Ο αναβαθμισμένος ρόλος των εταιρειών
από την Τίνα Πασσαλάρη, Partner της KKS Advisors
Ο κόσμος εξελίσσεται µε φρενήρη ρυθµό. Στην καθηµερινότητά µας κατακλυζόµαστε από ειδήσεις για πολιτικές εντάσεις, οικονοµική αβεβαιότητα, γεωπολιτικές αλλαγές, την κλιµατική αλλαγή, την κρίση αξιών κ.λπ. Σε αυτό το περιβάλλον, ο ρόλος των επιχειρήσεων αναβαθµίζεται. Οι εταιρείες καλούνται να λειτουργήσουν αποτελεσµατικά και παράλληλα να συνεισφέρουν στην κοινωνία.
ΟΙ ∆ΕΣΜΕYΣΕΙΣ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ
Τον Αύγουστο του 2019, 181 ηγέτες των µεγαλύτερων εταιρειών των ΗΠΑ, µελών του Business Roundtable, ανανέωσαν έπειτα από 22 χρόνια τη «διακήρυξη» για τις αξίες και τον σκοπό που πρέπει να υπηρετούν οι εταιρείες τους. Δεσµεύτηκαν στο εξής να διοικούν τις εταιρείες τους προς το συµφέρον όχι µόνο των µετόχων, αλλά και όλων των άλλων ενδιαφεροµένων µερών, όπως οι εργαζόµενοι, οι πελάτες, οι προµηθευτές, το περιβάλλον και η κοινωνία µέσα στην οποία δραστηριοποιούνται. Η κίνηση αυτή έλαβε µεγάλη δηµοσιότητα, καθώς αποτελεί αναµφισβήτητα µια σηµαντική αλλαγή, στην οποία δεσµεύτηκαν µερικές από τις µεγαλύτερες εταιρείες στον κόσµο, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% της συνολικής κεφαλαιοποίησης της αγοράς των ΗΠΑ.
Στην Ευρώπη, τον Μάιο του 2019 ανακοινώθηκε από τον οργανισµό CSR Europe το «CEOs Call for Action for a New Deal for Europe». Όσοι διευθύνοντες σύµβουλοι υπογράφουν τη δήλωση δεσµεύονται να ευθυγραµµίσουν τις πρωτοβουλίες τους µε τους Στόχους Βιώσιµης Ανάπτυξης της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ. Μέχρι το τέλος Σεπτεµβρίου, διευθύνοντες σύµβουλοι από περισσότερες από 250 ευρωπαϊκές επιχειρήσεις είχαν υπογράψει τη δήλωση.
ΠΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ∆ΕΣΜΕΥΣΕΙΣ;
Η δέσµευση των ηγετών των επιχειρήσεων είναι ένα σηµαντικό βήµα, όµως δεν αρκεί. Δεν είναι λίγα τα παραδείγµατα των εταιρειών που, ενώ δεσµεύονται για τη δηµιουργία αξίας για την κοινωνία και την προστασία του περιβάλλοντος, οι πρακτικές τους στο σύνολό τους τις προδίδουν.
Πρόσφατο παράδειγµα αποτελεί η Exxon Mobil, η οποία δεσµεύεται «να ανταποκρίνεται στην αυξανόµενη ζήτηση ενέργειας και να µειώνει το περιβαλλοντικό της αποτύπωµα». Ο διευθύνων σύµβουλος της Exxon Mobil ήταν ένας από τους ηγέτες που υπέγραψαν τη νέα διακήρυξη του Business Roundtable. Εντούτοις, την 22α Οκτωβρίου 2019 ξεκίνησε µια πρωτοφανής δίκη στη Νέα Υόρκη, µε το κράτος να κατηγορεί την εταιρεία ότι παραπλάνησε τους επενδυτές σχετικά µε το κόστος που θα αντιµετωπίσει η επιχείρηση µετά την εφαρµογή νοµοθετικών ρυθµίσεων σχετικών µε την κλιµατική αλλαγή, αµφισβητώντας τη φερεγγυότητα της εταιρείας για το θέµα της κλιµατικής αλλαγής.
Λίγες ηµέρες νωρίτερα η εφηµερίδα «The Guardian» αποκάλυψε ότι η Google, παρόλο που στηρίζει σθεναρά την πολιτική δράση για την κλιµατική κρίση, φαίνεται να έχει προβεί σε «σηµαντικές» χρηµατοδοτήσεις γνωστών οργανισµών που εδράζονται στην Ουάσιγκτον, και οποίοι αντιτίθενται στα µέτρα για την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής.
ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ
Η συµµετοχή σε πρωτοβουλίες ή οι µεµονωµένες δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που έχουν χαρακτήρα χορηγικό και φιλανθρωπικό για την ενίσχυση της κοινωνίας ή την προστασία του περιβάλλοντος δεν προσφέρουν µακροπρόθεσµες λύσεις ούτε για τις εταιρείες ούτε για την κοινωνία. Για να υπάρξει ουσιαστική δηµιουργία αξίας για όλους, οι επιχειρήσεις πρέπει να προχωρήσουν στην αναθεώρηση της στρατηγικής τους και του επιχειρηµατικού τους µοντέλου. Υπάρχουν πλέον απτές αποδείξεις ότι όπου οι εταιρείες εντοπίζουν και επικεντρώνονται σε συγκεκριµένα κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήµατα που σχετίζονται µε την επιχειρηµατική τους δραστηριότητα, µε την πάροδο του χρόνου, αποκτούν σηµαντικά οικονοµικά οφέλη, ενώ παράλληλα δηµιουργούν σηµαντικό θετικό κοινωνικό αντίκτυπο.
Στο σχήµα (αριστερά) απεικονίζονται τις διαφορετικές θέσεις που µπορούν να λάβουν οι εταιρείες σε ένα δισδιάστατο διάγραµµα δηµιουργίας αξίας. Χρειαζόµαστε περισσότερες εταιρείες που να δηµιουργούν αξία για όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη τους (βλ. τεταρτηµόριο Ι στο διάγραµµα), πρακτική που τις καθιστά βιώσιµες, κερδοφόρες και συµµέτοχους στην επίλυση των προκλήσεων που αντιµετωπίζει η κοινωνία.
Σύµφωνα µε τους Porter, Serafeim και Kramer (2019) η στρατηγική µιας εταιρείας για τη µεγιστοποίηση του θετικού κοινωνικού αντικτύπου και της οικονοµικής αξίας της µπορεί να περιλαµβάνει τις εξής τρεις δραστηριότητες:
- Τη δηµιουργία προϊόντων και υπηρεσιών που καλύπτουν νέες ανάγκες της κοινωνίας ή µη εξυπηρετούµενες κοινωνικές οµάδες.
Το 2015, η Adidas ανακοίνωσε τη συνεργασία της µε την περιβαλλοντική οργάνωση Parley for the Oceans µε στόχο τη µείωση του πλαστικού στους ωκεανούς. H Adidas χρησιµοποιεί τα πλαστικά απορρίµµατα που καταλήγουν στη θάλασσα για τη δηµιουργία αθλητικών παπουτσιών. Σύµφωνα µε ανακοινώσεις της εταιρείας, το 2019 αναµένεται να δηµιουργήσει 11 εκατοµµύρια ζευγάρια παπούτσια από πλαστικό, υπερδιπλασιάζοντας την παραγωγή της σε σχέση µε το 2018.
- Την αύξηση της παραγωγικότητας στην αλυσίδα αξίας, είτε µε την αναγνώριση νέων πρακτικών που βελτιώνουν την αποτελεσµατικότητα, είτε µε την αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζοµένων και των προµηθευτών.
Η Starbucks προσφέρει σε όλους τους εργαζόµενους στις ΗΠΑ το 100% των διδάκτρων τους για την απόκτηση πρώτου πτυχίου µέσω του online προγράµµατος του Arizona State University. Η πρωτοβουλία αυτή έχει αποτελέσει τον κύριο παράγοντα επιτυχίας για την προσέλκυση νέων εργαζοµένων στην εταιρεία.
- Τις επενδύσεις για τη βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος ή ενός βιοµηχανικού κλάδου στις περιοχές όπου δραστηριοποιείται η εταιρεία. Το πρόγραµµα συµβολαιακής καλλιέργειας κριθαριού της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, το οποίο στηρίζει την ελληνική αγροτική παραγωγή, αποτελεί παράδειγµα αυτής της προσέγγισης. Αν µια εταιρεία καταφέρει να συνδυάσει και τις τρεις δραστηριότητες, το αποτέλεσµα µπορεί να είναι µια καινοτόµος στρατηγική που θα επιφέρει σηµαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα στην εταιρεία και µακροπρόθεσµα οφέλη για την κοινωνία.
