Jamie Dimon: «Η Ευρώπη έχει πραγματικό πρόβλημα»

Από όλα τα αμερικανικά βέλη που έπεσαν πάνω στην Ευρώπη τις τελευταίες μέρες —από τις γελοίες κατηγορίες του Elon Musk για λογοκρισία από τις Βρυξέλλες μέχρι τις προειδοποιήσεις της κυβέρνησης Τραμπ για πολιτισμική καταστροφή— αυτές του επικεφαλής της JPMorgan Chase & Co., Jamie Dimon, είναι ίσως οι πιο καίριες.

Η Ευρώπη έχει «πρόβλημα», είπε το Σαββατοκύριακο, επισημαίνοντας τρία βασικά ζητήματα: την αντι-επιχειρηματική γραφειοκρατία, την εσωτερική διάσπαση και την έλλειψη καινοτομίας. «Μια αδύναμη Ευρώπη είναι κακή για εμάς (στην Αμερική)», προειδοποίησε.

Ο Dimon δεν είναι ο πρώτος τραπεζίτης που παραπονιέται για της ευρωπαϊκή γραφειοκρατίας. Οι χρηματοοικονομικοί παράγοντες πάντοτε πιέζουν τις κυβερνήσεις για χαλάρωση των κανονισμών. 

Αλλά δεν είναι πολιτιστικός πολεμιστής που εκτοξεύει βολές σαν τον JD Vance. Στα θέματα που θίγει, έχει δίκιο. Έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που ο Mario Draghi είπε περίπου τα ίδια για να σοκάρει τη Γηραιά Ήπειρο και να την βγάλει από τη στασιμότητα. Από τότε, σιωπή. Οι εσωτερικές διαφωνίες, η θεσμική αδράνεια και οι προϋπολογισμοί «πλουτίζω εις βάρος του γείτονα» έχουν αναστείλει τα σχέδια του Draghi για 800 δισ. € νέων επενδύσεων, ευέλικτη βιομηχανική πολιτική και ενοποίηση των κεφαλαιαγορών.

Ακόμα και αν η Γηραιά Ήπειρος έχει σημειώσει πρόοδο στην άμυνα, με τις χώρες της ΕΕ να διπλασιάζουν σχεδόν τις στρατιωτικές δαπάνες τους από το 2021 απέναντι σε μια επιθετική Ρωσία και έναν απρόβλεπτο σύμμαχο ΗΠΑ, χάνει έδαφος αλλού. Οι εξαγωγές της Κίνας υπερτερούν των ευρωπαϊκών, πλήττοντας την ανάπτυξη και επιταχύνοντας την αποβιομηχάνιση.

Παράλληλα, οι κατακερματισμένες ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές στέλνουν κάθε χρόνο εκατοντάδες δισεκατομμύρια από τις αποταμιεύσεις των πολιτών στις ΗΠΑ. Πολλοί μορφωμένοι Ευρωπαίοι τους ακολουθούν. Η διαθεσιμότητα venture capital στις ΗΠΑ είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από ό,τι στην Ευρώπη, ενώ τα υψηλά κόστη αναδιάρθρωσης κάνουν τις μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες λιγότερο πρόθυμες να επενδύσουν σε R&D που θα μπορούσε να μεταμορφώσει τις επιχειρήσεις τους.

Η αδυναμία αντιμετώπισης εξωτερικής πίεσης, ιδίως από τις ΗΠΑ, δεν βοήθησε. Παρά το γεγονός ότι δεν μπόρεσε να βρει τα 800 δισ. € για το σχέδιο Draghi, η ΕΕ κατάφερε να μαγέψει πιθανές επενδύσεις 600 δισ. $ για τις ΗΠΑ έως το 2028 στο πλαίσιο της συμφωνίας δασμών 15% με τον Τραμπ. Η πίεση δεν σταμάτησε εκεί, με τον Λευκό Οίκο να επιμένει να υποχρεώσει την ΕΕ να χαλαρώσει τη ρύθμιση της τεχνολογίας. Η στρατηγική πίεσης φαίνεται να λειτουργεί και δεν είναι μόνο ο Dimon που αντιλαμβάνεται αδυναμία: μια δημοσκόπηση σε περισσότερους από 9.500 Ευρωπαίους σε εννέα χώρες, που δημοσιεύθηκε από το Grand Continent, δείχνει ότι τα δύο τρίτα δεν εμπιστεύονται τις Βρυξέλλες να υπερασπιστούν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Και μόλις το 10% θεωρεί τον Donald Trump «φίλο» της Ευρώπης.

