Καινοτομία και νέοι τρόποι για να μη μείνουμε στάσιμοι
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από ταχύτατες τεχνολογικές αλλαγές, η καινοτομία αποτελεί μια από τις βασικότερες προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο, πολλές μεγάλες επιχειρήσεις — και ολόκληρες οικονομίες — δυσκολεύονται να καινοτομήσουν πέρα από τα υπάρχοντα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Η Ελλάδα, που πλέον έχει αφήσει την οικονομική κρίση της προηγουμένης δεκαετίας στο παρελθόν, βιώνει έντονα αυτήν την δυσκολία. Η έμφαση στην βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη και κερδοφορία κινδυνεύει να υπονομεύσει τις απαραίτητες στρατηγικές επενδύσεις στην καινοτομία, που είναι κρίσιμες για την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα.
Το δίλημμα της καινοτομίας
Πολλές επιχειρήσεις στην Ελλάδα που έχουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε καινοτομίες που αλλάζουν άρδην τα παραγωγικά μοντέλα και τα αντίστοιχα αναγκαία ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που πρέπει να αναπτύξουν. Ένας βασικός λόγος είναι ότι εμπρός στο δίλλημα της επιλογής για επενδύσεις, τους είναι ποιο εύκολο να μετρήσουν τα θετικά βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, εστιάζοντας στην σταδιακή βελτίωση υπαρχόντων προϊόντων για υπάρχοντες πελάτες. Με το πέρασμα του χρόνου όμως χάνονται πολλές ευκαιρίες καινοτομίας που θα εξυπηρετούσαν νεοεμφανιζόμενες αγορές, μετασχηματίζοντας ολόκληρους κλάδους.
Η κατάσταση φαίνεται ποιο ξεκάθαρα και από το συγκριτικά χαμηλό ποσοστό επενδύσεων σε Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) στις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις. Η συνολική δαπάνη της Ελλάδας για Ε&Α ανέρχεται στο 1,5% του ΑΕΠ το 2024, κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (2,4%). Παραδοσιακά, μόνο το 0,5% του ΑΕΠ προέρχεται από τον επιχειρηματικό τομέα, ενώ χώρες όπως η Γερμανία, η Σουηδία και η Γαλλία επενδύουν μεταξύ 1,5% και 2%. Πιθανόν αυτό να οφείλεται και εν μέρει στο δομικό πρόβλημα που έχει η ελληνική οικονομία, σε σχέση με ποιο ανεπτυγμένες Ευρωπαϊκές οικονομίες, με τον μικρό αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων και την περιορισμένη οικονομική ευχέρεια για τέτοιες επενδύσεις.
Δομημένες μεθοδολογίες καινοτομίας
Βέβαια κάποιες επιχειρήσεις δεν μένουν στάσιμες. Για παράδειγμα, ελληνικές εταιρείες στον τομέα ενέργειας, έχουν ξεκινήσει πιλοτικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εφαρμόζοντας agile μεθόδους, οι οποίες επιτρέπουν γρήγορη ανάπτυξη ιδεών και δοκιμών νέων προϊόντων. Αντίστοιχα, startups που δραστηριοποιούνται στους τομείς έξυπνων δικτύων και αποθήκευσης ενέργειας έχουν εκμεταλλευθεί την ευελιξία τους για γρήγορη καινοτομία, αναδεικνύοντας το χάσμα με τις παραδοσιακές επιχειρήσεις.
Συνεργασίες και συνεχής μάθηση
Η δημιουργία κέντρων καινοτομίας είναι άλλος ένας τρόπος για να αυξηθεί το επίπεδο συνεργασίας μεταξύ μεγάλων εταιρειών, startups και ερευνητικών κέντρων. Μέσω αυτών των συνεργασιών αυξάνεται η κατανόηση καινοτόμων λύσεων αλλά και η εμπιστοσύνη μεταξύ διαφορετικών μερών μέσα σε οργανισμό, που βοηθάνε στην κινητοποίηση αλλά και στην οργανωσιακή ευελιξία επιτυγχάνοντας ταχύτερη προσαρμογή στις αλλαγές της αγοράς.
