Το Ιράν μετά την «ταπείνωση»: Ρήγμα στο καθεστώς ή πυροδότηση εμφυλίου;
Η ισραηλινή επιχείρηση «Rising Lion» έχει πλήξει καίρια το ιρανικό καθεστώς, απογυμνώνοντάς το από στρατιωτικό κύρος και προκαλώντας ψυχολογικό σοκ στην κοινωνία. Με τους κατοίκους της Τεχεράνης να εγκαταλείπουν την πόλη, καταστήματα να παραμένουν κλειστά και τον Ντόναλντ Τραμπ να καλεί για «άμεση εκκένωση», το ερώτημα της σταθερότητας επανέρχεται με ένταση.
Όμως, όπως σημειώνει ο Economist, το ιρανικό καθεστώς έχει επιβιώσει από πολυεπίπεδες κρίσεις επί δεκαετίες. Η στρατιωτική ταπείνωση ενδέχεται να οδηγήσει όχι σε κατάρρευση, αλλά σε συσπείρωση γύρω από την εθνική υπερηφάνεια και την αφήγηση της «αντίστασης». Το σοκ της απώλειας στρατηγών και η γελοιοποίηση στα social media ενεργοποίησαν γρήγορα έναν νέο μηχανισμό αντίδρασης: εκατοντάδες πύραυλοι εκτοξεύθηκαν κατά του Ισραήλ μόλις 18 ώρες μετά το πρώτο πλήγμα.
Οι ελπίδες για εξέγερση εκ των έσω παραμένουν αβέβαιες. Αν και οι νέοι αποδοκιμάζουν τη φρουρά της Επανάστασης, η κοινωνία στερείται οργανωμένης αντιπολίτευσης και ενιαίου οράματος. Προηγούμενες εξεγέρσεις καταπνίγηκαν βίαια, ενώ ο Νετανιάχου επιχειρεί να εφαρμόσει και εδώ τη στρατηγική «στρατιωτικής εξουδετέρωσης – πολιτικής αποσταθεροποίησης» που δοκίμασε στον Λίβανο.
Η διάδοχη κατάσταση στην Τεχεράνη παραμένει ρευστή. Ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ προωθεί τον γιο του Μοτζτάμπα ως διάδοχο, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να ενσωματώσει μετριοπαθείς φωνές όπως του Προέδρου Πεζεσκιάν. Ωστόσο, το ενδεχόμενο κενό εξουσίας τρομάζει: χωρίς ισχυρή μετάβαση, η χώρα μπορεί να διολισθήσει σε εσωτερικές έριδες ή ακόμα και σε εμφύλιο, με εθνοτικές και πολιτικές συγκρούσεις.
Η καθημερινότητα στο Ιράν γίνεται ολοένα και πιο ασφυκτική. Διακοπές social media, δελτία καυσίμων, χάρτες εκκένωσης και διάχυτος φόβος φανερώνουν ένα έθνος που ακροβατεί. Η κοινωνική κόπωση μετατρέπεται σε ανασφάλεια, και για πολλούς Ιρανούς, η ιδέα της αλλαγής μοιάζει πιο τρομακτική από το παρόν καθεστώς.
Το κρίσιμο ερώτημα πλέον δεν είναι αν το καθεστώς θα πέσει, αλλά ποιο θα είναι το τίμημα μιας τέτοιας κατάρρευσης – και ποιοι θα το πληρώσουν. Ένα Ιράν χωρίς σαφή ηγεσία και πυξίδα ενδέχεται να μετατραπεί από «καθεστώς-πρόβλημα» σε ανεξέλεγκτο γεωπολιτικό ρίσκο.
