Συναγερμός για το Ταμείο Ανάκαμψης: Η Κομισιόν κλείνει την πόρτα το 2026

Πολλές χώρες κινδυνεύουν να χάσουν τεράστια ποσά δωρεάν χρηματοδότησης, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αναμένεται να παρατείνει το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 650 δισ. ευρώ πέραν του 2026.

Η απόφαση, η οποία θα ανακοινωθεί στις 4 Ιουνίου, θα προκαλέσει απογοήτευση στα κράτη που ωφελούνται περισσότερο από το πρόγραμμα, ιδίως την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Πολωνία — όλες χώρες που πίεζαν για καθυστέρηση της λήξης του.

Ορισμένα κράτη εξακολουθούν να αξιοποιήσουν στο μέγιστο τις δωρεάν επιχορηγήσεις του προγράμματος, γνωστού ως Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό εργαλείο 650 δισ. ευρώ που δημιουργήθηκε το 2021 για να ενισχύσει την Ευρώπη μετά την πανδημία COVID-19.

Ωστόσο, σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους που μίλησαν στο POLITICO, η Επιτροπή θα ανακοινώσει ότι δεν υπάρχουν νομικά περιθώρια για την παράταση της προθεσμίας. Οι αξιωματούχοι αυτοί, όπως και άλλοι που αναφέρονται στο άρθρο, μίλησαν υπό καθεστώς ανωνυμίας λόγω της ευαισθησίας του θέματος.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκταμιεύει τα χρήματα μόνο αφού διαπιστώσει ότι οι χώρες πληρούν συγκεκριμένους στόχους και κριτήρια. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς τους στόχους αποδείχθηκαν δύσκολο να επιτευχθούν, γεγονός που συνέβαλε στις καθυστερήσεις.

Η ενεργειακή κρίση και το άλμα του πληθωρισμού μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ανάγκασαν πολλές χώρες να αναπροσαρμόσουν τα σχέδιά τους, καθυστερώντας περαιτέρω την υποβολή αιτημάτων πληρωμής.

Για να μεγιστοποιηθεί η απορρόφηση των κονδυλίων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενδέχεται πλέον να επικεντρωθεί στο να βοηθήσει τα κράτη να καλύψουν τις απαιτήσεις μέχρι να λήξει η προθεσμία.

«Τα κράτη-μέλη πρέπει επειγόντως να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους και να αφαιρέσουν όποια μέτρα δεν είναι πλέον εφικτά», δήλωσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ο Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις.

Ο Ντομπρόβσκις είναι υπεύθυνος για το Ταμείο Ανάκαμψης από κοινού με τον Επίτροπο Συνοχής Ραφαέλε Φίτο, στέλεχος του κόμματος «Αδελφοί της Ιταλίας» της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. Η ιταλική κυβέρνηση — και ειδικά ο υπουργός Οικονομικών Τζανκάρλο Τζορτζέτι — επιθυμεί ιδιαίτερα την παράταση του μεταπανδημικού αυτού προγράμματος.

Παρά τις πιέσεις, η νομική υπηρεσία της ΕΕ έχει απορρίψει πρόσφατα τις προσπάθειες για παράταση της λήξης του προγράμματος χωρίς την επίσημη τροποποίηση των κανόνων που συμφωνήθηκαν το 2021, όπως αναφέρουν πολλοί αξιωματούχοι με γνώση της διαδικασίας.

Η τροποποίηση των κανόνων θα απαιτούσε ομοφωνία μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ — κάτι εξαιρετικά δύσκολο, δεδομένης της σταθερής αντίθεσης χωρών του Βορρά, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, σε οποιαδήποτε καθυστέρηση.

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, οι χώρες πρέπει να υποβάλουν αιτήματα πληρωμής πριν από την καταληκτική ημερομηνία της 31ης Αυγούστου 2026. Αυτό αφήνει περιθώριο στην Επιτροπή να εγκρίνει τα αιτήματα και να διανείμει τα κονδύλια μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2026.

Μέχρι στιγμής, η Επιτροπή έχει εκταμιεύσει περίπου 315 δισ. ευρώ από τα 648 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της.

Πώς θα δαπανηθούν

Απέναντι στον υπαρκτό κίνδυνο απώλειας των κονδυλίων, οι χώρες καταφεύγουν σε εναλλακτικές λύσεις για να εξασφαλίσουν τα χρήματα εγκαίρως.

Η Επιτροπή ενέκρινε ήδη αυτή την εβδομάδα αίτημα της Πολωνίας για μεταφορά σχεδόν 6 δισ. ευρώ από δάνεια για πράσινα έργα — όπου η ζήτηση είναι χαμηλή — σε πιο δημοφιλείς πρωτοβουλίες στον τομέα της άμυνας.

Αν και τα χρήματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν απευθείας για την αγορά όπλων, μπορούν, σύμφωνα με τους αρχικούς κανόνες, να κατευθυνθούν σε έργα «διπλής χρήσης» όπως η κατασκευή δρόμων για στρατιωτικά οχήματα και καταφυγίων.

Στο πλαίσιο της παράκαμψης αυτής, τα χρήματα θα διαχειρίζεται ειδικό ταμείο που συνδέεται με την πολωνική αναπτυξιακή τράπεζα Gospodarstwa Krajowego.

Η πολωνική κυβέρνηση θα εξακολουθήσει να έχει λόγο στο πού θα πάνε τα χρήματα, αλλά η εμπλοκή της αναπτυξιακής τράπεζας επιτρέπει τη δημιουργία μιας «δεξαμενής» αποθήκευσης των κονδυλίων πέρα από την προθεσμία του 2026.

Η ΕΕ αναμένεται επίσης να δώσει στην Πολωνία και άλλες χώρες επιπλέον χρόνο για να διεκδικήσουν τα χρήματα, σύμφωνα με τον Γιαν Σίζκο, υφυπουργό του πολωνικού Υπουργείου Ταμείων και Περιφερειακής Πολιτικής.

Η παραχώρηση αυτή «θα μεταθέσει τη στιγμή που οι αξιωματούχοι της Επιτροπής θα εξετάσουν αν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι» από τον Αύγουστο στον Νοέμβριο του 2026, δήλωσε ο Σίζκο στο POLITICO.

Η κίνηση αυτή θα δώσει ουσιαστικά περισσότερο χρόνο στα κράτη για να λάβουν τις πληρωμές τους, χωρίς να αλλάξουν οι κανόνες.

Ως επιπλέον ένδειξη καλής θέλησης, η Επιτροπή αναμένεται επίσης να αξιολογήσει πιο γρήγορα αν πληρούνται οι απαιτήσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους εθνικών κυβερνήσεων.

Τα κράτη μέλη παραπονιούνται εδώ και καιρό ότι οι περίπλοκοι κανόνες των Βρυξελλών καθυστερούν τις πληρωμές. Αλλά με την ΕΕ να δέχεται πίεση να αποδείξει την επιτυχία του προγράμματός της, η Επιτροπή έχει πλέον κίνητρο να εκταμιεύσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό των κονδυλίων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Γάζα: Πρόταση του Τραμπ για εκεχειρία 60 ημερών – Τι προβλέπει
• Το θρίλερ με τη Μονή Σινά – Τι συνέβη τελικά