Το Ισραήλ πετυχαίνει τους στόχους του στο Ιράν — προς το παρόν
Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ αποσύρονται σταδιακά από τη Μέση Ανατολή, οι γύρω χώρες αναλαμβάνουν από μόνες τους να κατοχυρώσουν την ασφάλειά τους. Η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτής της εξέλιξης.
Ήταν μια τολμηρή επίδειξη της ισραηλινής ισχύος. Η κάλυψη των πληροφοριών ήταν εξαιρετική. Το Ισραήλ εντόπισε Ιρανούς διοικητές στα σπίτια τους και τους εξουδετέρωσε, ορισμένους με drones που ξεκίνησαν μέσα από το ίδιο το Ιράν — μια τακτική που θυμίζει τις πρόσφατες επιτυχίες της Ουκρανίας στο εσωτερικό της Ρωσίας.
Το πόσο πίσω έχει πάει πραγματικά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν θα φανεί άμεσα. Έχοντας ήδη επιτεθεί, οι Ισραηλινοί ίσως αρχίσουν να επανέρχονται τακτικά για να «κόβουν το χορτάρι», αν οι Ιρανοί επιχειρήσουν να επιταχύνουν την προσπάθεια απόκτησης πυρηνικών όπλων. Οι επιθέσεις δεν έχουν σταματήσει και ενδεχόμενη κλιμάκωσή τους για να πληγεί η πετρελαϊκή υποδομή του Ιράν ενέχει σοβαρούς κινδύνους για ιρανικά αντίποινα στον Περσικό Κόλπο. Προς το παρόν όμως, φαίνεται πως το Ισραήλ επιτυγχάνει τους στόχους του.
Οι Ιρανοί ηγέτες φέρουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη θέση στην οποία έχουν περιέλθει. Επέμειναν σε ένα πυρηνικό πρόγραμμα που μπορεί να έχει μόνο στρατιωτικό σκοπό. Εξόπλισαν και χρηματοδότησαν πολιτοφυλακές για να προκαλέσουν προβλήματα στους αντιπάλους τους, ενώ η έλλειψη ελέγχου σε αυτές τις ομάδες οδήγησε στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 — με συνέπειες, τελικά, για τα ιρανικά συμφέροντα.
Όλα αυτά με τίμημα την ίδια την ανάπτυξη του Ιράν. Ο υπερήφανος, μορφωμένος και επιχειρηματικά δραστήριος πληθυσμός της χώρας νιώθει απογοήτευση για την απόσταση που τη χωρίζει πλέον από τους Άραβες γείτονές της. Για τους Ιρανούς, η Ισλαμική Επανάσταση υπήρξε καταστροφική αποτυχία.
Πού οδηγεί όλο αυτό; Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, θα ήθελε την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος. Και πράγματι, αυτό είναι εύθραυστο και βαθιά αντιδημοφιλές, επομένως δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο κατάρρευσής του. Όμως, όταν μια χώρα δέχεται επίθεση από το εξωτερικό, ο πληθυσμός συχνά συσπειρώνεται γύρω από τη σημαία και η αντιπολίτευση αδυνατεί να εκμεταλλευτεί τη στιγμή αδυναμίας του καθεστώτος. Η πραγματική απειλή για το καθεστώς βρίσκεται στο εσωτερικό του, στους δρόμους των ιρανικών πόλεων. Οι εκκλήσεις Ισραηλινών ηγετών προς τον ιρανικό λαό να εξεγερθεί δεν έχουν απήχηση, όταν ο ίδιος αυτός λαός δέχεται βομβαρδισμούς.
Οι αυταρχικοί σύμμαχοι του Ιράν, η Ρωσία και η Κίνα, είναι απίθανο να στηρίξουν το καθεστώς αν αρχίσει να τρέμει. Η Ρωσία το έκανε στη Συρία το 2015 και καθυστέρησε την πτώση του Άσαντ για μια δεκαετία. Αλλά ακόμα κι αν το επιθυμούσε, η Μόσχα πιθανόν δεν έχει πια τη δυνατότητα να επέμβει, λόγω της εξάντλησης των πόρων της στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η Κίνα, από την άλλη, είναι ένας «καιροσκοπικός σύμμαχος» — αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο και υπόσχεται επενδύσεις, αλλά δεν ενδιαφέρεται να εμπλακεί σε θέματα ασφάλειας σε μια μακρινή χώρα, πέραν της παροχής τεχνολογίας.
