Ονειρεύεσαι; Μπορείς να μάθεις δεξιότητες στον ύπνο σου, λένε επιστήμονες
Όταν ονειρεύεσαι, παρασύρεσαι σε μια σκιά του κόσμου, όπου τίποτα δεν είναι πραγματικό – και, συνήθως, ό,τι συμβαίνει σε ένα όνειρο, μένει εκεί. Ή μήπως όχι;
Τα “πρακτικά όνειρα” μπορεί να ακούγονται αδύνατα, αλλά η ονειρική κατάσταση μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα ισχυρή – και υπάρχουν τρόποι να αξιοποιήσεις αυτή τη φευγαλέα επιρροή.
Από τα χρόνια του λυκείου, οι ασυνήθιστες καταστάσεις ύπνου όπως τα συνειδητά όνειρα (lucid dreams) συναρπάζουν τη νευροεπιστήμονα Emma Peters, υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης. Οι «lucid dreamers» είναι συνειδητοί μέσα στο όνειρό τους, ενώ το σώμα τους παραμένει σε ύπνο. Ορισμένοι αποκτούν τον έλεγχο του ονείρου – αλλάζουν την πλοκή, αποκτούν υπερδυνάμεις ή δημιουργούν δικούς τους κόσμους. Αυτή η δελεαστική ικανότητα είναι ο λόγος που η Peters και η ομάδα της προσπαθούν να αξιοποιήσουν τα συνειδητά όνειρα με πιθανές εφαρμογές και στον ξύπνιο κόσμο.
Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι όσοι ελέγχουν τα όνειρά τους μπορούν να εξασκηθούν σε δραστηριότητες όσο κοιμούνται, βελτιώνοντας τις επιδόσεις τους όταν ξυπνούν. Η Peters καταφέρνει να προκαλεί lucid dreams σε συμμετέχοντες μέσω νοητικής εξάσκησης και αισθητηριακών ερεθισμάτων.
Η συνειδητή ονειροπόληση συμβαίνει στη φάση REM και φαίνεται να ενεργοποιείται από αυξημένη δραστηριότητα στον ραχιοπλάγιο προμετωπιαίο φλοιό, περιοχή υπεύθυνη για την αυτογνωσία και τη λήψη αποφάσεων. Όμως, ακόμα δεν είναι σαφές γιατί κάποιοι μπορούν να αποκτούν έλεγχο στα όνειρα και άλλοι όχι.
Η Peters εκπαίδευσε τους συμμετέχοντες να συσχετίζουν μια σκέψη με ένα φυσικό ερέθισμα (π.χ. φως ή δόνηση). Όταν εισέρχονταν σε REM ύπνο, φορητές συσκευές ύπνου τους παρείχαν το ίδιο ερέθισμα. Στη φάση του ονείρου λάμβαναν και εντολές να εκτελούν απλές κινήσεις, όπως να κουνήσουν τα μάτια ή να λυγίσουν τα άκρα. Οι συμμετέχοντες θυμούνταν τι ένιωσαν κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ένα παράδειγμα: Μια συμμετέχουσα εκπαιδεύτηκε να αναγνωρίζει πότε η ουροδόχος κύστη της ήταν γεμάτη και κατάφερε να ξυπνήσει πριν το καταλάβει το σώμα της. Άλλοι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι δημιούργησαν ολόκληρους ονειρικούς κόσμους στους οποίους μπορούσαν να επιστρέψουν κατά βούληση — όπως στο παιχνίδι Second Life. Μια συμμετέχουσα ανακατασκεύασε το σπίτι και την οικογένειά της στο όνειρό της. Όταν το όνειρο γινόταν τοξικό, μπορούσε να σταματήσει το lucid dreaming.
Ο Dr. Ben Rein, νευροεπιστήμονας του Στάνφορντ και Chief Science Officer του Mind Science Foundation, θεωρεί ότι και τα μη συνειδητά όνειρα έχουν ισχυρή συναισθηματική επίδραση: «Όποιος έχει θυμηθεί ένα όνειρο, ξέρει ότι μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεσαι όταν ξυπνήσεις.»
Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η διέγερση νευρώνων κατά τη διάρκεια του ύπνου (όχι απαραίτητα σε REM) επηρεάζει τις προτιμήσεις τους στον ξύπνιο κόσμο. Δηλαδή, ο εγκέφαλος δεν σταματά να “μαθαίνει” όσο κοιμόμαστε.
Ο Rein υποστηρίζει ότι ο ύπνος είναι ένας τρόπος συγκέντρωσης, αποθήκευσης και επεξεργασίας εμπειριών και γνώσεων. Γι’ αυτό και οι εφιάλτες, ακόμη κι αν είναι δυσάρεστοι, μπορούν να λειτουργήσουν ως «προσομοιώσεις κινδύνου» που μας βοηθούν να ανταποκριθούμε σε παρόμοιες καταστάσεις όταν ξυπνήσουμε.
Παρά την πιθανή αξία των lucid dreams, ο Rein είναι επιφυλακτικός ως προς τη συχνή χρήση τους, καθώς μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου. Ωστόσο, σε περιπτώσεις PTSD ή συχνούς εφιάλτες, το συνειδητό όνειρο μπορεί να δώσει έναν μηχανισμό απόδρασης μέσω της αφύπνισης.
Ο ίδιος έχει βιώσει την ισχύ του ύπνου στη μελέτη: «Στο πανεπιστήμιο διάβαζα πριν κοιμηθώ και ξυπνούσα γνωρίζοντας την ύλη. Έτσι πήρα 4.0.»
