Νέα ΚΑΠ: Πώς αλλάζουν οι ενισχύσεις και τι σημαίνει για τους Έλληνες αγρότες
Σε τροχιά ριζικών αλλαγών μπαίνει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρνει ένα αναθεωρημένο πλαίσιο για την περίοδο 2028-2034 που συνδυάζει μείωση κονδυλίων, αυστηρότερους «πράσινους» στόχους και στοχευμένη ενίσχυση των μικροκαλλιεργητών.
Αν και τίποτα δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, οι τελευταίες κινήσεις των Βρυξελλών διαμορφώνουν ένα πρώτο περίγραμμα των αλλαγών που συζητούνται και αφορούν την απλοποίηση των ελέγχων, την αύξηση της κατ’ αποκοπή ενίσχυσης στα 3.000 ευρώ για μικροκαλλιεργητές και τη μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη ως προς τον σχεδιασμό των εθνικών στρατηγικών σχεδίων.
Την ίδια στιγμή, οι πρόσφατες διορθώσεις που ανακοίνωσε η Κομισιόν την περασμένη εβδομάδα ενεργοποίησαν νέο κύκλο διαπραγματεύσεων, καθώς ο ευρωπαϊκός αγροτικός προϋπολογισμός -αλλά και η κατανομή των πόρων μεταξύ των χωρών- παραμένουν ανοιχτά ζητήματα. Η συζήτηση επικεντρώνεται, επίσης, στο πώς θα επιτευχθούν οι φιλόδοξοι κλιματικοί στόχοι της Ε.Ε. χωρίς να αποδυναμωθεί το αγροτικό εισόδημα σε κράτη με μικρό κλήρο και έντονη γεωγραφική ποικιλία, όπως η Ελλάδα.
Στην Αθήνα, στελέχη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων τονίζουν στο Fortune Greece ότι «οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται στο πιο κρίσιμο σημείο της τελευταίας δεκαετίας». Με τις πιέσεις για πλήρη εξωτερική σύγκλιση να επανέρχονται στο προσκήνιο, η ελληνική πλευρά επιδιώκει συμμαχίες και παρεμβάσεις ώστε να αποφύγει απώλειες πόρων και να διασφαλίσει ένα πιο ευέλικτο, εφαρμόσιμο πλαίσιο για τους Έλληνες παραγωγούς. Όπως επισημαίνουν τα ίδια στελέχη, οι τελικές αποφάσεις για την ΚΑΠ 2028-2034 θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό το εισόδημα και τη βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα για τα επόμενα χρόνια.
Οι τέσσερις άξονες
Παρότι το «πακέτο» της ΚΑΠ 2028-2034 βρίσκεται ακόμη υπό διαμόρφωση, τα βασικά σημεία των συζητήσεων έχουν ήδη αποκρυσταλλωθεί. Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα προτάσεις, η Κομισιόν προσανατολίζεται σε τέσσερις κεντρικές παρεμβάσεις:
– Μείωση του συνολικού αγροτικού προϋπολογισμού. Ο νέος προϋπολογισμός τοποθετείται στα 293,7 δισ. ευρώ, σημαντικά χαμηλότερα από τα 386,6 δισ. ευρώ της τρέχουσας περιόδου. Η μείωση αυτή, αν δεν συνοδευτεί από προσαρμογές στον τρόπο κατανομής, θα ασκήσει πίεση στο εισόδημα των παραγωγών, ειδικά σε χώρες με μικρή κλίμακα εκμεταλλεύσεων.
– Ενίσχυση μικροκαλλιεργητών. Η αύξηση της κατ’ αποκοπή ενίσχυσης στα 3.000 ευρώ αποτελεί την πιο απτή αλλαγή. Για την Ελλάδα, όπου πάνω από το 70% των εκμεταλλεύσεων είναι μικρές ή πολύ μικρές, το μέτρο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.
– Πιο αυστηρή «πράσινη» στόχευση. Περίπου το 43% των πόρων αναμένεται να κατευθυνθεί σε περιβαλλοντικές δράσεις. Μολονότι τα eco-schemes αποτελούν υποχρέωση της Ε.Ε., για πολλές χώρες -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο τα διαθέσιμα μέτρα μπορούν να εφαρμοστούν πρακτικά σε άνυδρες, ορεινές ή νησιωτικές περιοχές.
– Απλοποίηση και ψηφιοποίηση των ελέγχων. Οι προτεινόμενες αλλαγές περιλαμβάνουν περιορισμό των επιτόπιων ελέγχων σε έναν ανά έτος, καθώς και μεγαλύτερη αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων για την τεκμηρίωση της συμμόρφωσης. Το μέτρο εκτιμάται ότι θα μειώσει το διοικητικό βάρος για τους παραγωγούς και τις εθνικές Αρχές.
