Σε τροχιά έντασης οι ελληνολιβυκές σχέσεις – Διπλωματικό μπρα ντε φερ στην Ανατολική Μεσόγειο
Εντείνονται οι διπλωματικές εντάσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Λιβύη, με αφορμή την απόφαση της Αθήνας να προχωρήσει σε διεθνή διαγωνισμό για την παραχώρηση αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσια οικόπεδα νότια της Κρήτης. Η λιβυκή κυβέρνηση εξέφρασε την έντονη αντίθεσή της, θεωρώντας την ελληνική πρωτοβουλία ως «παραβίαση κυριαρχικών της δικαιωμάτων» σε περιοχές που χαρακτηρίζει ως υπό διαμάχη.
Η λιβυκή πλευρά επικαλέστηκε το φύλλο της Επίσημης Εφημερίδας της Ε.Ε. (αρ. 3335/12.6.2025), επισημαίνοντας ότι η ελληνολιβυκή διαφορά για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο παραμένει άλυτη. Στην ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών της Λιβύης γίνεται λόγος για μονομερείς ενέργειες της Ελλάδας, οι οποίες – σύμφωνα με την Τρίπολη – έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές του διεθνούς δικαίου, καθώς αγνοούν την ανάγκη προηγούμενης διαβούλευσης με τη Λιβύη.
Η Τρίπολη καλεί την ελληνική πλευρά να ανακαλέσει την απόφαση και να επιλέξει τον δρόμο του διαλόγου, τονίζοντας ότι τέτοιες πρωτοβουλίες υπονομεύουν τις περιφερειακές ισορροπίες και επιβαρύνουν το ήδη τεταμένο κλίμα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Άμεση ήταν η αντίδραση από την Αθήνα. Πηγές του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) ξεκαθάρισαν πως: «Η Ελλάδα ασκεί στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα, με απόλυτη προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας. Η ελληνική κυβέρνηση παραμένει ανοικτή στον διάλογο, αλλά πάντα εντός του πλαισίου της διεθνούς νομιμότητας».
Οι ίδιες πηγές επεσήμαναν ότι η απόφαση για την προκήρυξη αδειών αφορά περιοχές που οριοθετούνται με βάση τη μέση γραμμή και τον νόμο 4001/2011 («νόμος Μανιάτη»), και ότι μέχρι πρότινος δεν υπήρχαν ενστάσεις από τη λιβυκή πλευρά.
Υπόνοιες για τουρκική παρέμβαση – «Ζωντανό» το τουρκολιβυκό μνημόνιο
Στο παρασκήνιο, διπλωματικές πηγές στην Αθήνα αποδίδουν την αιφνίδια αλλαγή στάσης της Λιβύης σε τουρκικές παρεμβάσεις. Όπως εκτιμούν, η Άγκυρα επιχειρεί να επαναφέρει στο προσκήνιο το τουρκολιβυκό σύμφωνο του 2019, μια συμφωνία που χαράσσει αυθαίρετα θαλάσσιες ζώνες ανάμεσα στην Τουρκία και τη Λιβύη, αγνοώντας την ύπαρξη ελληνικών νησιών όπως η Κρήτη και η Κάρπαθος.
Το εν λόγω σύμφωνο δεν έχει επικυρωθεί από τη Βουλή της Λιβύης και έχει καταγγελθεί ευρέως από την Ελλάδα, την Ε.Ε. και άλλους διεθνείς φορείς, καθώς αντιβαίνει θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας.
Σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης και με στόχο την προώθηση διαύλων επικοινωνίας, ο Έλληνας ΥΠΕΞ Γιώργος Γεραπετρίτης (φωτ.) αναμένεται να μεταβεί στην Τρίπολη στις αρχές Ιουλίου. Το πρόγραμμα της επίσκεψης περιλαμβάνει επαφές τόσο με την κυβέρνηση της Τρίπολης όσο και με τον στρατηγό Χαφτάρ, καθώς και τον ΥΠΕΞ της κυβέρνησης που έχει οριστεί από τη Βουλή της Ανατολικής Λιβύης.
Η Αθήνα επιδιώκει να διατηρήσει ενεργή διπλωματική παρουσία σε όλα τα κέντρα εξουσίας της Λιβύης, στέλνοντας το μήνυμα ότι είναι υπέρ του διαλόγου, αλλά και αποφασισμένη να προασπίσει τα εθνικά της συμφέροντα.
Η ενεργειακή διάσταση και οι γεωπολιτικές προεκτάσεις
Το επίμαχο διακύβευμα δεν είναι μόνο νομικό ή διπλωματικό. Η περιοχή νότια της Κρήτης θεωρείται ενεργειακά πολλά υποσχόμενη, με τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό Chevron να έχει ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον για έρευνες. Οι εξελίξεις ενδέχεται να επηρεάσουν την περιφερειακή σταθερότητα, καθώς η Ανατολική Μεσόγειος παραμένει πεδίο σύγκρουσης γεωπολιτικών και ενεργειακών συμφερόντων.
Η στάση της Λιβύης και οι υπόγειες διασυνδέσεις με την τουρκική στρατηγική υπογραμμίζουν πως η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πλέον σύνθετα και κρίσιμα ζητήματα για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας.
Η νέα ελληνολιβυκή αντιπαράθεση επιβεβαιώνει ότι η Ανατολική Μεσόγειος παραμένει ζώνη γεωπολιτικής ρευστότητας, όπου οι διπλωματικές ισορροπίες, οι ενεργειακοί σχεδιασμοί και οι περιφερειακές συμμαχίες δοκιμάζονται καθημερινά. Η επόμενη φάση των ελληνολιβυκών σχέσεων θα κριθεί τόσο στις διπλωματικές αίθουσες όσο και στα γεωπολιτικά παρασκήνια της Μεσογείου.
