Thomas Erikson: «Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι η τέλεια παιδική χαρά για ναρκισσιστές ανθρώπους»
Χαρισματικός, επικοινωνιακός και με φανατικό κοινό, ο Thomas Erikson επισκέφτηκε πρόσφατα τη χώρα μας με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου «Ανάμεσα σε Ψεύτες» από τις Eκδόσεις Dιόπτρα, το οποίο είχα την τιμή και τη χαρά να παρουσιάσω στα Public.
Ειδικός σε θέματα συμπεριφοράς, λέκτορας και συγγραφέας best sellers, ξέρει, όσο λίγοι, να «φωτίζουν» τις αθέατες και μύχιες πτυχές των ανθρώπινων χαρακτήρων. Με ένα υπόβαθρο τραπεζικό, καθώς πέρασε αρκετά χρόνια του εργασιακού του βίου σε μια από τις μεγαλύτερες Σουηδικές τράπεζες – χώρα από την οποία και κατάγεται – αποφάσισε να επιδοθεί επαγγελματικά στη συγγραφή. Όπως μου εκμυστηρεύτηκε, έγραφε μανιωδώς για σχεδόν 20 χρόνια, χωρίς όμως ποτέ να σκεφτεί ότι θα μπορούσε να εκδώσει τα συγγράμματά του και να βιοπορίζεται ως συγγραφέας. Όταν όμως το αποφάσισε, η επιτυχία ήταν μονόδρομος. Ο ίδιος απέκτησε διεθνή αναγνώριση με το βιβλίο του «Ανάμεσα σε ηλίθιους», το οποίο έχει πουλήσει πάνω από 3 εκατομμύρια αντίτυπα και έχει μεταφραστεί σε 42 γλώσσες.
Παράλληλα, δίνει διαλέξεις σε όλη την Ευρώπη, συνεργαζόμενος με μεγάλες εταιρείες όπως η IKEA, η Coca-Cola και η Microsoft. Ωστόσο, όπως δηλώνει η αποστολή του είναι να βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν τον εαυτό τους και να βελτιώσουν τον τρόπο που επικοινωνούν μεταξύ τους.
Στο πλαίσιο της συνέντευξης που μου παραχώρησε, μιλήσαμε για τις δικλείδες ασφαλείας και τους μηχανισμούς που μπορούμε να αναπτύξουμε απέναντι σε ανθρώπους οι οποίοι … «ρουφούν» την ενέργειά μας, για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει ριζικά, αλλά και για το πώς τελικά διαχειριζόμαστε έναν «τοξικό» μάνατζερ ή συνάδελφο που βάζει εμπόδια στην επαγγελματική μας ανέλιξη.
Κύριε Erikson, θα ξεκινήσω τη συζήτησή μας θεωρώντας ως δεδομένο ότι περιβαλλόμαστε από ηλίθιους, ναρκισσιστές και ενεργειακούς βρικόλακες, όπως αναφέρετε στα βιβλία σας. Το ερώτημα είναι, υπάρχει τρόπος να τους αποφύγουμε ή τουλάχιστον να τους αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας;
Όλο το νόημα με τα βιβλία μου είναι να βοηθήσω τους ανθρώπους με αυτό ακριβώς. Όσο περισσότερα μαθαίνεις για τις ανθρώπινες συμπεριφορές, τόσο το καλύτερο. Πιστεύω ακράδαντα ότι η γνώση είναι δύναμη όταν η ζωή σου πετάει κακούς ανθρώπους.