Το οικονομικό αποτύπωμα
Για τους Έλληνες παραγωγούς, οι αλλαγές αυτές μεταφράζονται σε ένα σύνθετο τοπίο. Από τη μία πλευρά, η αύξηση του κατ’ αποκοπή ποσού στα 3.000 ευρώ αποτελεί μια σημαντική ελάφρυνση για μικρές και οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Από την άλλη, η πιθανή μείωση του συνολικού προϋπολογισμού δημιουργεί ανησυχία για την επάρκεια των πόρων που θα φτάσουν τελικά στη χώρα. Επιπλέον, οι νέοι «πράσινοι» στόχοι, οι οποίοι θα απορροφούν σχεδόν το μισό του ευρωπαϊκού πακέτου, απαιτούν επενδύσεις, τεχνογνωσία και προσαρμογή που δεν είναι δεδομένα σε όλες τις περιοχές της χώρας.
Στο προσκήνιο επανέρχεται και το σενάριο της πλήρους εξωτερικής σύγκλισης, το οποίο, όπως είχε καταγράψει το Fortune Greece ήδη από τον Φεβρουάριο του 2025, θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλειες έως και 30% των άμεσων ενισχύσεων για τους Έλληνες παραγωγούς.
Χώρες με μικρό και κατακερματισμένο κλήρο, όπως η Ελλάδα, κινδυνεύουν να χάσουν σημαντικό μέρος των επιδοτήσεων αν το ευρωπαϊκό πλαίσιο δεν λάβει υπόψη τις δομικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετά βόρεια κράτη πιέζουν για «ισότιμη» κατανομή, ενώ τα νότια -μεταξύ αυτών και η Ελλάδα- αντιτείνουν ότι οι διαφορές στο κόστος παραγωγής και τις γεωμορφολογικές συνθήκες καθιστούν μια τέτοια σύγκλιση άδικη και ανεφάρμοστη.
Η ελληνική πλευρά
Υψηλόβαθμα στελέχη του ΥΠΑΑΤ αναγνωρίζουν ότι η αυξημένη ενίσχυση για μικροκαλλιεργητές είναι θετική, ωστόσο επισημαίνουν ότι «η μεγάλη εικόνα είναι ο συνολικός προϋπολογισμός και ο τρόπος κατανομής των πόρων ανά κράτος-μέλος».
Γι’ αυτόν τον λόγο, η Ελλάδα έχει θέσει ως απόλυτη προτεραιότητα την εξασφάλιση ότι η νέα ΚΑΠ δεν θα περιορίσει υπέρμετρα τον εθνικό της φάκελο ούτε θα οδηγήσει σε δημοσιονομικές απώλειες που είναι δύσκολο να καλυφθούν. Παράλληλα, κυβερνητικές πηγές εκτιμούν ότι η ευελιξία στα εθνικά στρατηγικά σχέδια είναι καθοριστικός παράγοντας για την προσαρμογή των μέτρων στις εγχώριες ιδιαιτερότητες, από τις ορεινές ζώνες της Ηπείρου έως τις νησιωτικές κοινότητες του Αιγαίου. «Χωρίς την ανάλογη ευελιξία, υπάρχει κίνδυνος να χαθούν σημαντικοί πόροι απλώς επειδή τα μέτρα δεν θα είναι εφαρμόσιμα στην πράξη», σημειώνει αρμόδιο στέλεχος.
Σε αυτό το πλαίσιο, το αρμόδιο υπουργείο υπογραμμίζει ότι βρίσκεται σε διαρκή διαπραγμάτευση με στόχο την εξασφάλιση των συμφερόντων της χώρας. Όπως αναφέρει σε δήλωσή του προς το «F»: «Η Ελλάδα διαπραγματεύεται ενεργά τους όρους της νέας ΚΑΠ, με στόχο τη διασφάλιση του συμφέροντος του πρωτογενούς τομέα και τη στήριξη των Ελλήνων παραγωγών. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική πλευρά έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις και παρατηρήσεις που αποσκοπούν στη μεγαλύτερη ευελιξία των μέτρων και στην προσαρμογή τους στις ιδιαίτερες ανάγκες της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, τόσο στα Συμβούλια Υπουργών Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε πολιτικές συνεδριάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου ο Έλληνας υπουργός, Κώστας Τσιάρας, συμμετέχει με τον γενικό γραμματέα Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων, Αντώνη Φιλιππή».
Το υπουργείο τονίζει επίσης ότι η χώρα μας έθεσε ξεκάθαρα τις θέσεις της και κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Επιτρόπου Γεωργίας της Ε.Ε., Κριστόφ Χάνσεν, όπου συναντήθηκε και με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, ενώ εκτιμά ότι οι πιέσεις που άσκησε η ελληνική πλευρά «έπιασαν τόπο» αφού οδήγησαν στις πρώτες βελτιώσεις που παρουσίασε η Επιτροπή.
