Θα μειώσει η Fed τα επιτόκια τον Δεκέμβριο; Τα 3 ερωτήματα που βασανίζουν του Αμερικανούς policymakers

Η πορεία των επιτοκίων έχει σκιαστεί από την εντεινόμενη διχογνωμία εντός της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, φαινόμενο σπάνιο κατά τη σχεδόν οκταετή θητεία του προέδρου της Federal Reserve, Τζέρομ Πάουελ. 

Οι αξιωματούχοι είναι διχασμένοι σχετικά με το ποια απειλή είναι μεγαλύτερη, η επίμονη πίεση του πληθωρισμού ή η αδύναμη αγορά εργασίας, και ακόμη και η επανέναρξη των επίσημων οικονομικών στοιχείων μπορεί να μη γεφυρώσει τις διαφορές. 

Η ρήξη έχει περιπλέξει ό,τι έμοιαζε με εφαρμόσιμο σχέδιο λιγότερο από δύο μήνες πριν, αν και οι επενδυτές εξακολουθούν να θεωρούν πιο πιθανό σενάριο τα επιτόκια να μείνουν αμετάβλητα στην επόμενη συνεδρίαση της Fed.

Όταν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συμφώνησαν σε μείωση επιτοκίων κατά 0,25% τον Σεπτέμβριο, 10 από τους 19 αξιωματούχους, μια μικρή πλειοψηφία, προέβλεψαν μειώσεις για τον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο. Η μείωση επιτοκίων σε τρεις διαδοχικές συνεδριάσεις θα αντικατόπτριζε τις μειώσεις που έκανε ο Πάουελ πέρυσι και το 2019.

Ωστόσο, μια ομάδα «γερακιών» αμφισβήτησε την ανάγκη για περαιτέρω μειώσεις. Η αντίστασή τους ενισχύθηκε μετά τη νέα μείωση επιτοκίων στα τέλη Οκτωβρίου στο τρέχον εύρος 3,75%-4%. Η συζήτηση για το τι θα γίνει τον Δεκέμβριο ήταν ιδιαίτερα έντονη, με τα γεράκια να αμφισβητούν σθεναρά τη δυνατότητα μιας τρίτης μείωσης.

Στην πραγματικότητα, ο κύριος λόγος που ο Πάουελ απέρριψε ευθέως τις προσδοκίες για μια μείωση στη συνέντευξη Τύπου εκείνης της ημέρας ήταν να διαχειριστεί μια επιτροπή διχασμένη από φαινομενικά αγεφύρωτες διαφορές.

Η διχογνωμία επιδεινώθηκε από το shutdown της κυβέρνησης, που σταμάτησε τις εκθέσεις για απασχόληση και πληθωρισμό που θα μπορούσαν να προσφέρουν πληροφορίες και κρίσιμα δεδομένα. Το κενό δεδομένων επέτρεψε στους αξιωματούχους να επικαλεστούν ιδιωτικές έρευνες ή αναφορές που ενίσχυσαν προηγούμενες εκτιμήσεις.

Η δυναμική αντανακλούσε δύο ομάδες που γίνονταν όλο και πιο δυνατές και ένα κέντρο με λιγότερη πεποίθηση. Τα «περιστέρια» ανησυχούσαν για την αδυναμία της αγοράς εργασίας, αλλά δεν υπήρχαν νέα στοιχεία που να διατηρούν ισχυρή την περίπτωση για μείωση. Τα «γεράκια» εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία για να υποστηρίξουν μια παύση. Επισημαίνοντας τη σταθερή καταναλωτική δαπάνη, εξέφρασαν ανησυχία ότι οι επιχειρήσεις προετοιμάζονταν να μετακυλήσουν αυξήσεις τιμών που σχετίζονται με δασμούς.

Το αν οι αξιωματούχοι θα μειώσουν ξανά τα επιτόκια στη συνεδρίαση της 9-10 Δεκεμβρίου παραμένει αμφίβολο. Νέα δεδομένα θα μπορούσαν να επιλύσουν τη διαφωνία. Κάποιοι αξιωματούχοι θεωρούν τις συνεδριάσεις του Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου σε μεγάλο βαθμό εναλλάξιμες, καθιστώντας την προθεσμία του τέλους έτους κάπως τεχνητή. Μια άλλη πιθανότητα: συνδυασμός μιας μείωσης τον Δεκέμβριο με καθοδήγηση που θέτει υψηλότερο όριο για περαιτέρω μειώσεις.