Ακολουθώντας το αφήγημα της συμπερίληψης, κάποιος μπορεί να αντιταχθεί και να πει ότι κατηγοριοποιείτε τους ανθρώπους και τους βάζετε ετικέτες. Ποια είναι η δική σας θέση;
Η συμπερίληψη είναι φυσικά κάτι σπουδαίο, αλλά γιατί να προσκαλέσουμε για παράδειγμα ναρκισσιστές και νταήδες στη σφαίρα μας; Το να πιστεύουμε ότι κάθε άνθρωπος είναι καλός, ακούγεται όμορφο, ωστόσο, είναι επίσης πολύ αφελές. Και το να είσαι αφελής σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι τόσο αρετή, όσο κατάρα. Το να είσαι συμπεριληπτικός σε … μια «ύαινα» δεν είναι επιθυμητό. Θα προτιμούσες να προστατεύσεις τα παιδιά σου από αυτήν και όχι να βρίσκεσαι κοντά της. Έτσι δεν είναι;
Παρόλο που ζούμε σε μια εποχή αφθονίας και ευκολίας, και παρόλο που η επικοινωνία είναι ευκολότερη από ποτέ, βλέπουμε απομόνωση, εγωιστικές τάσεις και έντονη βία. Ως συμπεριφοριστής, τι θα λέγατε ότι χαρακτηρίζει τη σημερινή κοινωνία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Ποια είναι η πιο περίεργη συνειδητοποίηση που έχετε κάνει για τους ανθρώπους;
Κατηγορώ τους ανθρώπους πίσω από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για αυτήν την απομόνωση. Έχουν «υπερθερμάνει» τον ανθρώπινο εγκέφαλο χρησιμοποιώντας προηγμένους αλγόριθμους. Και αυτό λειτουργεί σαν κάτι που προκαλεί γοητεία. Οι άνθρωποι, ειδικά οι πολλοί νέοι, δεν ξέρουν πια πώς να αντιμετωπίσουν τις εμπειρίες της πραγματικής ζωής. Ακούγεται δραματικό, και είναι δραματικό. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι επιπλέον η τέλεια παιδική χαρά για ναρκισσιστές ανθρώπους. Εγώ, εγώ, εγώ. Και όλοι συγκρίνονται και νιώθουν ακόμη χειρότερα από πριν. Θα έλεγα ότι, μερικές φορές αυτές οι πλατφόρμες προσπαθούν σκόπιμα να αναδείξουν το χειρότερο της ανθρώπινης φύσης.
Στα βιβλία σας τονίζετε ότι η κατανόηση των άλλων ξεκινά με την κατανόηση του εαυτού μας. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι επενδύουν, όσο χρόνο πρέπει, στην ανακάλυψη και τη βελτίωση του εαυτού τους; Επειδή είναι ένα επώδυνο και δύσκολο ταξίδι.
Όχι. Για τον ακριβή λόγο που αναφέρετε: είναι ένα επώδυνο και δύσκολο ταξίδι. Η αλλαγή είναι πάντα δύσκολη. Αν ήταν εύκολη, όλοι μας θα την είχαμε κάνει. Αλλά μπορούμε να τα καταφέρουμε, αν έχουμε έναν αρκετά καλό λόγο. Αυτό είναι το κλειδί. Όταν εργάζομαι με ανθρώπους σε ατομικό επίπεδο, βεβαιώνομαι ότι κατανούν τα κίνητρα πίσω από την επιθυμία για αλλαγή. Αν είναι αρκετά ισχυρή, μπορεί να συμβεί καθαρή μαγεία.
Δουλεύοντας για το περιοδικό Fortune και έχοντας πάρει συνεντεύξεις από πολλούς από τους πιο επιτυχημένους και επιδραστικούς διευθύνοντες συμβούλους, έχω συνειδητοποιήσει ότι αυτοί που πετυχαίνουν και έχουν αντίκτυπο είναι εκείνοι που, εκτός από το να είναι ταλαντούχοι και καλοί σε αυτό που κάνουν, δίνουν χώρο στην ομάδα τους. Πόσο σημαντικά είναι τα «soft skills» για την επιτυχία κάποιου;
Είναι το παν. Κανείς δεν θα τα καταφέρει μόνος του. Οι Αμερικανοί έχουν την τάση να χρησιμοποιούν πολύ συχνά τη φράση: «Είμαι αυτοδημιούργητος άνθρωπος». Αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Θα χρειαζόμαστε πάντα ο ένας τον άλλον για να φτάσουμε κάπου στη ζωή. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάθεσαι και να περιμένεις να εμφανιστεί βοήθεια. Πρέπει να κάνεις τη δουλειά για λογαριασμό σου. Αλλά όταν ενεργοποιείς ολόκληρη την ομάδα, γίνονται πολλά περισσότερα. Και οι σπουδαίοι ηγέτες φυσικά το γνωρίζουν αυτό. Η κοινωνική ικανότητα είναι το κλειδί.
Αν μπορούσατε να δώσετε μια συμβουλή σε ανθρώπους που αγωνίζονται να επιβιώσουν σε τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα, ποια θα ήταν αυτή;
Φύγε. Δεν θα αλλάξεις ποτέ κάποιον άλλο. Μπορείς μόνο να αλλάξεις τον εαυτό σου. Φύγε. Δεν είναι αποστολή σου να αλλάξεις τα πράγματα. Κάποιοι μου λένε: αλλά περίμενε, είναι η δουλειά των ονείρων μου! Αλήθεια; Ένα αφεντικό που είναι νταής και οι συμπαίκτες σου να σχεδιάζουν πίσω από την πλάτη σου; Όχι, όχι, όχι. Φύγε!
Η θεωρία σας για τα χρώματα έχει πυροδοτήσει παγκόσμιες συζητήσεις – ποια είναι η μεγαλύτερη παρανόηση που έχουν οι άνθρωποι γι’ αυτήν;
Ότι υπάρχουν μόνο τέσσερις τύποι ανθρώπων. Αν δεν έχεις διαβάσει ποτέ τα βιβλία μου, δηλαδή. (Όταν τα ανοίγεις, συνειδητοποιείς ότι αυτό δεν είναι καθόλου το μήνυμά μου.) Τα βιβλία μιλούν μόνο για θεμελιώδη μέρη μέσα σε κάθε άνθρωπο, και μπορούν να αναμειχθούν με χιλιάδες τρόπους.
Έχετε ποτέ κρίνει λανθασμένα τον τύπο προσωπικότητας κάποιου ανθρώπου, αντιμετωπίζοντας απροσδόκητες συνέπειες;
Α, σίγουρα. Πάνω από μία φορά και το κάνω ακόμα πού και πού. Αλλά λιγότερο συχνά στις μέρες μας. Στην πραγματικότητα είναι θέμα εκπαίδευσης. Όσο περισσότερο εκπαιδεύει κανείς τον εαυτό του να παρατηρεί και να αναλύει τους ανθρώπους, τόσο καλύτερος γίνεται. Όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα.
Αν έπρεπε να προσθέσετε έναν πέμπτο τύπο προσωπικότητας σήμερα, ποιος αυτός θα ήταν και γιατί;
Θα πρόσθετα ένα άλλο επίπεδο, διαφορετικού είδους πάνω σε όλα: οδηγούς ή κίνητρα. Τι πραγματικά κάνει τους ανθρώπους να τρέχουν πιο γρήγορα, να εργάζονται σκληρότερα, να είναι πιο αφοσιωμένοι. Και αυτό είναι δυνατό να γίνει χρησιμοποιώντας ένα άλλο εργαλείο, αλλά το μοντέλο τετράχρωμων δίσκων δεν το καλύπτει αυτό. Σας δίνει μια πολύ πληρέστερη εικόνα ενός πραγματικού ανθρώπου.