Μπορεί να σπάσει ο κύκλος της αδράνειας; Δύο τεστ είναι προ των πυλών. Το πρώτο είναι η προθυμία να σπάσουν τα ταμπού για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με 90 δισ. €, είτε μέσω κοινών δανεισμών της ΕΕ είτε με ενέχυρο δισεκατομμυρίων ευρώ από παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία στην Euroclear. Το δεύτερο είναι η προθυμία να σταθεί η ΕΕ απέναντι σε οικονομικό εκφοβισμό, είτε από τον Musk στην τεχνολογία είτε από την Κίνα στα σπάνια μέταλλα. Η ΕΕ διαθέτει ήδη ένα ισχυρό όπλο μέσω του «αντι-εκβιαστικού» εργαλείου της, που της επιτρέπει να απαντήσει σε εμπορικό εκβιασμό από τρίτους μέσω αντισταθμιστικών δασμών ή παρόμοιων μέτρων. Ώρα να βγει το «μπαζούκα». Συνδυαστικά, αυτό θα ήταν μια δήλωση ότι η Ευρώπη είναι αποφασισμένη να βρίσκεται στο τραπέζι, όχι στο μενού.

Μακροπρόθεσμα, η Ευρώπη πρέπει να ανταποκριθεί στις καλοπροαίρετες προειδοποιήσεις του Dimon και άλλων, σχεδιάζοντας ένα σχέδιο για το μέλλον της ενιαίας αγοράς που να μην περιορίζεται απλώς στη μείωση της γραφειοκρατίας.

Αν το μέγεθος και η βυζαντινή διακυβέρνηση της ΕΕ εμποδίζουν την ολοκλήρωση και τις επενδύσεις, γιατί να μην υιοθετηθεί το πιο ευέλικτο μοντέλο του συνασπισμού των προθύμων που υποστηρίζει την Ουκρανία; Οι ευρωπαϊκοί νόμοι επιτρέπουν ήδη την «ενισχυμένη συνεργασία», όπου τουλάχιστον εννέα κράτη-μέλη εμβαθύνουν τους δεσμούς τους χωρίς να περιμένουν τα υπόλοιπα. Αυτό έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για ταξίδια χωρίς βίζα και ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Μικρότερες υπο-ομάδες μπορούν επίσης να ξεκινήσουν κοινά διασυνοριακά έργα σε τομείς όπως η ενέργεια ή οι υποδομές, με δημόσια χρηματοδότηση.

Μια από κοινού χρηματοδοτούμενη ώθηση για επενδύσεις σε πυρηνική ενέργεια, βιομηχανική πολιτική και τεχνολογία άμυνας θα πρέπει να βρίσκεται στην ατζέντα μιας τέτοιας συμμαχίας. Στη «μηχανή» της πρέπει να βρίσκονται Γαλλία και Γερμανία, αλλά και Ιταλία και Πολωνία. Παρά την δικαιολογημένη απαισιοδοξία για το ευρωπαϊκό εγχείρημα, η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Η άκρα δεξιά έχει υψηλά ποσοστά σχεδόν παντού αλλά ίσως έχει φτάσει σε ένα «πλατό» γύρω στο 30%. Ένα κοινό μήνυμα «ό,τι χρειαστεί» από τον Friedrich Merz της Γερμανίας και τον Emmanuel Macron της Γαλλίας μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή τη ιστορική στιγμή. Μέχρι οι ευρωπαϊκές ελίτ να ξυπνήσουν πλήρως, περιμένουμε ο Dimon να συνεχίσει να λέει όσα δυσκολεύονται να ακούσουν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Στεγαστική πίστη: 94.500 νέες χρηματοδοτήσεις σε 3 χρόνια με επιτόκια χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης
• Ο «χάρτης» πληρωμών από e-ΕΦΚΑ και ΔΥΠΑ έως τις 5 Δεκεμβρίου
• Η ΕΕ χτυπά «καμπανάκι»: 7 εκατ. εργαζόμενοι θα λείπουν στην αγορά για την Τεχνητή Νοημοσύνη μέχρι το 2027