Γιατί δεν επιλέγουν όλες οι εταιρείες τη βελτίωση της οικονοµικής τους επίδοσης µέσω της δηµιουργίας αξίας για την κοινωνία;
Δυστυχώς, λίγοι ηγέτες εταιρειών, και ακόµη λιγότεροι επενδυτές, κατανοούν αυτό το µοντέλο δηµιουργίας αξίας. Σύµφωνα µε τους υφιστάµενους όρους της αγοράς, µια εταιρεία θεωρείται πετυχηµένη αν δηµιουργεί αξία για τους µετόχους της, ακόµα και αν την ίδια στιγµή µειώνει την αξία για άλλα ενδιαφερόµενα µέρη (βλ. τεταρτηµόριο ΙΙ στο διάγραµµα). Η αποτύπωση της αξίας µιας εταιρείας που, εκτός από την οικονοµική της επίδοση, θα συνυπολογίζει και την επίπτωσή της στην κοινωνία απαιτεί πολύ διαφορετικές πρακτικές τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τους επενδυτές.
Είναι γεγονός ότι όλο και περισσότεροι οίκοι αξιολόγησης και επενδυτές ενσωµατώνουν κριτήρια για θέµατα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) στην αξιολόγηση των εταιρειών και την επιλογή επενδύσεων. Ταυτόχρονα, όµως, είναι σηµαντικό να γίνει κατανοητό ότι µια εταιρεία που συγκεντρώνει υψηλές βαθµολογίες ESG δεν σηµαίνει ότι θα επιτύχει απαραιτήτως καλύτερα οικονοµικά αποτελέσµατα. Καλύτερα οικονοµικά αποτελέσµατα µπορούν να πετύχουν οι εταιρείες που έχουν καλύτερη επίδοση σε θέµατα ESG που είναι σηµαντικά για τη λειτουργία τους (financial material) και τη στρατηγική τους. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι η προσέγγιση των αναλυτών και των επενδυτών για την αξιολόγηση των εταιρειών χρήζει σηµαντικών βελτιώσεων.
Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελούν οι εταιρείες που συµµετέχουν στη λίστα «Change the World» της αµερικανικής έκδοσης του περιοδικού Fortune, οι οποίες υλοποιούν δράσεις µε σηµαντικό θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Πολλές από τις εταιρείες αυτές δεν λαµβάνουν υψηλές βαθµολογίες ESG, µε αποτέλεσµα να µην συµπεριλαµβάνονται στις προτιµήσεις των υπεύθυνων επενδυτών. Ωστόσο, οι εισηγµένες εταιρείες που συµµετείχαν στη λίστα του Fortune από το 2015 έως το 2017 είχαν κατά µέσο όρο 3,9% καλύτερη απόδοση από τον δείκτη MSCI World Stock το έτος που ακολούθησε τη συµµετοχή τους στη λίστα του Fortune (Porter, Serafeim και Kramer (2019).
Εταιρείες και επενδυτές πρέπει να συνεργαστούν για να βρεθεί ο καλύτερος τρόπος αποτύπωσης και αξιολόγησης των πραγµατικών επιδόσεων των εταιρειών. Πολλοί ηγέτες διαχειρίζονται τις προσπάθειες των εταιρειών τους για βιώσιµη ανάπτυξη κυρίως ως µέσο ενίσχυσης της φήµης τους και προσέλκυσης κοινωνικά ευαισθητοποιηµένων καταναλωτών, εργαζοµένων και επενδυτών. Οι εταιρείες πρέπει να εξηγήσουν πώς καταφέρνουν να βελτιώνουν τις οικονοµικές τους επιδόσεις µέσα από κοινωνικές δράσεις. Η Nestlé, για παράδειγµα, προσφέρει προϊόντα µε µειωµένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη, αλάτι και λιπαρά, συµβάλλοντας στην αντιµετώπιση της κακής διατροφής πάνω από µια δεκαετία. Όµως, µόλις το 2018 η εταιρεία ανέφερε για πρώτη φορά δηµοσίως ότι τα πιο υγιεινά τρόφιµα είχαν ταχύτερους ρυθµούς ανάπτυξης και υψηλότερα περιθώρια κέρδους από τα παραδοσιακά προϊόντα της.
Σε αυτή την κατεύθυνση, παρακολουθούµε µε ενδιαφέρον την έρευνα «Impact-Weighted Financial Accounts», που υλοποιείται αυτή την περίοδο στο Harvard Business School, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Γιώργου Σεραφείµ. Στόχος της έρευνας είναι να βρεθεί ένας τρόπος να αποτυπωθούν στις χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις ο θετικός και αρνητικός αντίκτυπος που έχουν οι εταιρείες στους εργαζόµενους, στους πελάτες, στο περιβάλλον και στην ευρύτερη κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό οι διοικήσεις των εταιρειών και οι επενδυτές θα µπορούν να αποφασίζουν βασιζόµενοι όχι µόνο σε κέρδη ή ζηµίες, αλλά και στην επίδραση µιας εταιρείας στην κοινωνία και στο περιβάλλον.