Σωστή κατανομή πόρων και κίνητρα
Υπάρχουν επίσης παραδείγματα όπου έχει επιλεγεί η αναδιοργάνωση του συστήματος κινήτρων ώστε να επιβραβεύονται όχι μόνο βραχυπρόθεσμα οικονομικά αποτελέσματα, αλλά και συμμετοχή και συμβολή σε καινοτόμα projects. Αυτό είναι μια από τις ποίο σημαντικές προϋποθέσεις για να υιοθετηθούν νέοι τρόποι εργασίας και να καλλιεργηθούν ριζοσπαστικές και καινοτόμες ιδέες.
Αλληλένδετη εμπειρία πελάτη και εργαζομένου
Σε πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, επίσης διαφαίνεται η κατανόηση ότι η εμπειρία του πελάτη και εργαζομένου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη. Αν και πολλές φορές αυτό στην πράξη καταλήγει να είναι μόνο μια στείρα εκπαίδευση των εργαζομένων σε νέες τεχνολογίες. Αυτό θεωρητικά αυξάνει την πελατό-κεντρική προσέγγιση – που διακαώς πολλές επιχειρήσεις θέλουν – αλλά τα αποτελέσματα είναι συνήθως κατώτερα των προσδοκιών.
Συνεχής επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό
Ταυτόχρονα, η υλοποίηση προγραμμάτων οριζόντιων προγραμμάτων εκπαίδευσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων στα στελέχη επιχειρήσεων, είναι και αυτό μια άλλη βασική προϋπόθεση. Στις επιτυχημένες επιχειρήσεις που έχουν κατανοήσει την δυσκολία της μετάβασης σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα, ο στόχος είναι η κατανόηση του πως πρέπει να διαχειρίζονται αλλαγές. Σε πολλές επιχειρήσεις όμως βλέπουμε μια προσέγγιση συμμόρφωσής στην πεπατημένη οδό με προγράμματα που απλά επιτείνουν το πρόβλημα και διαιωνίζουν το status quo.
Ισορροπώντας το σήμερα με το αύριο
Όλα τα παραπάνω είναι αναγκαία, αλλά δυστυχώς στον μεγαλύτερο αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είτε γίνονται σπασμωδικές κινήσεις, είτε γίνονται με έναν τρόπο που έχει χαθεί η ουσία της παρέμβασης πριν καν ξεκινήσει. Τα τμήματα καινοτομίας όπου υπάρχουν δυσκολεύονται να συνεργαστούν με τα τμήματα τεχνολογίας και ανθρώπινου δυναμικού – και παράλληλα δυσκολεύονται να εξηγήσουν στο τμήμα οικονομικών το θετικό πρόσημο όλων αυτών των επενδύσεων. Αυτό που συνήθως διαφαίνεται είναι μια έμφαση στο ΄φαίνεσθαι΄, πάρα στην ουσία της καινοτομίας – δημιουργώντας πραγματικά ευφάνταστους τρόπους για να μείνουνε πολλές επιχειρήσεις στάσιμες – παρά τις επενδύσεις που γίνονται.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις όμως που θα υιοθετήσουν συνδυαστικά τις στρατηγικές αυτές — δομημένες μεθόδους καινοτομίας, συνεργασίες με τα ευρύτερα οικοσύστημα, εσωτερικά κίνητρα για καινοτομία, ισορροπημένη και επανασχεδιασμένη εμπειρία εργαζομένου και πελάτη, και επένδυση στους ανθρώπους που μπορούν να διαχειριστούν αλλαγές — έχουν σημαντικές πιθανότητες να υπερβούν το δίλημμα της καινοτομίας, και να πιάσουν τόπο οι επενδύσεις τους.
Η πρόκληση και η ευκαιρία για την ελληνική οικονομία είναι πολλαπλή, και θα πρέπει ιδιαίτερα οι μεγάλες επιχειρήσεις που θέλουν πραγματικά να καινοτομήσουν να θυμηθούν την γνωστή φράση ‘ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι’ για το πως κατευθύνουν τις επενδύσεις τους – ισορροπώντας τις ανάγκες του σήμερα με το αύριο – αν θέλουν πραγματικά να μην μείνουν στάσιμες.