Η διχογνωμία βασίζεται στην ασυνήθιστη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία: ταυτόχρονη ανοδική πίεση στον πληθωρισμό και στασιμότητα στις θέσεις εργασίας, ένας συνδυασμός που ονομάζεται στασιμοπληθωρισμός. Πολλοί οικονομολόγοι αποδίδουν αυτό στις εκτεταμένες πολιτικές αλλαγές της διοίκησης Τραμπ στον τομέα του εμπορίου και της μετανάστευσης. «Ήταν πιο εύκολο να προβλέψουμε ότι θα είχαμε μια ήπια φάση στασιμοπληθωρισμού. Το να τη ζήσεις είναι άλλη υπόθεση», είπε η Ντάιαν Σουονκ, επικεφαλής οικονομολόγος της KPMG.

Τα τελευταία επίσημα στοιχεία πριν το shutdown της κυβέρνησης έδειξαν πληθωρισμό 2,9% τον Αύγουστο, πάνω από τον στόχο της Fed για 2% και αυξημένο από 2,6% την περασμένη άνοιξη, αλλά κάτω από τις προβλέψεις μετά την αύξηση των δασμών από τον Πρόεδρο Τραμπ νωρίτερα φέτος.

Τρία βασικά ερωτήματα

Οι αξιωματούχοι της Fed είναι διχασμένοι για τρία βασικά ερωτήματα, καθένα από τα οποία θα καθορίσει την πορεία στο μέλλον.

Πρώτον, θα αποδειχθούν οι αυξήσεις τιμών λόγω δασμών προσωρινές; Τα «γεράκια» ανησυχούν ότι οι επιχειρήσεις, έχοντας απορροφήσει το πρώτο κύμα των δασμών, θα μετακυλήσουν περισσότερους τον επόμενο χρόνο, διατηρώντας την πίεση στις τιμές. Τα «περιστέρια» βλέπουν την απροθυμία των επιχειρήσεων να μετακυλήσουν περισσότερους δασμούς μέχρι στιγμής ως ένδειξη ότι η ζήτηση είναι πολύ αδύναμη για να στηρίξει τον πληθωρισμό.

Δεύτερον, έχει μειωθεί η μηνιαία αύξηση της απασχόλησης —από 168.000 το 2024 σε μόλις 29.000 κατά μέσο όρο για τους τρεις μήνες έως τον Αύγουστο— λόγω χαμηλότερης ζήτησης για εργαζόμενους από τις επιχειρήσεις ή λόγω μειωμένης προσφοράς εξαιτίας της μείωσης της μετανάστευσης; Αν ισχύει το πρώτο, η διατήρηση υψηλών επιτοκίων κινδυνεύει ύφεση. Αν ισχύει το δεύτερο, η μείωση επιτοκίων θα μπορούσε να υπερδιεγείρει τη ζήτηση.

Τρίτον, είναι τα επιτόκια ακόμα περιοριστικά; Τα «γεράκια» υποστηρίζουν ότι μετά από μείωση κατά μισή μονάδα φέτος, τα επιτόκια βρίσκονται κοντά στο ουδέτερο επίπεδο που ούτε διεγείρει ούτε περιορίζει την ανάπτυξη, καθιστώντας περαιτέρω μειώσεις ριψοκίνδυνες. Τα «περιστέρια» θεωρούν ότι τα επιτόκια παραμένουν περιοριστικά, δίνοντας στη Fed περιθώριο να στηρίξει την αγορά εργασίας χωρίς να αναζωπυρώσει τον πληθωρισμό.

«Οι άνθρωποι απλώς έχουν διαφορετική ανοχή στον κίνδυνο», είπε ο Πάουελ μετά τη συνεδρίαση του Οκτωβρίου. «Και αυτό οδηγεί σε διαφορετικές απόψεις».

Οι αξιωματούχοι παλεύουν με αυτά τα ερωτήματα για μήνες. Ο Πάουελ προσπάθησε να κλείσει τη συζήτηση σε ομιλία στο Τζάκσον Χολ, Ουαϊόμινγκ, τον Αύγουστο, υποστηρίζοντας ότι οι επιπτώσεις των δασμών θα είναι προσωρινές και η αδυναμία της αγοράς εργασίας αντικατοπτρίζει τη ζήτηση, παίρνοντας το μέρος των περιστεριών, υπέρ δηλαδή μειώσεων επιτοκίων. Τα δεδομένα που δημοσιεύτηκαν λίγες εβδομάδες αργότερα δικαίωσαν την εκτίμησή του: η οικονομία ουσιαστικά σταμάτησε να προσθέτει θέσεις εργασίας.