«DOING WELL BY DOING GOOD» ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α
Οι ελληνικές δεν διαφέρουν από τις ξένες εταιρείες. Ο αριθµός των επιχειρήσεων που ενστερνίζονται τις αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης αυξάνεται συνεχώς, συµβάλλοντας στην επίλυση προβληµάτων της ελληνικής κοινωνίας. Η λίστα «Change the World», που δηµοσιεύτηκε από το Fortune τον Ιούλιο του 2019, περιλαµβάνει 20 παραδείγµατα που συνεισφέρουν στην επίλυση προβληµάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το σύνολο των πρωτοβουλιών της λίστας το 85% είχε άµεση σύνδεση µε τη δραστηριότητα των εταιρειών, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι επιχειρήσεις έχουν κατανοήσει τα οφέλη σύνδεσης των δράσεών τους µε τη στρατηγική τους. Εντούτοις, µόνο το 15% των δράσεων είχαν άµεση συνεισφορά στα οικονοµικά αποτελέσµατα ή κρίθηκε ότι δύναται να προκαλέσουν αλλαγή στην κοινωνία. Αυτό καταδεικνύει το περιθώριο βελτίωσης. Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι τρεις από τις τέσσερις συστηµικές τράπεζες στην Ελλάδα, η Alpha Bank, η Eurobank Ergasias και η Τράπεζα Πειραιώς, υπέγραψαν τις Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής του UNEP FI, που παρουσιάστηκαν τον Σεπτέµβριο του 2019. Τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα, µεταξύ άλλων, δεσµεύτηκαν να ευθυγραµµίζουν τις στρατηγικές τους µε την ανάγκη επίτευξης των Στόχων Βιώσιµης Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών, στη Συµφωνία του Παρισιού για την Κλιµατική Αλλαγή και στο εκάστοτε θεσµικό πλαίσιο. Εποµένως, οι τράπεζες αναµένεται να αναπτύξουν υπηρεσίες και προϊόντα για τη στήριξη εταιρειών που θα επιδιώξουν να αναπτυχθούν ενισχύοντας τη θετική τους επίδραση στην κοινωνία.
Τον Οκτώβριο του 2019, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή προχώρησε στην έκδοση του πρώτου πιστοποιηµένου πράσινου οµολόγου στην Ελλάδα αξίας 150 εκατ. ευρώ. Τα πράσινα οµόλογα αποτελούν άλλο έναν τρόπο χρηµατοδότησης της βιώσιµης ανάπτυξης, καθώς µπορούν να εκδοθούν από εταιρείες, οργανισµούς, χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και κυβερνήσεις για έργα µε θετικό αντίκτυπο. Τη 13η Νοεµβρίου 2019, το Χρηµατιστήριο Αθηνών ανακοίνωσε την έκδοση του «Οδηγού δηµοσιοποίησης πληροφοριών ESG», ώστε να συµβάλει στην ενσωµάτωση της ατζέντας της βιώσιµης ανάπτυξης στην ελληνική κεφαλαιαγορά. Ο οδηγός θα βοηθήσει τις εταιρείες να δηµοσιοποιήσουν συγκρίσιµα στοιχεία ESG, δίνοντας τη δυνατότητα να αξιολογηθούν ορθότερα από τους επενδυτές και να βελτιώσουν την πρόσβασή σε κεφάλαια.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙ∆Ι…
Η κοινωνία ζητεί από την επιχειρηµατική κοινότητα να συνδράµει στην επίλυση των προκλήσεων που αντιµετωπίζει, και η επιχειρηµατική κοινότητα έχει αντιληφθεί ότι η βιώσιµη ανάπτυξη µπορεί να επιτευχθεί µόνο αν η κοινωνία ευηµερεί. Προς όφελος όλων, οι ηγέτες των εταιρειών πρέπει να υλοποιήσουν τις δεσµεύσεις τους για δηµιουργία αξίας για όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη, τροποποιώντας τη στρατηγική και το επιχειρηµατικό τους µοντέλο. Οι εταιρείες που θα επικοινωνήσουν ξεκάθαρα την επίδοσή τους θα καταφέρουν να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους, να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπεύθυνες χρηµατοδοτήσεις και να µειώσουν το κόστος κεφαλαίου τους. Την ίδια στιγµή, θα αποφέρουν σηµαντικά οφέλη για την κοινωνία.
Δείτε όλα όσα έγιναν στο πρώτο CEO Initiative Forum του Fortune εδώ.
