Στρατηγική gambit από την Αθήνα στη συμφωνία με Τραμπ – Τι εξάγει η Ελλάδα στις ΗΠΑ
Μολονότι αρχικά το θέμα των αμερικανικών δασμών είχε υποβαθμιστεί ως διαχειρίσιμο και με περιορισμένες επιπτώσεις λόγω της περιορισμένης έκθεσης των ελληνικών εξαγωγών, το κείμενο της συμφωνίας επιβεβαιώνει τους φόβους για επιβάρυνση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών εξαγωγών. Η επιβολή δασμών 15% σε μια σειρά ευρωπαϊκών προϊόντων, μεταξύ των οποίων εμβληματικά ελληνικά ΠΟΠ προϊόντα, προκαλεί έντονη ανησυχία τόσο στους παραγωγούς όσο και στις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Η ελληνική πλευρά βρίσκεται πλέον μπροστά σε μια δύσκολη παρτίδα, από τη μια πλευρά πρέπει να κινηθεί εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου, όπου οι διαπραγματεύσεις γίνονται συλλογικά, μειώνοντας τις εθνικές δυνατότητες ελιγμών. Από την άλλη, καλείται να αναδείξει τη μοναδικότητα και τη στρατηγική σημασία των ελληνικών προϊόντων ΠΟΠ, όπως η φέτα, το ελαιόλαδο, το κρασί και το γιαούρτι, που αποτελούν ζωτικό κομμάτι της εξαγωγικής ταυτότητας της χώρας.
Η σύσταση ειδικής ομάδας εργασίας στο υπουργείο Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας δείχνει την απόφαση της κυβέρνησης να αναζητήσει νομικά «παράθυρα» και να διεκδικήσει εξαιρέσεις που θα μειώσουν το οικονομικό βάρος των δασμών. Παράλληλα, η ανάγκη για διαφοροποίηση των αγορών οδηγεί σε έντονη προσπάθεια διείσδυσης σε περιοχές όπως η Ινδία και η Μέση Ανατολή, ώστε να αντισταθμιστούν οι απώλειες από την αμερικανική αγορά.
Στόχος της ειδικής ομάδας είναι η εις βάθος ανάλυση του τελικού κειμένου της συμφωνίας και την αξιοποίηση κάθε νομικού ή διαπραγματευτικού περιθωρίου που θα μπορούσε να εξασφαλίσει εξαιρέσεις για κρίσιμα ελληνικά προϊόντα.
Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, επιχειρεί να διαμορφώσει μία πολυεπίπεδη στρατηγική άμυνας, δίνοντας έμφαση στα προϊόντα ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) όπως το ελαιόλαδο, η φέτα, το γιαούρτι, το κρασί και οι επιτραπέζιες ελιές, προϊόντα που έχουν σταθερή απήχηση στις ΗΠΑ και σημαντική συμβολή στο πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο Ελλάδας–ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι συζητήσεις για τις όποιες εξαιρέσεις δεν θα διεξαχθούν σε διμερές επίπεδο με την Ουάσινγκτον αλλά εντός του κοινοτικού πλαισίου. Αυτό συνεπάγεται ότι η Ελλάδα καλείται να πείσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και εταίρους της ΕΕ για την ανάγκη να προστατευθούν εξαγωγικοί τομείς με στρατηγική σημασία για την ελληνική οικονομία. Στελέχη του ΥΠΟΙΚ αναγνωρίζουν ότι αυτό περιορίζει τους ελιγμούς, αλλά υπογραμμίζουν πως «η διεκδίκηση εξαιρέσεων είναι απολύτως εφικτή, εφόσον παρουσιαστούν τεκμηριωμένα επιχειρήματα».
Κυβερνητικές πηγές σημειώνουν πως οι νέοι δασμοί επιφέρουν πρόσθετο κόστος στους εξαγωγείς και υπονομεύουν τη θέση των ελληνικών προϊόντων έναντι ανταγωνιστών από τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία, η Τυνησία και η Αίγυπτος.
Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Κυριάκος Πιερρακάκης, παρ’ ότι υπογράμμισε πως η συμφωνία αποτρέπει έναν εμπορικό πόλεμο με ευρύτερες γεωοικονομικές συνέπειες, δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην ανάγκη για μεγαλύτερη ευελιξία: «Η Ελλάδα θα ήθελε ιδανικά μηδενικούς δασμούς. Το 15% είναι σαφώς χαμηλότερο από το αρχικό σχέδιο, αλλά εξακολουθεί να βαραίνει την εξαγωγική μας δυναμική».
