Πότε η χρήση των social media από τους εφήβους γίνεται πρόβλημα;
Σε μια εποχή όπου σχεδόν κάθε έφηβος κρατά ένα smartphone στο χέρι και βρίσκεται διαρκώς συνδεδεμένος με το Instagram, το TikTok και το Snapchat, η χρήση των κοινωνικών δικτύων μετατρέπεται συχνά από εργαλείο κοινωνικοποίησης σε παράγοντα κινδύνου.
Σύμφωνα με πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο Adolescent Research Review, η λεγόμενη «προβληματική χρήση» των social media εμφανίζει ανησυχητική αύξηση, με πολλαπλές επιπτώσεις στη ζωή των εφήβων.
Η έρευνα βασίστηκε σε 23 μελέτες από διάφορες χώρες και αναδεικνύει εννέα βασικές ομάδες παραγόντων που οδηγούν στην υπερβολική, εθιστική ή καταναγκαστική χρήση των κοινωνικών μέσων:
Κίνητρα χρήσης: από την ανάγκη να περάσει η ώρα μέχρι την επιθυμία κοινωνικής αποδοχής.
Γονεϊκοί παράγοντες: έλλειψη ορίων και υποστήριξης από το σπίτι αυξάνει τον κίνδυνο.
Τραυματικές εμπειρίες: ιστορικά κακοποίησης ή παραμέλησης οδηγούν σε φυγή προς το διαδίκτυο.
Επιρροή συνομηλίκων: η κοινωνική σύγκριση και ο φόβος αποκλεισμού επιτείνουν την προσκόλληση.
Συναισθηματικοί παράγοντες: θλίψη, άγχος και θυμός συχνά οδηγούν σε καταφυγή στις οθόνες.
Αυτοέλεγχος: η έλλειψή του κάνει τους εφήβους πιο ευάλωτους σε καταναγκαστική χρήση.
Προσωπικότητα: χαρακτηριστικά όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ο ναρκισσισμός επιβαρύνουν το φαινόμενο.
Ψυχική υγεία: η κατάθλιψη και το άγχος συνδέονται άμεσα με αυξημένο χρόνο online.
Η πανδημία COVID-19: απομόνωση και περιορισμοί ενίσχυσαν περαιτέρω τη χρήση.
Σύμφωνα με την Καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό και απαιτεί τη συνεργασία γονέων, σχολείων και επαγγελματιών υγείας. «Χρειάζεται πρόληψη, ενημέρωση και κατάλληλες παρεμβάσεις, ώστε τα παιδιά να μάθουν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με υγιή και ισορροπημένο τρόπο», τονίζει.
Η μελέτη υπογραμμίζει και την ανάγκη για αντικειμενικά εργαλεία αξιολόγησης της χρήσης, όπως ειδικές εφαρμογές που καταγράφουν την πραγματική διάρκεια παραμονής στο διαδίκτυο – καθώς τα αυτοαναφερόμενα ερωτηματολόγια συχνά υποτιμούν την έκταση της χρήσης.
Η «ψηφιακή υγεία» των εφήβων, όσο και η φυσική τους, αποδεικνύεται τελικά υπόθεση όλων μας.