Παρ’ όλα αυτά, η ομιλία προχώρησε παραπέρα από ό,τι μερικοί συνάδελφοι ένιωθαν άνετα. Μέχρι τη συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου, τα «γεράκια» είχαν εδραιωθεί. Ο Πρόεδρος της Fed του Κάνσας Σίτι, Τζεφ Σμιντ, διαφώνησε με τη μείωση εκείνου του μήνα. Οι τραπεζίτες που δεν είχαν δικαίωμα ψήφου, όπως οι Μπεθ Χάμακ (Κλίβελαντ) και Λόρι Λόγκαν (Ντάλας), δημοσιοποίησαν γρήγορα την αντίθεσή τους στη μείωση επιτοκίων.

Στην συνέντευξη Τύπου μετά από εκείνη τη συνεδρίαση, ο Πάουελ πήγε κατευθείαν στο θέμα, δηλώνοντας ότι μια μείωση επιτοκίων τον Δεκέμβριο δεν ήταν δεδομένη. «Είμαστε μακριά από κάτι τέτοιο», είπε με ασυνήθιστη ευθύτητα.

Ο Πάουελ προσπάθησε να διασφαλίσει ότι όλες οι διαφορετικές φράξιες της επιτροπής του θα ακουστούν. Αυτό το είδος «διαχείρισης» βοηθά στη διαμόρφωση συναίνεσης όταν έρθει η ώρα να δράσει.

Ο Πάουελ στο παρελθόν ενθάρρυνε τους συναδέλφους του να παρέχουν τέτοιες ενδείξεις στη δήλωση πολιτικής που εκδίδεται πριν από τη μετασυνεδριακή συνέντευξη Τύπου. «Ο χειρότερος χρόνος να αλλάξεις τις προσδοκίες πολιτικής είναι στη συνέντευξη Τύπου», είπε σε συνεδρίαση της Fed τον Ιούλιο του 2019, σύμφωνα με απομαγνητοφώνηση που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος.

Τότε αντιμετώπιζε παρόμοιες ανησυχίες: μια ομάδα γερακιών αντιστάθηκε στη μείωση και οι αξιωματούχοι ανησυχούσαν ότι οι επενδυτές ήταν υπερβολικά σίγουροι για την επόμενη κίνηση. Ο Πάουελ και οι συνάδελφοί του διατύπωσαν αλλαγές για να στείλουν σήμα για επίδειξη «προσοχής».

Αλλά η διεύρυνση της δήλωσης τον προηγούμενο μήνα για να αντικατοπτρίζει τις ανησυχίες των γερακιών θα είχε αποξενώσει τα περιστέρια, αφήνοντας τον Πάουελ να μεταφέρει το μήνυμα. «Υπάρχει τώρα μια αυξανόμενη χορωδία που νιώθει ότι ίσως εδώ πρέπει τουλάχιστον να περιμένουμε» για μια συνεδρίαση, είπε ο Πάουελ.

Ο Πρόεδρος της Fed του Σικάγο, Όστιν Γκούλσμπι, δείχνει πως αλλάζει η «χορωδία». Τον Σεπτέμβριο, ήταν ένας από τους δύο αξιωματούχους που προέβλεψαν μόνο μια ακόμη μείωση για το έτος — κάτι που τον θέτει ανάμεσα στα περιστέρια που προέβλεπαν δύο ακόμη μειώσεις και στα γεράκια που δεν ήθελαν καμία.

Ενώ ήταν λογικό να πιστεύει κανείς ότι οι δασμοί θα προκαλούσαν μόνο μια προσωρινή αύξηση τιμών, τα γεράκια ανησυχούν ότι οι εμπειρίες της δεκαετίας του 1970 ή του 2021-22 δείχνουν ότι αυτή η σκέψη μπορεί να είναι σοβαρά λανθασμένη. «Οι “προσωρινές” αυξήσεις τιμών που διαρκούν τρία χρόνια δεν θεωρούνται προσωρινές», είπε ο Γκούλσμπι σε συνέντευξή του την προηγούμενη εβδομάδα.

