Το credit scoring ως εργαλείο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού: Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το «πιστωτικό μας σκορ»
Γράφει ο Nικόλαος – Θεόδωρος Φίλιππας*
Σε έναν κόσμο όπου ο δανεισμός είναι βασικό εργαλείο για την απόκτηση στέγης, αυτοκινήτου ή ακόμη και για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών, η έννοια του credit score – της πιστοληπτικής αξιολόγησης ενός ατόμου – αποκτά όλο και διαρκώς μεγαλύτερη σημασία και ενδιαφέρον. Παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα το θέμα αυτό παραμένει θολό, άγνωστο και σίγουρα παρεξηγημένο.
Ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουμε το credit scoring όχι μόνο ως εργαλείο των τραπεζών, αλλά και ως εκπαιδευτικό εργαλείο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, ειδικά για τις νεότερες γενιές.
Τι είναι το credit scoring;
Το credit scoring είναι η διαδικασία, η μέθοδος δηλαδή με την οποία υπολογίζεται το credit score ενός πολίτη.
Το credit score είναι ένας αριθμητικός δείκτης που εκφράζει την πιστοληπτική ικανότητα ενός ατόμου – με άλλα λόγια, το πόσο αξιόπιστος είναι κάποιος στην αποπληρωμή των υποχρεώσεών του.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες για παράδειγμα, κάθε πολίτης έχει το προσωπικό του πιστωτικό σκορ, γνωστό ως FICO score, το οποίο κυμαίνεται από 300 έως 850. Η κλίμακα αυτή διακρίνεται σε πέντε επίπεδα. Σκορ μεταξύ 300 και 579 θεωρείται κακό (poor), ενώ από 580 έως 669 χαρακτηρίζεται μέτριο (fair). Αντίστοιχα, οι βαθμολογίες από 670 έως 739 κατατάσσονται στην κατηγορία καλό (good), ενώ εκείνες που κυμαίνονται από 740 έως 799 χαρακτηρίζονται πολύ καλές (very good). Τέλος, οι πολίτες που συγκεντρώνουν σκορ από 800 έως 850 ανήκουν στην ανώτερη πιστοληπτική κατηγορία, την οποία οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί αναγνωρίζουν ως εξαιρετική (exceptional).
Ένα άτομο με σκορ 750 θα δανειστεί για αγορά αυτοκινήτου με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο από κάποιον με σκορ 600, ακόμα κι αν έχουν ίδιο εισόδημα. Αυτό επηρεάζει άμεσα το κόστος του δανεισμού, την έγκριση χρηματοδότησης ή ακόμα και την πρόσβαση σε φοιτητικά δάνεια, στην ενοικίαση κατοικίας ή ακόμα στην εργασία σε κάποιους τομείς.
Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι διαφορετική: δεν υπάρχει ευρέως προσβάσιμο “θετικό” credit score. Οι περισσότερες αξιολογήσεις βασίζονται στον ΤΕΙΡΕΣΙΑ, μια αρνητική βάση δεδομένων που καταγράφει καθυστερήσεις, ακάλυπτες επιταγές, πτωχεύσεις κ.λπ.
Η εικόνα του ΤΕΙΡΕΣΙΑ στους πολίτες είναι συχνά αρνητική, σχεδόν τιμωρητική: πολλοί νιώθουν στιγματισμένοι χωρίς να κατανοούν πώς λειτουργεί ή πώς μπορούν να διορθώσουν τα παρελθόντα λάθη τους . Δεν υπάρχει καθοδήγηση ή κάποιο εκπαιδευτικό περιβάλλον για να μάθουν πώς να “χτίσουν” ένα θετικό προφίλ.
Γιατί είναι τελικά θέμα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης;
Η κατανόηση του credit scoring είναι ένας βασικός πυλώνας χρηματοοικονομικής παιδείας. Όπως μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε τον οικογενειακό μας προϋπολογισμό ή να αποταμιεύουμε, έτσι πρέπει να μάθουμε και τι επηρεάζει το πιστωτικό μας σκορ , πώς μπορούμε να το βελτιώσουμε, και κυρίως τι κινδύνους κρύβει η κακή πιστωτική μας συμπεριφορά.
Υπάρχουν απλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να βελτιώσει το πιστωτικό του σκορ. Η συνέπεια στην αποπληρωμή υπαρχόντων δανείων και πιστωτικών καρτών είναι καθοριστική, καθώς κάθε καθυστέρηση επιβαρύνει σημαντικά το προφίλ του δανειολήπτη. Εξίσου σημαντικό είναι να μην γίνεται υπερβολική χρήση του πιστωτικού του ορίου· ιδανικά η χρήση δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 30% της διαθέσιμης πίστωσης. Παράλληλα, η ταυτόχρονη δημιουργία πολλών νέων γραμμών πίστωσης καλό είναι να αποφεύγεται, αφού δίνει την εικόνα μελλοντικής αδυναμίας πληρωμών ή/και αυξημένου κινδύνου πτώχευσης. Τέλος, η διατήρηση μακροχρόνιων και ενεργών πιστωτικών προϊόντων τα οποία εξυπηρετούνται κανονικά έχει θετική επίδραση στο credit score καθώς υποδηλώνει συνέπεια, χρηματοοικονομική υπευθυνότητα και σταθερό ιστορικό αποπληρωμών των υποχρεώσεων του.
Η εκπαίδευση σε αυτά τα ζητήματα δημιουργεί πολίτες με υπευθυνότητα, προνοητικότητα, καλύτερη πρόσβαση σε ευκαιρίες και φυσικά λιγότερο ή και καθόλου χρηματοοικονομικό άγχος.
Η μεγάλη εικόνα
Το credit score δεν είναι μόνο ένα τεχνικό εργαλείο ή μια στείρα στατιστική βαθμολόγηση. Είναι και εργαλείο μάθησης, ένα μέσο μέσα από το οποίο μπορούμε να βελτιώσουμε τη χρηματοοικονομική μας συμπεριφορά, να χτίσουμε εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα και να αποκτήσουμε πρόσβαση σε νέες δυνατότητες.
Η ενσωμάτωσή του στον διάλογο για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό είναι απαραίτητη. Μπορεί να διδάξει στους νέους – αλλά και σε κάθε πολίτη – πώς λειτουργεί ο κόσμος του δανεισμού, τι σημαίνει εμπιστοσύνη στην πράξη, και πώς να διατηρούμε τον έλεγχο της χρηματοοικονομικής μας φήμης.
Η γνώση του πιστωτικού μας σκορ δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη χρηματοοικονομική ενημέρωση. Είναι ένα δυναμικό εργαλείο δράσης που μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε με σιγουριά το χρηματοοικονομικό μας μέλλον.
Ο Nικόλαος – Θεόδωρος Φίλιππας είναι Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο FinTech του ΕΚΠΑ
Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού
