Πώς λέμε στα παιδιά ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης;
-
Ο μύθος του Άγιου Βασίλη θεωρείται πολιτισμική παράδοση και όχι επιβλαβές ψέμα.
-
Τα παιδιά αρχίζουν να αμφιβάλλουν ανάλογα με το αναπτυξιακό τους στάδιο, όχι αυστηρά με βάση την ηλικία.
-
Η ειλικρίνεια είναι σημαντική όταν το παιδί επιμένει, αλλά η φαντασία μπορεί να συνυπάρχει με την αλήθεια.
Είναι η μέρα που κάθε γονιός φοβάται: όταν το παιδί τον πλησιάζει και αρχίζει να κάνει στοχευμένες ερωτήσεις για τον Άγιο Βασίλη. Πώς προλαβαίνει να γυρίσει όλο τον κόσμο σε μία νύχτα; Πώς πετούν οι τάρανδοι; Πώς χωράει από την καμινάδα; Και, τελικά, είναι αληθινός;
Κάποια στιγμή, η κοινή λογική παρεμβαίνει και το παιδί αρχίζει να υποψιάζεται ότι ο Άγιος Βασίλης ανήκει στον κόσμο των μύθων — όπως η Νεράιδα των Δοντιών ή, πιο σπάνια, κάποιος που επιστρέφει τα καρότσια του σούπερ μάρκετ στη θέση τους. Τι πρέπει να πει ένας γονιός; Και είναι σωστό να «κοροϊδεύει» το παιδί εξαρχής;
Είναι εντάξει να λες ψέματα στα παιδιά για τον Άγιο Βασίλη;
Σύμφωνα με τη Victoria Talwar, PhD, συγγραφέα του βιβλίου The Truth About Lying: Teaching Honesty to Children at Every Age and Stage, το να λες στα παιδιά ότι υπάρχει ο Άγιος Βασίλης δεν ανήκει στην ίδια ηθικά φορτισμένη κατηγορία με άλλα ψέματα.
«Το “ψέμα” του Άγιου Βασίλη εντάσσεται περισσότερο στον χώρο της παράδοσης και του πολιτισμού», δήλωσε στο Mental Floss. «Αν λέω ψέματα σε ένα παιδί για να το κάνω να κοιμηθεί νωρίς, αυτό είναι διαφορετικό. Ο Άγιος Βασίλης είναι πολιτισμικό φαινόμενο. Υπάρχει παντού. Δεν είναι κάτι που επινόησε ένας γονιός. Είναι κάτι συλλογικό και διαφορετικό».
Κατά την Talwar, ο μύθος του Άγιου Βασίλη μπορεί να έχει συνολικά θετικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της παιδικής κοσμοαντίληψης. «Τα μηνύματα πίσω από τον Άγιο Βασίλη είναι βαθιά θετικά. Η μαγεία, η γενναιοδωρία, η φροντίδα για τους άλλους. Όλα αυτά είναι αξίες που θέλουμε να μεταδώσουμε στα παιδιά».
Έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 85% των παιδιών ηλικίας 5 ετών πιστεύουν ότι ο Άγιος Βασίλης είναι αληθινός. Λίγο αργότερα, όμως, αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτες αμφιβολίες — είτε λόγω λογικής σκέψης είτε επειδή κάποιο άλλο παιδί «σπέρνει τον σπόρο της αμφιβολίας».
Πότε σταματούν τα παιδιά να πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη;
Η ηλικία δεν είναι ο μόνος καθοριστικός παράγοντας. Όπως εξηγεί η Mona Delahooke, PhD, παιδοψυχολόγος με έδρα την Καλιφόρνια, όλα εξαρτώνται περισσότερο από το αναπτυξιακό στάδιο.
«Κάθε παιδί έχει τη δική του πορεία, με βάση τη συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη», λέει. «Κάπου μεταξύ 3 και 5 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να αναρωτιούνται για τη διαφορά ανάμεσα στο “φανταστικό” και το “πραγματικό”. Τότε ξεκινούν και οι ερωτήσεις για τη “λογική” της ιστορίας του Άγιου Βασίλη».
Η Talwar τονίζει ότι αυτές οι ερωτήσεις δεν απαιτούν άμεση αποκάλυψη της αλήθειας. Αντίθετα, μπορεί να είναι ωφέλιμο να αφήσει κανείς το παιδί να καθοδηγήσει τη συζήτηση.
«Αν πουν “ο Άγιος Βασίλης δεν είναι αληθινός”, ο γονιός μπορεί να απαντήσει: “Εσύ τι πιστεύεις;” Αν ρωτήσουν πώς ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, “πώς νομίζεις ότι το κάνει;”».
Ο λόγος είναι ότι πολλά παιδιά δεν είναι έτοιμα να αποχωριστούν αυτή τη μαγική αφήγηση. «Απλώς τη δοκιμάζουν», λέει. «Το παιδί θα σου δείξει πού βρίσκεται».
Πώς να μιλήσετε στα παιδιά για τον Άγιο Βασίλη
Αν όμως το παιδί επιμείνει; Τότε, σύμφωνα με τους ειδικούς, η ειλικρίνεια είναι προτιμότερη από λεκτικά τεχνάσματα.
«Αν ζητούν ξεκάθαρη απάντηση, τότε πρέπει να είμαστε ειλικρινείς», λέει η Talwar. «Το ψέμα από τους γονείς μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες στη σχέση εμπιστοσύνης».
Ορισμένα παιδιά, προσθέτει η Delahooke, μπορεί να βρίσκονται «και μέσα και έξω» ταυτόχρονα: να αμφιβάλλουν, αλλά να θέλουν να συνεχίσουν το παιχνίδι της φαντασίας. Και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό.
Υπάρχει, βέβαια, και το ενδεχόμενο ένα παιδί να νιώσει εξαπατημένο όταν μάθει την αλήθεια — ειδικά αν το ανακαλύψει απότομα, χωρίς τη στήριξη ενός ενήλικα. Άλλο παιδί μπορεί να το βιώσει ως προδοσία, άλλο όχι.
Η Delahooke ξεχωρίζει, πάντως, τον μύθο του Άγιου Βασίλη από πιο σύγχρονες πρακτικές όπως το Elf on the Shelf. «Όταν χρησιμοποιείται ως μέσο παρακολούθησης της συμπεριφοράς, είναι επιβλαβές», λέει. «Το μήνυμα γίνεται “μην σε πιάσουν”, αντί για “κάνε το σωστό”».
