Ριζικές ανακατατάξεις: Οι 3 δυνάμεις που αναδιαμορφώνουν την παγκόσμια οικονομία σύμφωνα με την Dambisa Moyo
Καθώς ο πλανήτης εισέρχεται σε μια περίοδο αυξανόμενης αστάθειας και γεωπολιτικού κατακερματισμού, οι πολιτικοί, οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές καλούνται να εγκαταλείψουν τα παραδοσιακά νοητικά μοντέλα και να επανεξετάσουν τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβάνονται την παγκόσμια οικονομία.
Η διακεκριμένη οικονομολόγος και συγγραφέας Dambisa Moyo, σε άρθρο της στο Project Syndicate, επισημαίνει τρεις βασικές διαρθρωτικές τάσεις που μετασχηματίζουν δραστικά το οικονομικό και γεωπολιτικό τοπίο: οι διεθνείς ροές κεφαλαίων, οι δημογραφικές ανισορροπίες και η ιδεολογική πόλωση.
1. Οι νέες ροές κεφαλαίων και ο κίνδυνος της σκιώδους μόχλευσης
Η παγκόσμια ροή κεφαλαίων επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από γεωπολιτικές εντάσεις και κανονιστικούς περιορισμούς, όπως η απαγόρευση επενδύσεων στην Κίνα από τις ΗΠΑ. Παρά τις πρόσφατες διορθώσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των διεθνών επενδυτικών ροών – περίπου 13 τρισ. δολάρια – χάρη στη βαθιά και ώριμη χρηματοπιστωτική τους αγορά αλλά και την υπεροχή τους στην καινοτομία.
Ωστόσο, το παγκόσμιο χρέος έχει εκτοξευθεί στο 237% του παγκόσμιου ΑΕΠ, με την αμερικανική κυβέρνηση να φέρει βάρος 36 τρισ. δολαρίων (124% του ΑΕΠ). Το γεγονός ότι σημαντικό ποσοστό αυτού του χρέους βρίσκεται στα χέρια γεωπολιτικών ανταγωνιστών, όπως η Κίνα, δημιουργεί δυνητικά επικίνδυνες εξαρτήσεις.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο σκιώδης τραπεζικός τομέας, ο οποίος διαχειριζόταν 63 τρισ. δολάρια το 2022 – ποσό που αντιστοιχεί στο 78% του παγκόσμιου ΑΕΠ – και είναι πλέον υπεύθυνος για την πλειοψηφία των στεγαστικών δανείων και των δανείων υψηλής μόχλευσης στις ΗΠΑ. Ερώτημα-κλειδί: Πού βρίσκονται οι μεγαλύτεροι συστημικοί κίνδυνοι;
2. Δημογραφική ασυμμετρία
Η δημογραφία αποτελεί τον δεύτερο καταλύτη αλλαγής. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 11,2 δισ. έως το 2100. Το 90% αυτού του πληθυσμού θα βρίσκεται σε αναδυόμενες αγορές, όπως η Αφρική, η Ινδία και η Μέση Ανατολή – περιοχές με υψηλά ποσοστά γεννήσεων και νεανικό πληθυσμό.
Αντίθετα, οι ανεπτυγμένες οικονομίες – όπως η Ευρώπη και η Κίνα – αντιμετωπίζουν ραγδαία γήρανση. Η Eurostat προβλέπει ότι ο πληθυσμός της Ε.Ε. θα αρχίσει να μειώνεται μετά το 2026, ενώ η Κίνα ενδέχεται να χάσει έως και 600 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το τέλος του αιώνα.
Αυτός ο δημογραφικός διχασμός επηρεάζει άμεσα τη ζήτηση, την παραγωγή, την κατανάλωση ενέργειας και τις επενδυτικές προτιμήσεις. Οι μεγαλύτερες ηλικίες θα αναζητούν ασφαλείς τοποθετήσεις, ενώ μέχρι το 2045 αναμένεται να μεταβιβαστούν έως και 84 τρισ. δολάρια από τους baby boomers στους millennials.
3. Ιδεολογική πόλωση
Η Moyo υπογραμμίζει ότι ο πολυμερής κόσμος, όπως τον γνωρίζαμε, υποχωρεί. Η γεωπολιτική ένταση, η διάβρωση του εμπορίου, η αποσύνδεση των αλυσίδων εφοδιασμού και ο περιορισμός της ροής γνώσης και κεφαλαίων συνθέτουν ένα κατακερματισμένο σκηνικό.
Οι ΗΠΑ παραμένουν εξαρτημένες από τα διεθνή έσοδα, ωστόσο η αποπαγκοσμιοποίηση οδηγεί σε στρατηγικές εσωστρέφειας: τοπικές παραγωγές, προστατευτισμός, επιτόκια με λιγότερο arbitrage και αβεβαιότητα στις επαναπατριζόμενες επενδύσεις.
Ταυτόχρονα, τεχνολογικές εξελίξεις – όπως η τεχνητή νοημοσύνη και οι κβαντικοί υπολογιστές – εντείνουν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα οικονομικά μοντέλα κρατικού παρεμβατισμού και ανοιχτής αγοράς.
Παράλληλα, νέα γεωοικονομικά μπλοκ, όπως το BRICS+, διεκδικούν ηγετικό ρόλο. Με το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 35% του ΑΕΠ, επηρεάζουν τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων και επιδιώκουν να αμφισβητήσουν τη δυτική ηγεμονία.
Προσαρμογή σε έναν κατακερματισμένο κόσμο
Η επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης και η κλιμάκωση της αστάθειας υποδεικνύουν ότι οι παλιές στρατηγικές δεν επαρκούν. Η Moyo προτείνει εγκατάλειψη των μακροχρόνιων σχεδιασμών και υιοθέτηση ευέλικτων πλαισίων που επικεντρώνονται στους επόμενους 12-18 μήνες.
Σε ένα κόσμο όπου το εμπόριο, η τεχνολογία και η μετανάστευση γίνονται εργαλεία ισχύος και σύγκρουσης, η ικανότητα προσαρμογής δεν είναι πλέον πλεονέκτημα – είναι αναγκαιότητα.
