Νέοι άνδρες με status: Νέα έρευνα αποκαλύπτει το παγκόσμιο προφίλ του ναρκισσιστή
-
Ο ναρκισσισμός εμφανίζεται σε όλες τις κουλτούρες, ανεξαρτήτως αν είναι ατομικιστικές ή συλλογικές.
-
Οι χώρες με υψηλό ΑΕΠ τείνουν να έχουν αυξημένα επίπεδα ναρκισσισμού, λόγω έμφασης σε status και κύρος.
-
Παντού στον κόσμο, οι πιο επιρρεπείς ομάδες είναι οι νέοι, οι άνδρες και όσοι έχουν υψηλή κοινωνική θέση.
Οι κατηγορίες περί ναρκισσισμού έχουν γίνει τόσο συχνές στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα, ώστε ο όρος κινδυνεύει να χάσει κάθε πραγματικό νόημα. Ωστόσο, στην εποχή των social media και της διαρκούς αυτοπροβολής, αρκετοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι το χαρακτηριστικό αυτό —που περιγράφει άτομα με χαμηλή ενσυναίσθηση και διογκωμένη αυτοεικόνα— ενδέχεται πράγματι να αυξάνεται, ιδίως στους νέους και κυρίως στη Δύση.
Πρόσφατα, μια ομάδα επιστημόνων επιχείρησε να εντοπίσει ποιοι δημογραφικοί και πολιτισμικοί παράγοντες παίζουν πραγματικά ρόλο στη συχνότητα του ναρκισσισμού παγκοσμίως. Τα αποτελέσματα ήταν απρόσμενα.
Αφενός, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο ναρκισσισμός εμφανίζεται σε πολύ περισσότερους πολιτισμούς απ’ ό,τι πίστευαν αρχικά — με εντυπωσιακά παρόμοια δημογραφικά χαρακτηριστικά όπου κι αν κοίταζαν. Αφετέρου, και κόντρα στη δημοφιλή αντίληψη, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κατέλαβαν την πρώτη θέση στη λίστα των πιο ναρκισσιστικών χωρών.
Στην κορυφή βρέθηκε η Γερμανία, ακολουθούμενη από το Ιράκ, την Κίνα, το Νεπάλ και τη Νότια Κορέα. Στον αντίποδα, οι λιγότερο ναρκισσιστικές χώρες ήταν η Σερβία, η Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ολλανδία και η Δανία. Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Self and Identity.
«Διαπιστώσαμε διαφορές μεταξύ πολιτισμών, όπως το ότι οι χώρες με υψηλότερο ΑΕΠ τείνουν να εμφανίζουν μεγαλύτερα επίπεδα ναρκισσισμού», δήλωσε ο συν-συγγραφέας William Chopik, ερευνητής ψυχολογίας στο Michigan State University. «Ωστόσο, το πόσο πιο ναρκισσιστικοί είναι οι νεότεροι σε σχέση με τους μεγαλύτερους δεν εξαρτάται ιδιαίτερα από τη χώρα προέλευσης».
Πώς μετρήθηκε ο «παγκόσμιος ναρκισσισμός»
Για να αποτυπώσουν τη διεθνή εικόνα, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερους από 45.000 ανθρώπους σε 53 χώρες, εστιάζοντας σε μια κλασική μορφή ναρκισσισμού, τον λεγόμενο μεγαλοπρεπή ναρκισσισμό. Πρόκειται για τον τύπο που περιλαμβάνει έντονη αυτοπροβολή, αναζήτηση προσοχής, ανταγωνιστικότητα και την τάση υποτίμησης των άλλων.
Στη συνέχεια, τα χαρακτηριστικά αυτά συσχετίστηκαν με παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η αντιλαμβανόμενη κοινωνική θέση, καθώς και με δύο βασικές πολιτισμικές μεταβλητές: το κατά πόσο μια κοινωνία είναι συλλογική ή ατομικιστική και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Ένα από τα πιο απροσδόκητα ευρήματα ήταν ότι ο ναρκισσισμός δεν περιορίζεται σε πλούσιες ή ατομικιστικές κοινωνίες. Αντιθέτως, αρκετές συλλογικές κοινωνίες —όπως η Κίνα και το Νεπάλ— εμφάνισαν υψηλά επίπεδα, κυρίως στη μορφή της αναζήτησης κύρους και θαυμασμού. Οι επιστήμονες εικάζουν ότι αυτός ο τύπος ναρκισσισμού ίσως βοηθά τα άτομα να κινούνται μέσα σε πολύπλοκες κοινωνικές ιεραρχίες.
Παράλληλα, οι χώρες με υψηλό εισόδημα εμφάνισαν επίσης αυξημένο ναρκισσισμό — ένα εύρημα που εξέπληξε τους ερευνητές, οι οποίοι περίμεναν ότι οι φτωχότερες κοινωνίες θα επιβράβευαν περισσότερο τον έντονο ανταγωνισμό. Η ερμηνεία που δίνουν είναι ότι στις πλούσιες κοινωνίες, η εμμονή με το κοινωνικό status και το prestige είναι εντονότερη.
Οι «σταθεροί» παράγοντες
Ίσως το πιο εντυπωσιακό συμπέρασμα ήταν ότι ο πολιτισμός σπάνια επηρεάζει τους βασικούς δημογραφικούς παράγοντες που προβλέπουν τον ναρκισσισμό: το να είναι κάποιος νέος, άνδρας και υψηλού κοινωνικού status αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης του χαρακτηριστικού σχεδόν παντού στον κόσμο.
Για τους νέους ανθρώπους, ο ναρκισσισμός μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτονομίας, ταυτότητας και αυτοεκτίμησης. Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, μπορεί να εκφραστεί ως υψηλή αυτοπεποίθηση, φιλοδοξία και ανάγκη για κοινωνική αναγνώριση. Με την ηλικία, ωστόσο, η προσοχή μετατοπίζεται προς πιο κοινωνικές και αλτρουιστικές μορφές συμμετοχής, οδηγώντας συχνά σε υποχώρηση των ναρκισσιστικών τάσεων.
Οι άνδρες βρέθηκαν πιο ναρκισσιστικοί από τις γυναίκες — κάτι που αποδίδεται στις κοινωνικές προσδοκίες. Σε πολλές κουλτούρες, οι άνδρες ενθαρρύνονται να είναι πιο διεκδικητικοί και κυριαρχικοί, χαρακτηριστικά που συνδέονται με τον ναρκισσισμό.
Τελικά, ο ναρκισσισμός φαίνεται να πηγάζει από καθολικές ανθρώπινες παρορμήσεις, και όχι από συγκεκριμένες ιστορικές ή πολιτισμικές συνθήκες. Αυτό είναι ταυτόχρονα καλό και κακό νέο: η εποχή μας ίσως δεν παράγει περισσότερη αυτοαπορρόφηση απ’ ό,τι άλλες, αλλά το χαρακτηριστικό αυτό δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης.
