Ο κόσμος «γλιστρά» στο οικονομικό άγνωστο λόγω γεωπολιτικής – Τεράστιες οι προκλήσεις

Ποια είναι η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας; διερωτάται ο αρθρογράφος των Financial Times, Martin Wolf… για να δώσει ο ίδιος την απάντηση: «Επικρατεί σύγχυση. Και αυτό δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη». 

Πέρα από τις εμφανείς μακροοικονομικές αβεβαιότητες, όπως οι ανησυχητικές τάσεις στα δημοσιονομικά ελλείμματα και τα χρέη πολλών σημαντικών χωρών, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο κοσμογονικά γεγονότα: την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τον ρόλο του παγκόσμιου ηγεμόνα και την ανεξέλεγκτη εμφάνιση μιας τεχνολογικής καινοτομίας που ίσως αποδειχθεί η σημαντικότερη στην ιστορία της ανθρωπότητας: της τεχνητής νοημοσύνης.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο που επικρατεί σύγχυση. Το αξιοσημείωτο, ωστόσο, είναι το πόσο καλά έχει αντέξει η παγκόσμια οικονομία τους κραδασμούς και την αβεβαιότητα — τουλάχιστον μέχρι στιγμής.

Αυτό αποτέλεσε το κεντρικό θέμα τόσο της εισαγωγικής ομιλίας της Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, στις ετήσιες συνεδριάσεις της Ουάσιγκτον, όσο και της τελευταίας Έκθεσης για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές (World Economic Outlook). Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το ΔΝΤ προβλέπει μικρή μόνο επιβράδυνση της ανάπτυξης φέτος και το επόμενο έτος. Φυσικά, μια τέτοια πρόβλεψη συνοδεύεται από υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, αλλά συνάδει με όσα έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα, παρά την αναταραχή.

Οι 4 εξηγήσεις

Γιατί η παγκόσμια οικονομία δείχνει σχετικά ανθεκτική;  Η Γκεοργκίεβα (και η Έκθεση) δίνουν τέσσερις εξηγήσεις:

1. Οι δασμοί αποδείχθηκαν λιγότερο σοβαροί απ’ όσο φοβόμασταν.
2. Η ιδιωτική οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη προσαρμοστικότητα.
3. Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες παραμένουν υποστηρικτικές.
4. Οι μακροοικονομικές πολιτικές έχουν βελτιωθεί σε αρκετές χώρες.

Πρώτον, είναι αλήθεια ότι οι δασμοί κατέληξαν κάπως χαμηλότεροι από ό,τι είχε αρχικά ανακοινωθεί την «ημέρα απελευθέρωσης» του Ντόναλντ Τραμπ, στις 2 Απριλίου 2025. Όπως υποστηρίζει η Γκεοργκίεβα, «ο σταθμισμένος μέσος όρος των αμερικανικών δασμών έχει μειωθεί από 23% τον Απρίλιο σε 17,5% σήμερα». Επιπλέον, υπήρξε εκπληκτικά μικρή αντίδραση από τις άλλες χώρες — αν και τα επίπεδα αυτά παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά.

Δεύτερον, ο ιδιωτικός τομέας αντέδρασε θετικά, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Όπως αναφέρει η Έκθεση, «νοικοκυριά και επιχειρήσεις έσπευσαν να πραγματοποιήσουν κατανάλωση και επενδύσεις ενόψει της αύξησης των δασμών». Επίσης, οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή των μέτρων έδωσαν στις επιχειρήσεις χρόνο να αναβάλουν αυξήσεις τιμών, ενώ εισαγωγείς και εξαγωγείς απορρόφησαν μέρος του κόστους. Παρ’ όλα αυτά, η μετακύλιση τιμών προχωρά — και οι δασμοί παραμένουν ένας επιβλαβής φόρος που στρεβλώνει τη δομή και την ανάπτυξη της παγκόσμιας παραγωγής.

Τρίτον, οι αγορές μετοχών διατηρούνται ισχυρές και οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες γενικά παραμένουν ευνοϊκές. Στις ΗΠΑ, μέρος αυτού οφείλεται στην επενδυτική έκρηξη γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη (AI). Το αν αυτή η άνθηση στηρίζεται σε πραγματικά θεμελιώδη μεγέθη ή αποτελεί μια ακόμη «φούσκα καινοτομίας» μένει να αποδειχθεί.

