Σκιές διαφθοράς στο Κίεβο: Πώς υπονομεύθηκαν οι μηχανισμοί εποπτείας εν μέσω πολέμου
Με το ξέσπασμα της ρωσικής εισβολής, οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς μπορούν να χρηματοδοτήσουν αθρόα την ουκρανική άμυνα χωρίς να δουν τα κονδύλια να χάνονται σε ένα περιβάλλον που επί δεκαετίες δοκιμάζεται από διαφθορά; Οι κρατικές εταιρείες που χειρίζονται ηλεκτρική ενέργεια, πυρηνικούς σταθμούς και προμήθειες άμυνας είχαν μακρά ιστορία αδιαφάνειας και σκανδάλων, γι’ αυτό και οι δυτικοί σύμμαχοι επέβαλαν μηχανισμούς εξωτερικής εποπτείας: ανεξάρτητα εποπτικά συμβούλια που θα έλεγχαν δαπάνες, διορισμούς και συμβόλαια.
Ωστόσο, όπως αποκαλύπτει τετραετής έρευνα των New York Times, το Κίεβο συστηματικά αποδυνάμωσε αυτά τα όργανα. Σύμφωνα με δεκάδες έγγραφα και συνεντεύξεις με Ουκρανούς και δυτικούς αξιωματούχους, η κυβέρνηση Ζελένσκι είτε καθυστερούσε τη συγκρότησή τους, είτε άφηνε τις θέσεις κενές, είτε τοποθετούσε πρόσωπα που ευθυγραμμίζονταν με κυβερνητικές επιλογές. Παράλληλα, τροποποίησε καταστατικά εταιρειών ώστε να περιοριστεί η εξωτερική εποπτεία, ανοίγοντας εκ νέου τον δρόμο σε ανεξέλεγκτες δαπάνες εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων.
Το σκάνδαλο που ξέσπασε πρόσφατα στην Energoatom — με κατηγορίες για υπεξαίρεση 100 εκατ. δολαρίων από στενούς συνεργάτες του προέδρου — ανέδειξε τις συνέπειες αυτής της διάβρωσης. Η κυβέρνηση κατηγόρησε το εποπτικό συμβούλιο ότι δεν εντόπισε τη διαφθορά, όμως οι Times τεκμηριώνουν ότι το ίδιο το Κίεβο είχε φροντίσει να «ακινητοποιήσει» το συμβούλιο αφήνοντας κενές θέσεις και καθυστερώντας τους διορισμούς.
Παρεμβάσεις σημειώθηκαν και σε άλλες κρίσιμες δομές, όπως ο διαχειριστής ηλεκτρικής ενέργειας Ukrenergo και ο Οργανισμός Αμυντικών Προμηθειών. Στην Ukrenergo, η απομάκρυνση του διευθύνοντος συμβούλου Βολοντίμιρ Κουντρίτσκι — παρά την ευρεία στήριξη δυτικών θεσμών — καταγγέλλεται ως πολιτικά υποκινούμενη και αποτέλεσμα ελέγχου του συμβουλίου από πρόσωπα προσκείμενα στο Υπουργείο Ενέργειας.
Την ίδια ώρα, η Ευρώπη και οι διεθνείς τράπεζες συνέχισαν να χρηματοδοτούν την ουκρανική ενέργεια, θεωρώντας ότι η διατήρηση της Ουκρανίας σε θέση άμυνας υπερέβαινε τον κίνδυνο κακοδιαχείρισης. Όμως η ανοχή έχει όρια: η διαφθορά που επιμένει απειλεί όχι μόνο τη μελλοντική ανοικοδόμηση, αλλά και τη στρατηγική ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, όπου η θεσμική διαφάνεια αποτελεί προαπαιτούμενο.
Σε μια περίοδο όπου το Κίεβο χρειάζεται μαζική οικονομική και στρατιωτική στήριξη, η εμπιστοσύνη των δωρητών δοκιμάζεται. Αν δεν ενισχυθούν οι μηχανισμοί λογοδοσίας, οι ανησυχίες της Δύσης για την τύχη των κονδυλίων μπορεί να επηρεάσουν αποφασιστικά τον ρυθμό και τον όγκο των μελλοντικών ενισχύσεων.