Τα στοιχεία περί πληθωρισμού για τον Σεπτέμβριο, που δημοσιεύτηκαν λίγες μέρες πριν από την απόφαση του Οκτωβρίου, έδωσαν μικτά μηνύματα. Οι βασικοί αριθμοί ήταν πιο ήπιοι από το αναμενόμενο λόγω απότομης επιβράδυνσης του κόστους στέγασης. Αλλά τα γεράκια επικεντρώθηκαν σε ανησυχητικές λεπτομέρειες: ένα βασικό μέτρο που εξαιρεί τις ευμετάβλητες τιμές τροφίμων και ενέργειας επιταχύνθηκε σε 3,6% ετησιοποιημένο τους προηγούμενους τρεις μήνες, από 2,4% τον Ιούνιο. Ένα μέτρο υπηρεσιών μη στέγασης, που δεν θα έπρεπε να επηρεάζεται άμεσα από δασμούς, ήταν επίσης ισχυρό.

«Το τελευταίο που είδαμε πριν σβήσουν τα φώτα» ήταν ο πληθωρισμός να κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση, είπε ο Γκούλσμπι.

Καθώς η γερακίσια άποψη έχει σκληρύνει, τα περιστέρια έχουν λιγότερα να πουν δημόσια, αν και δεν έχουν υποχωρήσει. Σημαντικοί ανάμεσά τους είναι τρεις διορισμένοι από τον Πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος έχει εκφράσει την επιθυμία του για χαμηλότερα επιτόκια. Ο κυβερνήτης Στίβεν Μιράν, σύμβουλος του Λευκού Οίκου που προσχώρησε στη Fed πριν από τη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου, διαφώνησε αμέσως υπέρ μιας μεγαλύτερης μείωσης μισής μονάδας. Οι άλλοι δύο, Μισέλ Μπόουμαν και Κρίστοφερ Γουόλερ, είναι μεταξύ πέντε υποψηφίων που εξετάζονται για να διαδεχθούν τον Πάουελ ως πρόεδρος της Fed τον επόμενο χρόνο.

Τα περιστέρια θεωρούν ότι η τρέχουσα κατάσταση διαφέρει σημαντικά από το 2021-22 και ανησυχούν ότι η Fed θα αντιδράσει ανεπαρκώς στην επιβράδυνση της αγοράς εργασίας. Αλλά το μπλακάουτ στα δεδομένα λειτούργησε εναντίον τους. Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν άφθονα εναλλακτικά στοιχεία για την απασχόληση, οι πληροφορίες για τις τιμές ήταν πολύ πιο αραιές. Τα γεράκια προειδοποίησαν ότι η Fed θα μπορούσε να βγει από το νέφος δεδομένων νωρίς τον επόμενο χρόνο και να διαπιστώσει ότι ο πληθωρισμός τρέχει υψηλά.

Η Πρόεδρος της Fed του Σαν Φρανσίσκο, Μέρι Ντέιλι, παρουσίασε την περιστερίσια θέση σε ένα άρθρο τη Δευτέρα, υποστηρίζοντας ότι η επιβράδυνση της αύξησης των μισθών σημαίνει ότι η επιβράδυνση της απασχόλησης αντικατοπτρίζει τη μείωση της ζήτησης εργασίας, όχι της προσφοράς. Προειδοποίησε να μην επικεντρωθεί η Fed υπερβολικά στην αποφυγή πληθωρισμού τύπου δεκαετίας του 1970, ώστε να μην πνίξει μια πιθανή έκρηξη παραγωγικότητας παρόμοια με αυτή της δεκαετίας του 1990. Η οικονομία κινδυνεύει να «χάσει θέσεις εργασίας και ανάπτυξη στη διαδικασία», έγραψε.

Ακόμα και όταν λήξει το μπλακάουτ δεδομένων, τα νέα στοιχεία ενδέχεται να μην επιλύσουν τα διαχωριστικά σημεία που συχνά εξαρτώνται από κρίσεις για το πόσο σοβαρά πρέπει να ληφθούν οι κίνδυνοι που μπορεί να είναι μακρινός και μήνες μακριά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Ακίνητα: Η κυβέρνηση επιχειρεί να «κυκλώσει» το πρόβλημα της στέγης
• UBS: Η Ελλάδα με την καλύτερη δυναμική χρέους παγκοσμίως – Το βλέμμα στις εκλογές του 2027
• Βusiness Monitor: Η αγορά των influencers στην Ελλάδα και η κυρίαρχη τεχνητή νοημοσύνη