Πόσο στοιχίζει ο καύσωνας στο ΑΕΠ
Η Ευρώπη, και δη οι χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα κανονικότητα. Οι καύσωνες δεν είναι πια σπάνια, συγκυριακά φαινόμενα.
Οι θερμοκρασίες που πλέον ξεπερνούν συστηματικά τους 40°C δεν αποτελούν μόνο μια απειλή για τη δημόσια υγεία, αλλά διαβρώνουν σταθερά την παραγωγική βάση της οικονομίας.
Η Ελλάδα, με έντονα εποχική οικονομική δραστηριότητα, εξάρτηση από τον τουρισμό, τη γεωργία και τις κατασκευές, δηλαδή κλάδους που λειτουργούν σε εξωτερικούς χώρους, συγκαταλέγεται στις χώρες που υφίστανται τις μεγαλύτερες απώλειες.
Μελέτες δείχνουν ότι σε περιφέρειες του Νότου, όπως η Κεντρική και Νότια Ιταλία, η Ανδαλουσία στην Ισπανία και η Αττική στην Ελλάδα, οι απώλειες στο ΑΕΠ ξεπερνούν ήδη το 1% σε περιόδους καύσωνα, ενώ δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που πλησιάζουν ή και υπερβαίνουν το 2%.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στη Nature εξέτασε ιστορικά επεισόδια καύσωνα (2003, 2010, 2015, 2018) και υπολόγισε τις ζημίες στο 0,3%–0,5% του ΑΕΠ της Ευρώπης εκείνα τα έτη. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος, η απώλεια αυτή αντιστοιχεί σε 1,5 έως 2,5 φορές περισσότερο από το μέσο κόστος που κατέγραφε η ήπειρος τις «συνηθισμένες» χρονιές μεταξύ 1981 και 2010 (περίπου 0,2% του ΑΕΠ).
Η πρόβλεψη για το μέλλον δεν είναι ενθαρρυντική. Ενώ οι απώλειες έφταναν κατά μέσο όρο το 0,21% του ΑΕΠ την περίοδο 1981–2010, αναμένεται να αγγίξουν το 0,77% το διάστημα 2035–2045, σχεδόν 1% γύρω στο 2050, και να ξεπεράσουν το 1,14% στη δεκαετία του 2060. Με άλλα λόγια, το οικονομικό τίμημα της ζέστης θα πενταπλασιαστεί μέσα σε λίγες δεκαετίες. Οι μελέτες συγκλίνουν ότι, ακόμη και με διαφορετικά κλιματικά μοντέλα και κοινωνικοοικονομικά σενάρια, η τάση είναι σταθερή. Η ακραία θερμότητα θα «ροκανίζει» ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι της οικονομικής πίτας.
Το άλλο μεγάλο μέτωπο είναι η ενέργεια. Σήμερα, μόλις το 20% των κτιρίων στην Ευρώπη διαθέτει κλιματισμό, έναντι 76% στη Βόρεια Αμερική. Όμως η ζήτηση ανεβαίνει με εκρηκτικό ρυθμό. Η πίεση στα ηλεκτρικά δίκτυα είναι τέτοια που σε ορισμένες περιοχές καταγράφονται διακοπές ρεύματος τις ημέρες αιχμής.
Μαζική λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος δεν υπάρχει. Εκτός από τα κλιματιστικά διεθνείς μελέτες επισημαίνουν ότι πράσινες στέγες, αστικά δέντρα, ανακλαστικά υλικά και νέος σχεδιασμός κτιρίων μπορούν να μειώσουν τη ζήτηση για ψύξη κατά 24%. Αυτό σημαίνει εξοικονόμηση περίπου 3 τρισ. δολαρίων σε υποδομές έως το 2050 και αποφυγή 1,3 δισ. τόνων εκπομπών CO₂, όση δηλαδή είναι η ετήσια ρύπανση ολόκληρης της Ιαπωνίας.