Αν τελικά καταρρεύσει το ισλαμικό καθεστώς, δεν θα πρέπει να αναμένουμε την εμφάνιση μιας φιλελεύθερης, φιλοδυτικής κυβέρνησης. Ελλείψει μιας καλά εξοπλισμένης αντιπολίτευσης στο εσωτερικό, είναι πιθανό στοιχεία των ενόπλων δυνάμεων να αναδειχθούν νικητές σε μια ενδεχόμενη μάχη εξουσίας. Ίσως διδαχθούν από τα λάθη του παρελθόντος και αποτελούν λιγότερη απειλή για το εξωτερικό, όμως οι λίγες ελευθερίες που υπάρχουν εντός της χώρας ενδέχεται να περιοριστούν ακόμη περισσότερο.
Η εναλλακτική είναι η διάλυση, όπως συνέβη σε Λιβύη, Συρία, Υεμένη και Σομαλία. Στην περίπτωση του Ιράν, μια τέτοια διαδικασία θα ήταν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, καθώς Κούρδοι, Άραβες, Μπαλούχοι και ακόμη και οι ενσωματωμένοι Αζέροι θα μπορούσαν να στραφούν στον εθνοτικό εθνικισμό, σε μια χώρα όπου οι Πέρσες μόλις που αποτελούν την πλειοψηφία. Ένα από τα μαθήματα των τελευταίων δεκαετιών είναι πως η πτώση ενός καταπιεστικού καθεστώτος δεν οδηγεί πάντα σε καλύτερη κατάσταση — καθώς δεν υπάρχει κάποιος να λογοδοτήσει, και οι τρομοκρατικές ομάδες ευδοκιμούν σε περιοχές δίχως διακυβέρνηση. Το Ιράκ έχει βελτιωθεί, αλλά χρειάστηκαν 20 χρόνια από την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, παρά τον τεράστιο πλούτο του σε πετρέλαιο.
Τι σημαίνει η ισραηλινή επίθεση για την αμερικανική ισχύ; Οι προσωπικές σχέσεις μεταξύ του Νετανιάχου και του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προφανώς είναι κακές. Ο Τραμπ θέλει να είναι ειρηνοποιός και να συνάπτει συμφωνίες. Ο Νετανιάχου δεν τον βοηθά σε καμία από αυτές τις επιδιώξεις. Ωστόσο, η δύναμη της αμερικανικής στήριξης προς το Ισραήλ εκφράστηκε ξανά, καθώς η έκκληση του Τραμπ να δοθεί χρόνος για μια διαπραγμάτευση με την Τεχεράνη αγνοήθηκε από τον Νετανιάχου. Οι Ισραηλινοί φοβούνταν μια ημιτελή συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν, και η στρατιωτική τους απάντηση ίσως βοήθησε τον Τραμπ να αποφύγει αυτό το δίλημμα.
Οι Σαουδάραβες και οι υπόλοιπες χώρες του Κόλπου το καταγράφουν αυτό. Ο Πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και οι άλλοι ηγέτες θα συνεχίσουν να προσεγγίζουν τον Τραμπ, χωρίς όμως να βασίζονται υπερβολικά πάνω του. Δεν είναι μόνο ότι ο Τραμπ είναι αναξιόπιστος — είναι και ότι οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερα ζητήματα να διαχειριστούν με την Κίνα. Η σταδιακή απομάκρυνση της Αμερικής από τα θέματα ασφάλειας της Μέσης Ανατολής, που ξεκίνησε επί Ομπάμα, θα συνεχιστεί και επί Τραμπ και των διαδόχων του. Η περιοχή θα πρέπει να καλύψει το κενό μόνη της.
