υπάρχει κάποιος λόγος που κάποιος μπορεί να είπε ότι είδε το αυτοκίνητο σου παρκαρισμένο έξω από το κατάστημα, το συγκεκριμένο απόγευμα;”, δεν ξέρεις με πόσους έχω μιλήσει.

Θα αγχωθείς μόνο αν ήσουν εκεί. Και δεν ξέρεις αν έχω στοιχεία που σε “δένουν”, σε περίπτωση που μου πεις ψέματα.

Ο δεύτερος τρόπος που μπορείς να κάνεις δουλειά είναι να ρωτήσεις “υπάρχει λόγος να έγινε το τάδε ή το δείνα;”. Δεν καθοδηγείς. Δεν λες ποτέ πως έχεις στοιχεία».

Πώς θα καταλάβεις αν το παιδί σου λέει ψέματα

Ο ειδικός εξήγησε πως αυτού του τύπου οι ερωτήσεις λειτουργού πολύ καλά με τα παιδιά. «Λειτουργεί πάντα το “υπάρχει κάποιος λόγος να σε έχει δει κάποιος” ή “υπάρχει λόγος να είπε κάποιος ότι το έκανες εσύ”. Ο καλύτερος όμως, τρόπος έχει ονομαστεί “ερώτηση τιμωρίας”.

Έχει ως εξής: “τι πιστεύεις πως πρέπει να συμβεί στο άτομο που το έκανε αυτό;”. Όταν ήμουν στον στρατό, επέστρεψα σπίτι μια ημέρα με την στολή μου και είδα μπροστά μου ένα ανοιγμένο κουτί σοκολατούχο γάλα δίπλα σε ένα άσπρο χαλί που είχε γίνει καφέ από το υγρό που είχε πέσει πάνω του.

Ρώτησα τα παιδιά μου ποιος άφησε εκεί το κουτί. Αμφότεροι είπαν “δεν ξέρω”. Είπα στην κόρη μου να πάει στην κουζίνα και ζήτησα από το γιο μου να μείνει στο σαλόνι.

Ρώτησα πρώτη την κόρη μου τι πιστεύει πως πρέπει να συμβεί στο άτομο που έχυσε το γάλα στο χαλί. Μου απάντησε “να του απαγορευτεί η χρήση του Χbox και των άλλων παιχνιδιών και να μην βγει έξω για κάποιες ημέρες με τους φίλους του”. Ο γιος μου απάντησε “να μην πιει ξανά σοκολατούχο γάλα στο σαλόνι”.

Το αστείο είναι πως και οι ενήλικες αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο στην συγκεκριμένη ερώτηση».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Αυστραλία: Ο Άλμπανέζι επανεκλέγεται θριαμβευτικά – Οι πολιτικές Τραμπ πλήγωσαν τους Συντηρητικούς
• Η Wall Street «απογειώνεται»: Ο S&P 500 σημειώνει το μεγαλύτερο ανοδικό σερί από το 2004