Το δολάριο σε κρίση – Πώς ο Τραμπ ανατρέπει το παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό
Η προσπάθεια του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να επανασχεδιάσει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα προς όφελος των ΗΠΑ κλονίζει έναν από τους βασικότερους πυλώνες της μεταπολεμικής αμερικανικής ισχύος, την αδιαμφισβήτητη κυριαρχία του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος.
Σήμερα, το δολάριο χρησιμοποιείται σε περίπου 9 από κάθε 10 συναλλαγές συναλλάγματος και σε σχεδόν το 50% του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών, ενώ αντιπροσωπεύει περίπου το 60% των παγκόσμιων αποθεμάτων που διακρατούν κυβερνήσεις. Αυτή η πρωτοκαθεδρία επιτρέπει στην Ουάσιγκτον να χρηματοδοτεί τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και στους Αμερικανούς καταναλωτές να δαπανούν περισσότερα από όσα κερδίζουν — χάρη στην αδιάκοπη ζήτηση διεθνών επενδυτών για τίτλους σε δολάρια.
«Ρωγμές» στην κυριαρχία του δολαρίου
Όμως, η εμπιστοσύνη στο αμερικανικό νόμισμα αρχίζει να ραγίζει. Τα περιοριστικά μέτρα της κυβέρνησης Μπάιντεν το 2022 απέναντι στη Ρωσία, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, αποτέλεσαν την πρώτη ώθηση για διαφοροποίηση των αποθεμάτων από το δολάριο. Η λογική ήταν απλή: αν η Ουάσιγκτον μπορούσε να αποκλείσει μια ισχυρή, ενεργειακά κομβική οικονομία όπως η Ρωσία, ποια χώρα είναι πραγματικά ασφαλής; Η εκτίναξη του πληθωρισμού και η επιδείνωση της δημοσιονομικής εικόνας των ΗΠΑ ενίσχυσαν τις αμφιβολίες γύρω από την «αμερικανική εξαίρεση».
Η χαοτική εφαρμογή και ανάκληση της νέας δασμολογικής επίθεσης του Τραμπ τον Απρίλιο προκάλεσε σπάνια διπλή υποχώρηση τόσο στην ισοτιμία του δολαρίου όσο και στην αξία των αμερικανικών ομολόγων. Ο δείκτης δολαρίου κατέγραψε πτώση άνω του 10% στο πρώτο εξάμηνο — τη χειρότερη επίδοση από το 1973.
Η αμφισβήτηση, όμως, δύσκολα περιορίζεται. Τράπεζες και χρηματιστηριακοί όμιλοι βλέπουν αυξημένη ζήτηση για συναλλακτικά προϊόντα που παρακάμπτουν το δολάριο, ενώ οικογένειες μεγάλου πλούτου στην Ασία μειώνουν την έκθεσή τους σε αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία. Οι χώρες των BRICS εντείνουν την προσπάθεια για εναλλακτικά συστήματα πληρωμών, ενώ ακόμη και παραδοσιακοί σύμμαχοι, όπως η Ευρώπη, διαβλέπουν ευκαιρία να υπονομεύσουν την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου.
Προς ένα… πολυνομισματικό μέλλον
Παρά τις ανησυχίες, υπάρχουν και οι φωνές ψυχραιμίας. Ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Jamie Dimon, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ παραμένουν η πιο «ευημερούσα και καινοτόμα» χώρα, ενώ ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ διαβεβαιώνει ότι η πολιτική του «ισχυρού δολαρίου» παραμένει αμετακίνητη. Στην πράξη, η αληθινή ισχύς του δολαρίου απορρέει από το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη κανένας μονοαιτιακός «διάδοχος».
Το ευρώ υπολείπεται λόγω θεσμικών αδυναμιών και έλλειψης ενοποίησης των αγορών κεφαλαίου, το γουάν προσκρούει σε κινεζικούς περιορισμούς κεφαλαίων, ενώ ο χρυσός, αν και δημοφιλής, δεν προσφέρει την ευκολία χρήσης του δολαρίου. Ακόμη και τα κρυπτονομίσματα ή τα stablecoins περιστρέφονται γύρω από την αξία του αμερικανικού νομίσματος.
Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με αναλυτές, είναι η μετάβαση σε ένα πολυνομισματικό σύστημα όπου το δολάριο διατηρεί την πρωτοκαθεδρία του, αλλά άλλες ισχυρές μονάδες ενισχύουν τον ρόλο τους. Μια τέτοια εξέλιξη θα είχε συνέπειες για τις ΗΠΑ: υψηλότερα επιτόκια δανεισμού για την κυβέρνηση, ακριβότερες υποθήκες για τα νοικοκυριά και περιορισμό της οικονομικής ισχύος που αντλεί η Ουάσιγκτον από το εκδοτικό της προνόμιο.
Η σταδιακή απώλεια της νομισματικής ηγεμονίας θα σήμαινε επίσης μειωμένη αποτελεσματικότητα των οικονομικών κυρώσεων και μεγαλύτερο κόστος διατήρησης στρατιωτικών βάσεων ανά τον κόσμο. «Δεν εκτιμούμε πόσο καλό έχουμε το σημερινό σύστημα», τονίζει ο Τζος Λίπσκι του Atlantic Council.
Παρά το κύμα σκεπτικισμού, η ιστορία δείχνει ότι το δολάριο έχει αντέξει και άλλες κρίσεις — από την αποσύνδεση από τον χρυσό επί Νίξον ως και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση των αρχών της δεκαετίας του 2000. Όμως, αυτήν τη φορά, η αβεβαιότητα για τις πολιτικές επιλογές της Ουάσιγκτον και η αυξανόμενη τάση για δασμολογικούς πολέμους ενδεχομένως να επιταχύνουν την αναζήτηση εναλλακτικών.
Όπως το έθεσε ο Μπέσεντ: «Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, προβλέπεται συνεχώς η πτώση του δολαρίου. Και κάθε φορά οι αμφισβητίες διαψεύδονται». Ίσως να έχει δίκιο — αλλά αυτή τη φορά, το νόμισμα των ΗΠΑ μπαίνει σε μια νέα, πιο ανταγωνιστική εποχή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:
