Σύγκρουση Ιράν – Ισραήλ: Πού βρίσκεται πραγματικά το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης
Επανέρχεται στο παγκόσμιο προσκήνιο το φάντασμα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, μετά τη στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ στις εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, με τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να κάνει λόγο για ενεργή προσπάθεια της Ισλαμικής Δημοκρατίας να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Ωστόσο, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές και επίσημες υπηρεσίες πληροφοριών, δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το Ιράν έχει πάρει την απόφαση να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα.
Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA), που εξακολουθεί να έχει επιθεωρητές στο ιρανικό έδαφος, υπογραμμίζει ότι η χώρα δεν διατηρεί κάποιο δηλωμένο ή μη δηλωμένο οπλικό πρόγραμμα. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένοι ειδικοί προειδοποιούν ότι το Ιράν έχει πλέον εξελιχθεί σε «κράτος κατώφλι» (threshold state) — μια χώρα που διαθέτει την τεχνογνωσία και την τεχνική ικανότητα να οπλοποιήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα εφόσον το επιλέξει.
Η στρατηγική της κλιμάκωσης και η κόκκινη γραμμή του Νετανιάχου
Το 2012, ο Νετανιάχου κρατούσε ένα σκίτσο-βόμβα στον ΟΗΕ, σχεδιάζοντας με κόκκινο μαρκαδόρο την «κόκκινη γραμμή» που δεν έπρεπε να περάσει το Ιράν. Σήμερα, ισχυρίζεται πως η Τεχεράνη όχι μόνο έχει ξεπεράσει αυτή τη γραμμή, αλλά έχει λάβει «πρωτοφανή μέτρα» για να οπλοποιήσει το εμπλουτισμένο ουράνιο.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούν ότι το Ιράν δεν έχει ενεργοποιήσει την κατασκευή πυρηνικού όπλου, με την επικεφαλής της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών, Tulsi Gabbard, να το επιβεβαιώνει στο Κογκρέσο τον Μάρτιο.
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ξεκίνησε με αμερικανική βοήθεια επί Σάχη. Αν και φέρεται να έγινε μια αρχική προσπάθεια οπλοποίησης στις αρχές του 2000, το 2003 το πρόγραμμα “πάγωσε”. Η συμφωνία του 2015 με την κυβέρνηση Ομπάμα περιόρισε αυστηρά την πυρηνική δραστηριότητα, επιτρέποντας μόνο εμπλουτισμό έως 3,67% και συνολικό απόθεμα μόλις 300 κιλών.
Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018 επί Τραμπ και η επαναφορά κυρώσεων οδήγησαν την Τεχεράνη σε ενίσχυση του εμπλουτισμού έως και 60% — μια ανάσα από το 90% που απαιτείται για πυρηνική βόμβα. Τον Μάιο, η IAEA ανέφερε πως το Ιράν διαθέτει πάνω από 400 κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου 60%, ποσότητα επαρκή για την κατασκευή έως και 10 πυρηνικών όπλων, εφόσον προχωρήσει το τελικό στάδιο εμπλουτισμού.
Ρίσκα και αβεβαιότητες: Πού κρύβεται το Ιράν;
Παρότι δεν υπάρχουν επίσημα αποδεικτικά στοιχεία, ειδικοί προειδοποιούν πως η Τεχεράνη μπορεί να έχει μυστικές εγκαταστάσεις εκτός της εποπτείας της IAEA, όπου ενδέχεται να έχει αποθηκεύσει ή μεταφέρει εμπλουτισμένο ουράνιο. Η μερική αποχώρηση του Ιράν από τη συνεργασία με την IAEA μετά τα πλήγματα του Ισραήλ έχει εντείνει τη διεθνή ανησυχία.
Ορισμένες φωνές εντός του ιρανικού καθεστώτος έχουν επίσης αρχίσει να δημοσιοποιούν για πρώτη φορά ιδέες περί αναθεώρησης της πυρηνικής τους πολιτικής, ενδεχομένως ως αντίδραση στις διαρκείς εξωτερικές πιέσεις και επιθέσεις.
Η ΙΑΕΑ επιμένει ότι δεν έχει βρει ενδείξεις ύπαρξης ενεργού στρατιωτικού προγράμματος. Όμως, με την πρόσβαση των επιθεωρητών να έχει διακοπεί, τα πλήγματα σε εγκαταστάσεις όπως το Νατάνζ και το Φορντόου καθιστούν αδύνατη την παρακολούθηση των εξελίξεων σε πραγματικό χρόνο.
«Δεν μπορείς να βομβαρδίσεις τη γνώση», δήλωσε η αναλύτρια του Arms Control Association, Kelsey Davenport. «Το Ιράν μπορεί να ξαναχτίσει – και τώρα μπορεί να το κάνει πιο γρήγορα από ποτέ».
Το μεγάλο ερώτημα πλέον είναι αν η κρίση αυτή θα οδηγήσει το Ιράν να αλλάξει επισήμως το πυρηνικό του δόγμα, αποχωρώντας ενδεχομένως από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT), κάτι που θα άλλαζε ριζικά τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς στη Μέση Ανατολή.
