Οι ΗΠΑ έχουν ξαναρίξει το καθεστώς του Ιράν. Θα τα καταφέρουν για άλλη μια φορά;
Καθώς η ένταση στη Μέση Ανατολή αυξάνεται μετά τις επιθέσεις του Ισραήλ κατά του Ιράν, οι φωνές υπέρ της αλλαγής καθεστώτος στην Τεχεράνη πληθαίνουν. Στελέχη της αμερικανικής και ισραηλινής ηγεσίας, όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχουν αναφερθεί ανοιχτά στο ενδεχόμενο ανατροπής του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Ωστόσο, όπως υπενθυμίζει σε εκτενές ρεπορτάζ του το CNN, οι Ιρανοί έχουν άμεση ιστορική εμπειρία από ξένη παρέμβαση και επιβολή αλλαγής καθεστώτος από τις ΗΠΑ. Το 1953, οι Ηνωμένες Πολιτείες – με τη βοήθεια της Βρετανίας – συμμετείχαν ενεργά στην ανατροπή του δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού του Ιράν, Μοχάμεντ Μοσαντέκ.
Το πραξικόπημα του 1953: Τι συνέβη
Ο Μοσαντέκ είχε προχωρήσει σε μια τολμηρή κίνηση για την εποχή: την εθνικοποίηση των ιρανικών πετρελαιοπηγών. Η απόφαση αυτή θεωρήθηκε απειλή από τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, οι οποίες εξαρτώνταν ενεργειακά από τη Μέση Ανατολή. Η εθνικοποίηση του πετρελαίου θεωρήθηκε εσωτερικά δημοφιλής στο Ιράν και ερμηνεύτηκε από τη Δύση ως ενίσχυση της σοβιετικής επιρροής στην περιοχή – σε μια περίοδο έντονης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η υποστήριξη στον Σάχη
Ο στόχος του πραξικοπήματος ήταν να επανενισχυθεί ο ρόλος του μονάρχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, ο οποίος υποστήριζε τη Δύση. Μετά την ανατροπή του Μοσαντέκ, πρωθυπουργός διορίστηκε ο στρατηγός Φαζλολάχ Ζαχεντί.
Ο ρόλος των Μυστικών Υπηρεσιών
Πριν την εκδήλωση του πραξικοπήματος, η CIA και η βρετανική Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΜI6) ξεκίνησαν εκστρατεία προπαγάνδας κατά του Μοσαντέκ, οργανώνοντας διαδηλώσεις και ενισχύοντας τις φιλο-μοναρχικές δυνάμεις. Ο στρατός τελικά ενώθηκε με αυτές τις κινητοποιήσεις, οδηγώντας στην πτώση του πρωθυπουργού. Για να στηρίξει τον Ζαχεντί και να εξασφαλίσει την ομαλότητα μετά το πραξικόπημα, η CIA διοχέτευσε κρυφά 5 εκατομμύρια δολάρια μέσα σε δύο ημέρες από την ανάληψη της εξουσίας, σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα έγγραφα.
Η επίσημη παραδοχή της εμπλοκής των ΗΠΑ ήρθε το 2009 από τον τότε πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, ενώ το 2013 αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA επιβεβαίωσαν το ρόλο της υπηρεσίας στο πραξικόπημα.
Ωστόσο, η επιχείρηση γύρισε μπούμερανγκ για τις ΗΠΑ. Η ενίσχυση της εξουσίας του Σάχη και η αντίληψη ξένης επιβολής καθεστώτος προκάλεσαν μακροχρόνια δυσαρέσκεια στην ιρανική κοινωνία, συμβάλλοντας στην άνοδο του αντι-αμερικανισμού.
Η Ισλαμική Επανάσταση του 1979
Η δυσαρέσκεια κορυφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν εκατομμύρια Ιρανοί ξεχύθηκαν στους δρόμους ζητώντας την ανατροπή του Σάχη. Οι κοσμικοί διαδηλωτές καταδίκαζαν τον αυταρχισμό και τη διαφθορά του καθεστώτος, ενώ οι ισλαμιστές εναντιώνονταν στη δυτικοποίηση και στον ηθικό εκφυλισμό που έβλεπαν να επιβάλλεται στη χώρα.
Η Ισλαμική Επανάσταση του 1979 έφερε την πτώση του Σάχη, τερμάτισε τη μοναρχία που στήριζαν οι Δυτικοί και οδήγησε στην ίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν υπό τον Αγιατολάχ Χομεϊνί.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:
Πηγή: cnn.com
