Η σκοτεινή αλήθεια για το περιβάλλον πίσω από τα viral #SheinHauls
Σε μια εποχή όπου το virality υπαγορεύει τις τάσεις, το Shein έχει εδραιωθεί ως ο αδιαφιλονίκητος βασιλιάς του ultra-fast fashion. Με έδρα τη Σιγκαπούρη και εργοστάσια κυρίως στην Κίνα, η πλατφόρμα κυκλοφορεί έως και 10.000 νέα κομμάτια ρούχων την ημέρα, σε μια τεχνολογικά υποβοηθούμενη κούρσα ενάντια στον χρόνο. Κάθε φορά που ένας χρήστης πατά «προσθήκη στο καλάθι», ένα πολύπλοκο οικοσύστημα από 5.400 προμηθευτές, AI αλγόριθμους και εναέριες αποστολές τίθεται σε λειτουργία, με κόστος που συχνά δε φαίνεται στην τιμή των 10 δολαρίων που βλέπει ο καταναλωτής.
Το Shein έχει χτίσει το επιχειρηματικό του μοντέλο γύρω από τον εντοπισμό μικροτάσεων σε πραγματικό χρόνο. Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στους προμηθευτές να παράγουν μικρές ποσότητες στοχευμένων σχεδίων, περιορίζοντας τη σπατάλη αποθεμάτων. Αυτός ο «on-demand» σχεδιασμός, όμως, συνοδεύεται από κάτι πιο βαρύ. Έναν πελώριο περιβαλλοντικό αντίκτυπο.
Το 2023, η εταιρεία εξέπεμψε πάνω από 16,7 εκατομμύρια μετρικούς τόνους διοξειδίου του άνθρακα, ποσότητα μεγαλύτερη από εκείνη που παράγουν τέσσερις σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα. Μέσα στο 2024, οι εκπομπές από τη μεταφορά προϊόντων αυξήθηκαν κατά 13,7%, παρά τις δεσμεύσεις για μείωση.
Αερομεταφορές, μικροπλαστικά και εργασία κάτω από απάνθρωπες συνθήκες
Σε αντίθεση με άλλες εταιρείες ένδυσης που μεταφέρουν εμπορεύματα μαζικά με πλοία, το Shein εξακολουθεί να στηρίζεται κυρίως στις αεροπορικές μεταφορές, ένα μοντέλο μεταφοράς που επιβαρύνει πολλαπλάσια το περιβάλλον. Καθημερινά αποστέλλονται σχεδόν 900.000 ατομικά πακέτα στις ΗΠΑ από την Κίνα. Δεν είναι τυχαίο ότι μόνο το 38% του αποτυπώματος άνθρακα της εταιρείας προέρχεται από τη μεταφορά προϊόντων, ενώ το 61% αφορά την αλυσίδα εφοδιασμού.
Το 76% των υφασμάτων του Shein είναι πολυεστέρας, με μόλις το 6% να είναι ανακυκλωμένος. Το συνθετικό αυτό υλικό θεωρείται βασικός υπαίτιος για τη ρύπανση των θαλασσών με μικροπλαστικά. Παράλληλα, η Stand.earth υπολογίζει ότι αν το Shein ήταν χώρα, θα ήταν η 100ή πιο ρυπογόνα στον κόσμο.
Οι κοινωνικές επιπτώσεις όμως είναι εξίσου ανησυχητικές. Παρότι η εταιρεία υποσχέθηκε καλύτερες συνθήκες εργασίας, τρίτος ανεξάρτητος έλεγχος έδειξε ότι 71% των συνεργατών της έλαβαν βαθμολογία C ή χαμηλότερη, ενώ εργαζόμενοι σε προμηθευτές του Shein εξακολουθούν να δουλεύουν έως και 75 ώρες την εβδομάδα. Το 2024, η εταιρεία διέκοψε τη συνεργασία της με 12 προμηθευτές λόγω παραβιάσεων, αριθμός αυξημένος σε σχέση με τις πέντε περιπτώσεις του 2023.
Τεχνητή νοημοσύνη ή τεχνητή ευθύνη;
Το Shein επιμένει ότι η τεχνολογία τη βοηθά να περιορίσει τη σπατάλη, να παράγει μικρές παρτίδες και να ελαχιστοποιήσει τα αποθέματα. Παρότι η στρατηγική αυτή πράγματι μειώνει το ύψος της ανεκμετάλλευτης παραγωγής, δεν αντιμετωπίζει τη βασική πρόκληση: τη συστηματική υπερπαραγωγή.
Το 2023, η αύξηση στις εκπομπές άνθρακα της Shein ήταν σχεδόν διπλάσια από την αύξηση των εσόδων της, σύμφωνα με ανάλυση του Business of Fashion. Την ίδια στιγμή, η Zara και η H&M εμφάνισαν αντιστρόφως ανάλογη σχέση ανάμεσα σε πωλήσεις και εκπομπές. Η τεχνολογία μπορεί να είναι το μέσο, αλλά η φιλοσοφία της ταχύτητας και του όγκου είναι ο αληθινός ρυπαντής.
Το 2024, το Shein επιβεβαίωσε αυτή την τάση. Σύμφωνα με τη νεότερη έκθεση βιωσιμότητας, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξήθηκαν κατά 23% σε έναν μόνο χρόνο, φτάνοντας τους 26 εκατ. μετρικούς τόνους CO₂e, ποσότητα που την τοποθετεί ξανά στην κορυφή της λίστας των πιο ρυπογόνων εταιρειών μόδας παγκοσμίως. Αν και τέτοιες συγκρίσεις παραμένουν σχετικές, καθώς οι μετρήσεις και οι μεθοδολογίες διαφέρουν μεταξύ εταιρειών, η τάση είναι ξεκάθαρη.
Το Business of Fashion σχολιάζει πως το Shein επενδύει εκατομμύρια δολάρια για να βελτιώσει τη δημόσια εικόνα του ως «κακοποιού» του κλίματος, χωρίς όμως μέχρι στιγμής εντυπωσιακά αποτελέσματα. Παράλληλα, η πίεση προς την εταιρεία εντείνεται, καθώς οι περιβαλλοντικές της επιδόσεις αποτελούν εμπόδιο στις προσπάθειές της για είσοδο στο χρηματιστήριο, ενώ η αυξανόμενη πολιτική κινητοποίηση σε ΗΠΑ και Ευρώπη δείχνει πως η ανεκτικότητα απέναντι στο «fast fashion χωρίς φρένο» φτάνει στα όριά της.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Sage Lenier, επικεφαλής του οργανισμού Sustainable and Just Future:
«Δεν υπάρχει ηθική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη fast fashion βιομηχανία. Το ζητούμενο δεν είναι να παράγεις πιο “έξυπνα” — είναι να παράγεις λιγότερο.»