Τέταρτον, πολλές αναδυόμενες οικονομίες έχουν επιδείξει αξιοθαύμαστη δημοσιονομική και νομισματική πειθαρχία, έχοντας διδαχθεί από τα οδυνηρά λάθη του παρελθόντος. Όμως, το εξωτερικό περιβάλλον παραμένει δύσκολο: η Κίνα παλεύει με την εχθρότητα των ΗΠΑ και τα εσωτερικά της προβλήματα, ενώ η Βραζιλία και η Ινδία πλήττονται από τους εξωφρενικά υψηλούς αμερικανικούς δασμούς 50%. Στην περίπτωση της Βραζιλίας, η τιμωρία φαίνεται να συνδέεται με την απόφαση των δικαστηρίων της να καταδικάσουν τον πρώην πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρο σε 27 χρόνια φυλάκισης για αυταρχικές απόπειρες εξουσίας. «Γιατί να το απεχθάνεται τόσο πολύ ο Τραμπ;» αναρωτιέται ειρωνικά ο συντάκτης.

Ανατροπή

Σε τέτοιες εποχές, γράφει ο Martin Wolf, όπου το παγκόσμιο σύστημα ανατρέπεται, είναι επικίνδυνο να δείχνει κανείς υπερβολική αυτοπεποίθηση για το μέλλον. Όπως επισημαίνει το ΔΝΤ, υπάρχουν πολλές εύθραυστες πτυχές, ιδίως τα δημοσιονομικά ελλείμματα και τα διογκούμενα χρέη. Το Ταμείο σημειώνει, για παράδειγμα, ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ αναμένεται να επιδεινωθεί κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ το 2026, κυρίως λόγω της ψήφισης του νόμου One Big Beautiful Bill Act (OBBBA), παρά τα πρόσθετα έσοδα από δασμούς που αναμένονται. Αυτό, με τη σειρά του, καθιστά απίθανες μεγάλες μειώσεις στα παγκόσμια ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, αν και το ΔΝΤ προβλέπει μικρές βελτιώσεις.

Το γεγονός αυτό προοιωνίζεται νέες εμπορικές συγκρούσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Πέρα από την τάση του Τραμπ να θεωρεί κάθε εμπορικό πλεόνασμα άλλης χώρας ως «κλοπή» εις βάρος των ΗΠΑ, η Κίνα αντιμετωπίζεται πλέον ως στρατηγικός ανταγωνιστής σε όλα τα επίπεδα. Η Ουάσιγκτον εξοργίστηκε όταν το Πεκίνο επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και κρίσιμων ορυκτών· ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ κατηγόρησε την Κίνα ότι «προσπαθεί να πλήξει την παγκόσμια οικονομία». Το ερώτημα, όμως, είναι: πώς πιστεύει ο Μπέσεντ ότι νιώθουν τα “θύματα” του εμπορικού πολέμου που εξαπέλυσαν οι ίδιες οι ΗΠΑ;

Οι συνεδριάσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας αποτελούν ευκαιρία όχι μόνο για να αξιολογηθεί η συνολική κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας και οι κίνδυνοι νέων αναταράξεων, αλλά και για να δοθεί έμφαση στην κατάσταση των φτωχότερων χωρών και πληθυσμών. Η Έκθεση σημειώνει ότι «οι φτωχότερες οικονομίες του κόσμου, ιδίως όσες πλήττονται από παρατεταμένες συγκρούσεις, διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο επιβράδυνσης της ανάπτυξής τους». Ένας από τους λόγους είναι οι περικοπές στις επιχορηγήσεις και στα ευνοϊκά δάνεια. Η απότομη διακοπή λειτουργίας της USAID θεωρείται ιδιαιτέρως κρίσιμη, ιδίως στον τομέα της υγείας. Μια ανησυχητική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Lancet καταλήγει ότι η κατάργηση της υπηρεσίας «θα μπορούσε να οδηγήσει σε πάνω από 14 εκατομμύρια επιπλέον θανάτους έως το 2030».

Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα ιδρύθηκαν το 1944 για να εδραιώσουν την αρχή της διεθνούς οικονομικής συνεργασίας. Η ανάγκη αυτή όχι μόνο δεν έχει εκλείψει, αλλά είναι σήμερα πιο επιτακτική από ποτέ. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ παραμένουν μέλος είναι ενθαρρυντικό· όμως, οι προκλήσεις είναι τεράστιες — ιδιαίτερα η διατήρηση της οικονομικής προόδου εν μέσω τόσο βαθιών γεωπολιτικών ανακατατάξεων. Καμία χώρα, όσο ισχυρή κι αν είναι, δεν θα μείνει αλώβητη αν το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα καταρρεύσει, καταλήγει ο Martin Wolf.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• «Ράλι» διαρκείας για τον χρυσό: Τι λένε οι ειδικοί για τις επενδύσεις στο πολύτιμο μέταλλο
• Σε ιστορικό υψηλό το ασήμι, πάνω από τα 52,50 δολάρια η τιμή spot – Ξεπέρασε το ρεκόρ του 1980