Η ελληνική στρατηγική κινείται σε τρεις βασικούς άξονες:
Στοχευμένη διεκδίκηση εξαιρέσεων στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαβουλεύσεων για τα προϊόντα ΠΟΠ, με επιχειρηματολογία που βασίζεται στη διατροφική αξία, τη μοναδική ποιότητα και την έντονη παρουσία τους στις ΗΠΑ.
Αναζήτηση εναλλακτικών αγορών, με έμφαση σε αναδυόμενες οικονομίες όπως η Ινδία και η Μέση Ανατολή, προκειμένου να διαχυθεί το ρίσκο από την εξάρτηση από τις ΗΠΑ.
Στήριξη των επιχειρήσεων με εργαλεία χρηματοδότησης, ειδικά για μικρομεσαίες εξαγωγικές μονάδες που δεν διαθέτουν επαρκή ρευστότητα ή ευελιξία να απορροφήσουν το κόστος των δασμών.
Στο μεταξύ, πολλές επιχειρήσεις έχουν ήδη επιδοθεί σε αγώνα δρόμου για να προλάβουν τη νέα δασμολογική πολιτική, αποστέλλοντας μαζικά κοντέινερ στις ΗΠΑ ώστε να διασφαλίσουν αποθέματα πριν τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το νέο καθεστώς.
Τι εξάγει η Ελλάδα στις ΗΠΑ
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ το 2024 ανήλθαν στα 2,4 δισ. ευρώ, ενώ οι εισαγωγές από τις ΗΠΑ διαμορφώθηκαν στα 2,16 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα το εμπορικό ισοζύγιο να παραμένει πλεονασματικό για την Ελλάδα. Οι εξαγωγές αυτές αντιπροσωπεύουν πλέον το 4,9% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, κατατάσσοντας τις ΗΠΑ ως τον πέμπτο σημαντικότερο πελάτη της χώρας, ποσοστό μικρό μεν, όχι ευκαταφρόνητο δε. Το 71% των εξαγωγών στηρίζεται σε 20 προϊόντα, πολλά από τα οποία είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις τιμές και στους όρους πρόσβασης στην αγορά.
Το καλάθι των βασικών ελληνικών προϊόντων προς τις ΗΠΑ περιλαμβάνει από γενόσημα φάρμακα καιφέτα ΠΟΠ μέχρι ελαιόλαδο και φυσικά καλλυντικά και είναι ευάλωτο σε διακυμάνσεις κόστους.
Τα φαρμακευτικά προϊόντα, κυρίως γενόσημα, κατέχουν την πρώτη θέση στις ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, με 950 εκατ. δολάρια. Ακολουθούν τα αγροδιατροφικά (ελαιόλαδο, φέτα, κρασί) με 720 εκατ. δολάρια, τα βιομηχανικά υλικά με 310 εκατ. δολάρια και τα καλλυντικά με 220 εκατ. δολάρια.
Αναλύοντας την επίδραση των δασμών που είχαν επιβληθεί επί προεδρίας Τραμπ (2018–2019), το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους εντόπισε έντονες διαφοροποιήσεις:
- Οκτώ κλάδοι, μεταξύ αυτών τα κρασιά, οι ελιές και τα τεχνουργήματα από χάλυβα, υπέστησαν σημαντικές απώλειες στις εξαγωγές (έως και 85%).
- Πέντε κλάδοι, όπως το αργίλιο, τα φαρμακευτικά προϊόντα και τα φρούτα, παρουσίασαν αύξηση.
- Τέσσερις κλάδοι δεν παρουσίασαν στατιστικά σημαντική μεταβολή.
Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα πως η συνολική επίδραση ήταν περιορισμένη, ωστόσο οι επιπτώσεις ανά κλάδο ανέδειξαν την ανάγκη για στοχευμένη ενίσχυση των πλέον ευάλωτων εξαγωγικών τομέων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα καλείται να κινηθεί άμεσα. Αφενός, για να αποφευχθεί η «απώλεια στη μετάφραση» εντός της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας και να εξασφαλιστούν οι εξαιρέσεις που επιζητούν και άλλες χώρες όπως η Γαλλία για τη σαμπάνια. Αφετέρου, για να διαμορφώσει ένα νέο εξαγωγικό αφήγημα, πιο διευρυμένο γεωγραφικά και περισσότερο ανθεκτικό στις διακυμάνσεις της παγκόσμιας εμπορικής πολιτικής.
