Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Η σοβαρή συζήτηση για τη σχέση κλιματικής αλλαγής και ασφάλειας

Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση της φύσης δεν είναι πλέον αφηρημένες έννοιες – είναι παρούσες, επιταχύνονται και διαμορφώνουν ήδη τον πλανήτη με τρόπους που αυξάνουν ή δημιουργούν νέες μορφές αστάθειας. Από τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού μέχρι τη Σουδάν και από την Ινδία ως τη Χιλή, το περιβάλλον μετατρέπεται σε καθοριστικό παράγοντα κρίσεων με γεωπολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις.

Περιβαλλοντική αστάθεια = πολιτική αστάθεια

Στη μεθόριο ΗΠΑ-Μεξικού, σχεδόν οι μισοί μετανάστες δηλώνουν ότι εγκατέλειψαν τις εστίες τους λόγω φυσικών καταστροφών και όχι λόγω βίας. Στο Σουδάν, η περιβαλλοντική πίεση συνέβαλε σε μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις εσωτερικά εκτοπισμένων πληθυσμών. Στην Τσενάι της Ινδίας, η κρίση νερού οδήγησε σε κοινωνική αναταραχή, ενώ στη Χιλή, μια οικολογική καταστροφή λόγω θερμών θαλασσίων ρευμάτων παρέλυσε την αλιευτική οικονομία, με μαζικές διαδηλώσεις.

Τα παραδείγματα είναι πλέον αμέτρητα. Και όλα επιβεβαιώνουν το ίδιο: η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική υποβάθμιση αποτελούν μείζονες παράγοντες αστάθειας και συγκρούσεων. Έρευνες δείχνουν ότι κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1°C ενισχύει την πιθανότητα ενδοομαδικής βίας κατά 2%, και διαομαδικών συγκρούσεων κατά 2,5%–5%.

Τέσσερις πυλώνες δράσης για το μέλλον

Για να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά ο σύνθετος αυτός «κόμβος» περιβάλλοντος και ασφάλειας, προτείνονται τέσσερις πυλώνες:

1. Νέα παγκόσμια διακυβέρνηση για την κλιματική εποχή
   Η κλιματική αλλαγή φέρνει νέες προκλήσεις: άνοδος της στάθμης της θάλασσας, αμφισβήτηση κυριαρχίας νησιωτικών κρατών, κλιματική μετανάστευση. Ο στρατός και οι αρχές πολιτικής προστασίας καλούνται όλο και συχνότερα να διαχειρίζονται περιβαλλοντικές κρίσεις. Ο σχεδιασμός εθνικών πολιτικών ασφάλειας πρέπει πλέον να ενσωματώνει το περιβαλλοντικό ρίσκο.
2. Αποκατάσταση οικοσυστημάτων για σταθερότητα
   Η φύση απορροφά κραδασμούς: προστατεύει από πλημμύρες, καύσωνες, ξηρασίες. Η αναγέννηση φυσικών οικοσυστημάτων πρέπει να γίνει ισότιμη προτεραιότητα με τη μείωση εκπομπών. Η ορθολογική διαχείριση πόρων (π.χ. διακρατικές συμφωνίες για το νερό) μειώνει και τον κίνδυνο συγκρούσεων.
3. Αναδιάρθρωση του παγκόσμιου διατροφικού μοντέλου
   Η αστάθεια στο κλίμα απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια, ειδικά σε ευάλωτες περιοχές. Η δημιουργία αποθεμάτων, η πρόσβαση σε χρηματοοικονομικά εργαλεία (ασφαλίσεις, πίστωση) για μικροκαλλιεργητές και οι πιο ανθεκτικές εφοδιαστικές αλυσίδες είναι βασικά μέτρα.
4. Επανατοποθέτηση της έννοιας της προσαρμογής
   Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δεν αφορά μόνο τον παγκόσμιο Νότο. Από την αγροτική παραγωγή μέχρι τις υποδομές των πόλεων, η ανθεκτικότητα είναι απαραίτητη παντού. Και όταν η προσαρμογή γίνεται σωστά, κινητοποιεί και τη βούληση για ουσιαστική μείωση των εκπομπών.

Ο πλανήτης δεν αντέχει άλλη αναβολή

Με το 2024 να διαγράφεται ήδη ως το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί και με τις πληθυσμιακές απώλειες της άγριας ζωής να ξεπερνούν το 70% από το 1970, το πρόβλημα δεν είναι πια θεωρητικό. Και, όπως τονίζει το World Economic Forum, βρισκόμαστε σε παράλυση: ούτε σταματάμε την καταστροφή ούτε προετοιμαζόμαστε επαρκώς για τις συνέπειές της.

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος μας υπενθυμίζει πως η περιβαλλοντική κρίση δεν είναι απλώς οικολογική ή οικονομική – είναι εξίσου κρίση ασφαλείας. Και η αποτυχία μας να το συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως ίσως αποβεί το μεγαλύτερο ρίσκο απ’ όλα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Ιάκωβος Μιχαλίτσης στο Business Monitor: Η «οσκαρική» φαρµακευτική που έφερε πιο κοντά τη Σελήνη
• Μάρκος Βερέμης: Δεν έχει σημασία ο κλάδος, αλλά το πόσο καλό είναι το προϊόν σου
• Συμεών Γ. Τσομώκος στο «Όσοι Τόλμησαν»: Οραματίστηκα ένα Φόρουμ που θα έφερνε την Ελλάδα στο κέντρο του κόσμου