Πιστεύετε ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι σταθερά ή μπορούν οι άνθρωποι πραγματικά να «επανεφεύρουν» τον εαυτό τους;
Όταν φτάνουμε στη σωματική ενηλικίωση (όταν κλείνει ο μπροστινός λοβός) δεν αλλάζουμε πολύ, εκτός αν υποφέρουμε από ψυχολογικό τραύμα, όπως εμπειρίες κοντά στον θάνατο ή απώλεια ενός παιδιού. Αυτά τα πράγματα μπορούν πραγματικά να μας αλλάξουν στον εσωτερικό μας πυρήνα. Φυσικά, μπορούμε να δουλέψουμε με τον εαυτό μας, να προσθέσουμε καλύτερες συνήθειες, να είμαστε καλύτεροι.
Σε μια εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται ραγδαία, πιστεύετε ότι οι μηχανές θα κατανοήσουν ποτέ πραγματικά τις ανθρώπινες προσωπικότητες, τόσο βαθιά, όσο εμείς;
Είναι ενδιαφέρον ότι ήδη το κάνει. Όταν πειραματίζομαι με το ChatGPT, μπορώ να το κάνω να ενεργεί ακριβώς όπως οποιοδήποτε χρώμα. Με τις κατάλληλες οδηγίες και εκπαίδευση, δηλαδή. Πολύ πιο ακριβές από τους περισσότερους ανθρώπους. Τρομακτικό. Η μηχανή το καταλαβαίνει πιο γρήγορα από εμάς.
Ποια είναι μια συμπεριφορά που σηματοδοτεί άμεσα ότι κάποιος μπορεί να είναι χειριστικός ή ακόμα και ψυχοπαθής;
Δυστυχώς, δεν υπάρχει κάτι πολύ ξεκάθαρο. Αν συνέβαινε αυτό, δεν θα μπορούσαν να χειραγωγήσουν κανέναν. Αυτή είναι η πρόκληση. Οι ψυχοπαθείς έχουν έναν τρόπο λειτουργίας που μπορεί να χρειαστούν μήνες για να τους καταλάβεις. Πρέπει να κοιτάξετε τη μεγαλύτερη εικόνα. Αναζητήστε ορισμένα μοτίβα. Αυτό που συνήθως προτείνω στους ανθρώπους είναι – αν νιώθετε άσχημα, είναι όντως έτσι. Εμπιστευτείτε το ένστικτό σας. Φύγετε!
«Ανάμεσα σε ψεύτες», ένα νέο βιβλίο που έρχεται να μας κάνει να σκεφτούμε, αφού, λίγο πολύ, όλοι λέμε ψέματα, ακόμα κι αν μιλάμε για «αθώα» ψέματα. Αν έπρεπε να απαριθμήσετε τρεις βασικούς ψυχολογικούς λόγους για τους οποίους λέμε ψέματα, ποιοι θα ήταν αυτοί;
- Για να προστατευτούμε από τον πόνο. (Είμαι καλά).
- Για να προστατευτούμε από τις συνέπειες. (Δεν το έφαγα αυτό το μπισκότο).
- Για να αποκτήσουμε πλεονεκτήματα. (Λέτε ψέματα στο βιογραφικό σας για παράδειγμα).
Στην Ελλάδα έχετε ένα φανατικό αναγνωστικό κοινό. Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να απευθύνετε στους Έλληνες αναγνώστες;
Αγαπώ βαθιά τους Έλληνες αναγνώστες μου. Μου έχουν στείλει τόσα πολλά θετικά σχόλια που είναι σχεδόν ανήκουστο. Αυτό που θα τους έλεγα είναι να αναλογιστούν την καταπληκτική ιστορία της χώρας τους. Έχω διαβάσει για τόσο καιρό πολλούς από τους αρχαίους δασκάλους και φιλοσόφους. Τόσα πολλά από τα πραγματικά μεγάλα ονόματα πάλεψαν με τα ίδια πράγματα με τα οποία παλεύουμε εμείς σήμερα – και λίγο πολύ τα λύσαμε. Επιστρέψτε λοιπόν στις ρίζες σας αν δεν το έχετε κάνει. Ένας τέτοιος πολύτιμος θησαυρός βρίσκεται εκεί.
